Эндаумент-қордың жұмыс істеуінің құқықтық негіздерін жетілдіру арқылы жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарының дербестігін кеңейту

Қазіргі уақытта әлемнің жетекші университеттері мен ғылыми мекемелері тұрақты даму мен инновацияға қол жеткізу үшін эндаумент қорларын белсенді пайдаланады. Бұл қорлар ұзақ мерзімді перспективада оқу орындарының қаржылық тұрақтылығын сақтай отырып, коммерциялық емес және инвестициялық қызметтің бірыңғай құрылымын қамтамасыз етеді. Алайда, Қазақстанда мұндай қорларды құру және дамыту үшін құқықтық негіздерінің болмауы қаржыландырудың бұл моделінің тиімділігін төмендетеді. 2023 жылғы 12 сәуірде Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Ғылым және технологиялар жөніндегі ұлттық кеңестің бірінші отырысында Эндо-қорларды реттейтін жеке заң құру қажеттігін тағы да атап өтті. Бұл мақалада Қазақстанда эндовентиляциялық қорларды құру мен басқарудағы заңнамалық қажеттіліктер және олардың университеттер мен басқа да ғылыми-білім беру мекемелерінің тұрақты дамуына әсері қарастырылады. Зерттеудің мақсаты-Эндаумент-қорларға қатысты жеке заң қабылдау арқылы Қазақстанның ғылыми және білім беру мекемелерінің қаржылық және институционалдық тұрақтылығын қамтамасыз ету. Эндаумент-қорларды реттеу туралы заң жобасы Қазақстанның жоғары білім беру секторын сапалы және тұрақты қаржыландыруды қамтамасыз етуге, сондай-ақ ғылыми зерттеулерді ынталандыруға мүмкіндік береді. Бұл заң жетекші университеттердің ұзақ мерзімді даму стратегияларын әзірлеуге және іске асыруға ықпал етеді. Жеке заң жобасын әзірлеу туралы ұсыныс әлеуетті салымшылардың уәждемесін арттыруға және олардың қаражатын тиімді және ашық басқаруға бағытталған ережелерді енгізуге негізделген. Жүргізілген талдау эндаумент-қорлардың қызметін реттеуге арналған жеке заңнама әлеуетті салымшылардың сенімін арттыруға және олардың қаражатын бақылау мен тиімді басқаруды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретінін көрсетті. Бұл Қазақстанның ғылыми және білім беру жүйелерінің ұзақ мерзімді тұрақты дамуына ықпал ететін шешуші қадам болып табылады. АҚШ, Ұлыбритания және басқа да көптеген елдердің үздік тәжірибелері бұл тәсілдің тиімділігін дәлелдейді және қаржылық тұрақтылық пен инновацияға серпін береді.

1. Токаев о развитии науки в Казахстане: мы должны быть в числе ведущих стран, а не ведомых [Электронный ресурс] – URL: https://www.kt.kz/rus/state/tokaev_o_razvitii_nauki_v_kazahstane_my_dolzhny_byt_v_1377948880.html (дата обращения 09.09.2024)

2. Amandykova S., Khairmukhanmedov N., Osmanova D., Myrzataev, N. (2019). Legal issues for the regulation of higher schools' transformation in the Republic of Kazakhstan. Revista Dilemas Contemporáneos: Educación, Política y Valores. 6 (25). P. 1-16

3. Osmanova D., Amandykova S., Amandykova L., Khairmukhanmedov N., Myrzatayev N. (2021). Theoretical and legal framework to regulate the system of higher and postgraduate education in the republic of Kazakhstan. Journal of Legal, Ethical and Regulatory Issues. 24 (S5). P. 1-12

4. Закон Республики Казахстан от 27 июля 2007 года № 319-III «Об образовании» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 01.09.2024г.) [Электронный ресурс] – URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30118747 (дата обращения 06.09.2024)

5. В Казахстане разработают закон о науке и технологической политике [Электронный ресурс] – URL: https://kapital.kz/economic/114716/v-kazakhstane-razrabotayut-zakon-o-nauke-i-tekhnologicheskoy-politike.html (дата обращения 10.09.2024)

6. В Казахстане сокращается количество ВУЗов [Электронный ресурс] – URL: https://businessmir.kz/2023/11/09/v-kazahstane-sokrashhaetsya-kolichestvo-vuzov/ (дата обращения: 10.09.2024)

7. Бюро национальной статистики агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс] – URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/social-statistics/stat-edu-science-inno/publications/3921/ (дата обращения 07.09.2024)

8. Захарчук, Е. А. Зарубежные практики муниципального управления: опыт и особенности реализации (на примере муниципалитетов США). Вестник евразийской науки. № 6.- 2023. — C. 1- 11.

9. Зарипова Л. Р., Магсумов Т. А. Департамент образования, как центральный орган управления образованием Великобритании. №1 (99). - 2023. [Электронный ресурс] – URL: https://scilead.ru/article/3736-departament-obrazovaniya-kak-tsentralnij-orga (дата обращения 09.09.2024)