ХХ ҒАСЫРДЫҢ 40-60 ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ КСРО МЕН ТҮРКИЯ РЕСПУБЛИКАСЫ АРАСЫНДАҒЫ САЯСИ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР

Түркияның егемендігі үшін болған соғысы және оның Түрік Республикасы болып жариялануымен басталып, 1925 жылғы Бейбітшілік туралы келісіммен аяқталған түрік-кеңес достығы өзара мүдделерге сәйкес 1930 жылдардың ортасына дейін жалғасты. Алайда 1930 жылдардың басынан бастап халықаралық жағдайдағы өзгеріске байланысты екі елдің басымдықтары да өзгерді. Атап айтқанда, 1936 жылы қол қойылған Монтрё бұғаздары туралы конвенциядан басталып, Екінші дүниежүзілік соғыспен жалғасқан кезеңде екі ел арасындағы қарым-қатынас нашарлап, бұрынғы дәстүрлі түрік-орыс саясаты сипатына қайта оралды. Соғыстан кейін Монтрё бұғаздары режимін өзгертуге ұмтылу, бұғазда базалар құруды талап ететін кеңестік ноталарымен қарым-қатынастар тоқтап, 1960 жылдарға дейін Түркияның сыртқы саясатында «кеңестік қорқыныш», яғни коммунизмнен қорқу анық байқалды. Бұл қорқыныш тіпті «солшыл» деген сөзді де қауіп ретінде қабылдауға ұшыратты және бұл идеологияны қолдайтын басылымдарға, әсіресе баспасөзге тыйым салынды. 1940-1950 жылдары елде коммунистік үгіт-насихаттың кесірінен кітаптарды, күнтізбелерді, әр түрлі баспа мәтіндерін жинауға және басып шығаруға тыйым салу туралы көптеген шешімдер қабылданды. Іргелі ғылыми зерттеулер мен ғылыми ізденістерді пайдалана отырып дайындалған бұл мақала 1940-1960 жылдардағы Түркия мен КСРО арасындағы экономикалық байналыстардың түрлері мен нәтижелелерін саяси қарым-қатынастарымен қатар анықтауды мақсат етеді.

1. Кодаман Б. Большевистская революция и Турция. СДУ Факультет науки и литературы. Журнал социальных наук. — № 25. — 2012. — С. 65-68

2. Гасанов Ю.Л. К вопросу о сотрудничестве Турецкой Республики и Советской России в первой половине XX века. «Современная научная мысль». Научный журнал истории, экономики и права. — М.: НИИЕП. — 2022. — № 6. — С. 210-291

3. Ешилот О. Бурджу Оздемир. Будущее турецко-российских отношений: конкуренция или сотрудничество? Журнал тюркских исследований «Мармара». Том III. — № 2. — 2016. — 58 с.

4. Йылдирим М. Политические и экономические аспекты проблемы проливов Турция-СССР (1945- 1953). Финансы и финансовые статьи. — № 119 — 2023. — С. 97-116

5. Тунали Ю. Отношения Турции и Советского Союза (1945-1950). Academia.edu.html. [Электронный ресурс] — URL: file:///C:/Users/Acer/Desktop/(58)%20 (дата обращения 16.10.2023).

6. Отношения Турции с СССР и США (1960-1980 гг.). [Электрондық ресурс] — URL:https://dergipark.org.tr/tr/pub/sufesosbil/issue/75232/1234350 (дата обращения 16.11.2023).

7. Эрхан Ч. «Отношения с США и НАТО», в книге «Внешняя политика Турции – случаи, документы, комментарии от войны за независимость до наших дней», том I (1919-1980) Б.Оран, ред. — Стамбул: Публикации Илетишим. — 2006. — С. 681-715

8. Камурану К. Турецко-советские отношения (1920-1953). ТТК: — Анкара. — 1991. — 310 с.

9. Белюкбаши С. За турецко-израильским союзом: взгляд Турции. Журнал палестинских исследований. Том. 29/1. — №26. — 1999. — 89 с.

10. Йель С. Проблема Черного моря и проливов в меняющихся мировых условиях (1923-2008 гг.). Исследовательский центр Ататюрка: — Анкара. — 2009. — С. 184-185

11. Генчалп Э. Оценка прессы визита премьер-министра СССР Косыгина в Турцию. Журнал тюркских исследований Университета Хаджеттепе. — № 30. — 2019. — С. 55-77

12. Оран Б. Внешняя политика Турции, дела, документы, комментарии от войны за независимость до наших дней. Том 1: 1919-1980, İletişim Publications. — Стамбул. — 2001. — 520 с.

13. Айхан К. Турецко-российские отношения от конца Второй мировой войны до наших дней. Современная турецкая дипломатия: 200-летний процесс. Доклады, представленные на симпозиуме. ТТК: — Анкара. — 1999. — 411 с.

14. Гасымлы М. Союзные отношения Турции и Советской Социалистической Республики (1960-1980). Перевод на турецкий язык Альпертунги Алтайлы. — Анкара. — 2013. — 280 с.

15. Йылмаз М.Э. Развитие турецко-российских отношений (1923-2023 гг.). Евразийский журнал международных исследований. Спецвыпуск: Турция к 100-летию республики. — 2019. — С. 24-45