АҚЫНДАР АЙТЫСЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУДЕГІ ТӘРБИЕЛІК МӘНІ МЕН ӨНЕГЕЛІК МАҢЫЗЫ

Айтыс – қазақ халқының көркем өнері. Айтыс арқылы қоғамның көрінісімен танысуға, сол дәуірдің келбетін жан-жақты тануға мүмкіндік бар. Себебі ақындар халықтың жанына батқан мұңы мен қуанышын ел алдында жырлайды.

Осы мақалада ақындар айтысының тәрбиелік-өнегелік мәні мен маңызы қарстырылады. Қоғамда орын алатын барлық жағдайлар, мәселелер ақындар айтыстарының тақырыптарына айналады. Айтыс ақындарына қойылар талап та зор. Олардың әлеуметтік мәселелерді уақытында байқап, көркем сөзбен әсерлі әрі ұтымды жеткізу өнері бағаланады. Ақынның аузынан шыққан әр сөзі тыңдаушысын тауып, халыққа жағады, ол ақынға тыңдаушы ықыласы ауады. Сонымен қоса, халық пен билік арасында алтын көпір орнатады, елдің мәселесіне көптің көңілін бұрғызады. Мақалада айтыстағы тәрбие мәселесі қалай көрініс тауып жатыр деген мақсат қойылған. Оның шешімін айтыскер ақындардың шығармаларынан тауып, мысалдармен келтірілді.

Ақындар тек биліктің мінін түземей, бұқараның да қиыс кеткен тұстарын еске салып отырады. Осы тұста ұлттық болмысымыздан аулақ кеткен мінді жеткізу ретінде айтыстың маңызы ашылады. Тәуелсіз жылдардағы танымал айтыскер ақындарымыздың шығармаларынан үзінділер келтіре отырып, талданып беріледі. Бүгінде айтыстың тәрбиелік-өнегелік мәні мен маңызы жоғары екені салыстыра, талдана зерттеледі.

1. Нұрахметұлы И., Дүйсенғазин С. Қазіргі айтыс. 1-кітап. — Астана: «Күлтегін» баспасы. — 2018. — 312 б.

2. Алманов Ә. Қазақ халық әдебиеті: көп томдық. — Алматы: Жазушы. Т.ІІ: Айтыстар. — 2018. — 352 б.

3. Әлімақын Д. Айтыс – қоғамдық ойды қозғаушы күш. Егемен Қазақстан. — №12. — 2022. — 3б.

4. Бұлғақов Ж. Айтысынан үзінді. [Электрондық ресурс] — URL: https://youtu.be/A79NLi7oGkM?si= ZhJ3yFQHm2eoDaGp (қаралу уақыты: 10.01.2024)

5. Айбек Қалиев айтысынан үзінді. [Электрондық ресурс] — URL: https://youtu.be/ELedz2nboIU?si= KebIO6YwynyM4U5X (қаралу уақыты: 10.01.2024)

6. Мұхаметжан Тазабек айтысынан үзінді. [Электрондық ресурс] — URL: https://m.vk.com/wall235948813 _10971 (қаралу уақыты: 10.01.2024)

7. Қамиев Д. Айтысынан үзінді. [Электрондық ресурс] — URL: https://youtu.be/tSdOPb977LE?si=4x TUnBXYQe8f6_MK (қаралу уақыты: 10.01.2024)

8. Бұлғақов Ж. Айтысынан үзінді. [Электрондық ресурс] — URL: https://youtu.be/eMJWnexfxxc?si= 0wWCcPN8RO6hfB9b (қаралу уақыты: 10.01.2024)

9. Еркебұлан Қайназаровтың марапат алу сәтінен үзінді. [Электрондық ресурс] — URL: https://youtu.be/ TSwbUtyH4nc?si=reTsqncgO1aQ44Oa (қаралу уақыты: 10.01.2024)

10. Момышұлы Б. Ұшқан ұя. Көптомдық таңдамалы шығармалар жинағы. 1-том. — Алматы: «Өнер». — 2018. — 248 б.

11. Қайназаров Е., Шұғатаев А. Айтысынан үзінді. [Электрондық ресурс] — URL: https://youtu.be/NjAtE29KiR0?si=DD3_tHuZ_VXKWj1y (қаралу уақыты: 10.01.2024)

12. Досанова К. Айтыс – өміршең жанр. ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. — № 4(134). — 2018. — 22 б.