Моңғолия қазақтары шаруашылығының ерекшеліктері

Мақаланың мақсаты Моңғолиядағы қазақ этникалық тобының шаруашылығын сипаттау және қазіргі замандағы өзгерістерге бейімделуін көрсету болып табылады. Мақалада Моңғолияда қоныстанған қазақ диаспорасының негізгі шаруашылығы – жартылай көшпелі мал шаруашылығы және қосалқы – диқаншылық туралы баяндалады. Қазақтар елдің батыс бөлігінде – соның ішінде Баян-Өлгий және Ховд аймақтарында шоғырланғандықтан басты назар бұл өлкедегі қазақ этникалық тобының шаруашылығына аударылып, елдің басқа аймақтарымен салыстырылады. Географиялық орта мен жергілікті ауа-райына бейімделіп, урбанизация, жаһандану үрдісі заманында белгілі бір дәрежеде өзгеріске ұшыраған, дегенмен де дәстүрлі сипатын жоймаған мал өсіру әдістері де қарастырылады. Мал санының өсімі, диқаншылық өнімдерінің көрсеткіші сараланып, оған әсер еткен факторлар анықталады.

Негізгі дерек ретінде бірнеше жылдарда жүргізілген Моңғолия кешенді экспедиция барысында жиналған түздік материалдар қолданылды. Зерттеу нәтижесінде авторлар қазіргі замандағы урбанизация, жаһандану үрдісіне қарамастан Моңғолиядағы қазақтардың негізгі шаруашылығы жартылай көшпелі мал шаруашылығын жүргізуіне жергілікті табиғи-климаттық жағдай әсер етумен бірге, елдегі моңғол тілдес халықтың да ұқсас шаруашылықпен айналысуы және мемлекет тарапынан қолдау табуы, бұл саланың ел экономикасы дамуының басты бағыттарының бірі болуы әсер етеді деген қорытындыға келді.

1. Ажигали С. Казахстану стратегически важно сохранить присутствие казахской диаспоры в Монголии // Туған тіл. – 2012 – №2. – С.54–59.

2. Қинаятұлы, Зардыхан. Моңғолиядағы қазақтар. – Алматы: Дүниежүзі қазақтарының қауымдастығы, 2007. 2-кітап. – 256 б.

3. Монгольская народная республика [Электронный ресурс] — URL: https://www. booksite.ru/fulltext/1/001/008/077/789.htm (дата обращения 05.01.2025).

4. Қинаятұлы З. Жылаған жылдар шежіресі. – Алматы: Мерей. – 1995. – 298 б.

5. Мухамадиұлы, Хурметхан. Моңғолиядағы қазақ субэтносының қалыптасуы мен дамуы. (Тарихи-этнологиялық зерттеу). Алматы-Улаанбаатар, – 1997. – 221 б.

6. Әшім Б. Моңғолия қазақтарының шөп дайындау тәсілдері // Орталық Азияның қазақ диаспорасы: тарих – мәдениет – ескерткіштер: Халықарал. ғыл. конф. Материалдары (Алматы қ., 5 желтоқсан 2014 ж.) – Алматы: Елтаным баспасы, – 2014. – Б. 63–66.

7. Finke, Peter. (2023) Qazaq pastoralists in western Mongolia: institutional change, economic diversification and social stratification. London, New York: Routledge. 256 p

8. Portisch, A.O. (2010) The craft of skilful learning: Kazakh women's everyday craft practices in western Mongolia // Journal of the Royal Anthropological Institute. Vol. 16. P. 62-79

9. Ажигали С.Е., Байгабатова Н.К. Особенности материальной культуры казахов Монголии // Казахстан и зарубежные казахи: Мат-лы Междунар. научн.-практ. конф. «Репатриация этнических казахов в Казахстан как составная часть государственной миграционной политики: достижения, проблемы и пути решения», посвященной 20-летию Всемирной Ассоциации казахов. – Алматы: Атажұрт. – 2012. – С. 21–27.

10. Бекназаров Р.А. Весенняя хозяйственная и промысловая деятельность казахов Монголии: по материалам МонгКЭ-2008 // Орталық Азияның қазақ диаспорасы: тарих – мәдениет – ескерткіштер: Халықарал. ғыл. конф. Материалдары. – Алматы: «Елтаным баспасы», – 2014. – Б. 90–92.

11. Автордың далалық материалдары, МонгКЭ-2007

12. Автордың далалық материалдары, МонгКЭ-2013

13. Предварительные результаты: поголовье скота в Монголии составило 64,7 млн голов. [Электронный ресурс] — URL: https://montsame.mn/ru/read/334570# (дата обращения 05.01.2025)

14. Автордың далалық материалдары, МонгКЭ-2008

15. Автордың далалық материалдары, 2023

16. Баян-Өлгий аймгийн 2019 оны эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн статистикийн эмхэтгэл. Өлгий, 2020. 92 х.

17. Ховд аймгийн 2019 оны нийгэм эдийн засгийн танилцуулга. Ховд, 2019. 61 х.