Екінші Дүниежүзілік соғыс кезіндегі Батыс Қазақстанның әлеуметтік-мәдени аспектілері

Екінші Дүниежүзілік соғыс кезінде Батыс Қазақстан стратегиялық маңызы бар аймаққа айналды және ол майдан аймағы ретінде де, Кеңес Одағын қолдаудың маңызды базасы ретінде қызмет атқарды. Оккупацияланған территориялардан эвакуацияланған өндірістер мен халықты қабылған аймақ соғыс қимылдарында шешуші рөл атқарды. Адамдардың бұндай үлкен қоныс аударуы әлеуметтік құрылымды өзгертті, әрі тіршілік жағдайын қамтамасыз ету және тәртіпті сақтау үшін қатаң ережелерді талап етті. Үгіт-насихат жұмыстары халықты жұмылдырудың, бірлікті нығайтудың және моральды сақтаудың орталық құралына айналды. Кеңес өкіметі фашизмді жеңудің ұжымдық мақсатына баса назар аудара отырып, газет, радио, театр және кино арқылы патриотизм мен төзімділікті насихаттады. Діни институттар жиі басылғанымен, соғыс қимылдарына қолдау көрсету үшін де пайдаланылды. Баспасөз ақпарат таратуда және қоғамдық пікірді қалыптастыруда шешуші рөл атқарды, ал театр мен кино сияқты мәдени іс-шаралар ойын-сауық және үгіт-насихат құралы ретінде қызмет етті. Алдыңғы шептерді қолдау үшін экономикалық қызмет, әсіресе ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіпте күшейе түсті. Мұрағаттық құжаттар Батыс Қазақстандағы күнделікті өмірдің соғыс уақытындағы осы талаптарға, жеке адамдар мен қауымдастықтардың қатал жағдайларға бейімделуіне байланысты қалай қалыптасқанын көрсетеді. Зерттеудің мақсаты-соғыс жылдарындағы аймақтың әлеуметтік және мәдени динамикасын, үгіт-насихат, экономикалық қажеттілік және қиыншылықтарға қарсы халықтың тұрақтылығы арасындағы өзара әрекеттесудқарастыру.

1. Партийный архив Гурьевского областного комитета Коммунистической партии Казахстана (КПК).

2. Фонд 708, Опись 5/1, Дело 183, Единица хранения 1, Том B.

3. Партийный архив Гурьевского областного комитета Коммунистической партии Казахстана (КПК). Ф. 1, Оп. 4, Ед. Хр. 8, Л. 515-518.

4. Сидешева Р.А. Гурьев облысы құрамындағы Маңғыстау Ұлы Отан соғысы жылдарында. «Kazakhstan's Contribution to The Victory In The Great Patriotic War of 1941-1945». Материалы Международной научно-практической конференции (29 апреля 2020 г.). – Атырау, – 2020.

5. Рысбеков Т.З., Бірімжаров Б.Қ., Құрманалин С.Б., Жақсығалиев Ж.Ж., Рысбекова С.Т. Батыс Қазақстан облысы тарихы. Мектеп оқушыларына арналған оқу құралы / 3-ші толықтырылған басылым. – 2023. – 203 бет.

6. Государственный архив Атырауской области. Ф.1п, Оп.1, Д.568, Л.32.

7. Титенев В. Жеңіс солдаттары. Қазақстан Ұлы Отан соғысы жылдарында 1941–1945. – Астана: «Тау-Қайнап ЖШС», – 2015. – 181 бет.

8. Государственный архив Атырауской области. Ф.1, Оп.1, Д.915, Л.38.

9. Ысмағұлова Н. Офицерлер училищесі болған [Электрондық ресурс] – URL: https://atr.kz/qogam/ofitserler-uchilishchesi-bol-an (қаралу күні: 02.10.2022).

10. Аққали А. Гурьев жаяу әскер училищесінің тарихы. [Электрондық ресурс] – URL: https://abai.kz/post/66317 (қаралу күні: 01.04.2023).

11. Государственный архив Атырауской области. Ф.1, Оп.1, Д.746, Л.13-15.

12. Государственный архив Российской Федерации. Ф. Р-5446. Оп. 106сч. Д. 33. Л. 188-191.

13. Гуркина Н.К. Российская школа в годы Великой Отечественной войны (особенности управления и развитие образовательной системы). Управленческое консультирование. 2020. № 10. 146-156 ст.

14. Государственный архив Атырауской области. Ф.855, Оп.1, Д.177, Л.28.

15. Российский государственный архив социально-политической истории. Ф. 17. Оп. 126. Д. 20. Л. 32-39.

16. Государственный архив Атырауской области. Ф.1, Оп.1, Д.1252, Л.146-147.

17. Zholdassuly T. The Religious Administration of Muslims of Central Asia and Kazakhstan (1943-1990). - Konya: Selcuk University, Institute of Social Sciences, Doctoral Dissertation, – 2022.

18. Центральный государственный архив Республики Казахстан, Ф. 1137, Оп. 6, Д. 73, Лл. 152-153.

19. Sarac H. The Language of Soviet Propaganda. - Istanbul: Degisim Kitap, 2019.

20. Мұқашева М. Қазақ журналистикасының тарихы, Қазақ университеті. – Алматы. – 2018. – 398 б.

21. Биография газеты. [Электронный ресурс] – URL: https://pricom.kz/biografiya-gazety (дата обращения: 21.12.2022).

22. Государственный архив Атырауской области. Ф.855, Оп.1, Д.201, Л.9.

23. Государственный архив Атырауской области. Ф.1п., Оп.1, Д.865, Л.8.

24. Государственный архив Атырауской области. Ф.1п., Оп.1, Д.865, Л.12.

25. Sarac H. The Language of Soviet Propaganda. - Istanbul: Degisim Kitap, 2019.

26. Государственный архив Атырауской области. Ф.1п, Оп.1, Д.745, Л.13-14.

27. Государственный архив Атырауской области. Ф.1, Оп.1, Д.986, Л.55.

28. Государственный архив Атырауской области. Ф.1, Оп.1, Д.1230, Л.172-173.

29. Dossekeyeva D. Women's Representations in Kazakh Cinema (Examples from Films Between 1925-2010). – Antalya: Akdeniz University, Institute of Social Sciences, Master's Thesis, 2013. P. 130

30. Центральный государственный архив Республики Казахстан, Ф. 897, Оп. 1, Д. 19, Лл. 2-5 об.

31. Felix R. On the Second World War and Soviet Literature. – Ankara: Nobel, 2020. P. 252

32. Demir E. "The Literary Identity of Gabit Musirepov, One of the 20th Century Kazakh Literature Writers," Turkish Language and Literature Journal, Vol. 42, Issue 42, 2011. 112 р.

33. Kinaci C. Image and Identity in Kazakh Literature. – Ankara: Bengu Publications, 2016. P. 544.

34. Сәрсенбаев Ә. Ескерткіш. [Электрондық ресурс] – URL: https://bilim-all.kz/olen/2048-Eskertkish (қаралу күні: 10.12.2022).

35. Сәрсенбаев Ә. Ескерткіш. [Электрондық ресурс] – URL: https://egemen.kz/article/184688-atyrauda-khalyq-dgazushysy-abu-sarsenbaevtynh-eskertkishi-ashyldy (қаралу күні: 10.12.2022).

36. Mirzahmetuly M. (Hz) Kazakhstan Literature II, Anthology of Turkish Literatures Outside of Turkey. Volume 28. - Ankara: Ministry of Culture Publications, 2001. P. 628

37. Koс, K., Irina, A., Korganbekov, B. Kazakh Literature II. - Istanbul: IQ Culture and Art Publishing, 2007. P. 350

38. Центральный государственный архив Республики Казахстан. Ф. 1137, Оп. 12, Д. 500, С. 174-178.

39. Государственный архив Атырауской области. Ф.1, Оп.1, Д.806, 287 с.

40. Веймарн Б., Цингер Л. История искусства народов СССР. Искусство народов СССР в период Великой Отечественной войны и до конца 1950-х годов. Том 8. Изобразительное искусство. – Москва, – 1972. – 491с.

41. Hayit B. Traces of Russian Imperialism in the Turkic World. - Istanbul: Sabah Newspaper Cultural Publications, 1978. P. 394