«Экологиялық қолайсыз аумақтар» институтының тұжырымдамалық аппаратын қолданудың кейбір мәселелері

Қазіргі уақытта экологиялық проблемалардың өзектілігі азаматтардың қоршаған ортаға құқығын іске асырумен, қоршаған ортаны адамның теріс әсерінен және басқа факторлардан қорғаумен, сондай-ақ болашақ ұрпаққа қамқорлықпен байланысты. Мақаланың мақсаты: «экологиялық қолайсыз аумақтар» ұғымының тұжырымдамалық аппаратын қарастыру және оны «ерекше құқықтық режимі бар табиғи-антропогендік кешендер» авторлық түсіндірмесіне ауыстыру туралы ұсыныс. Белгілі бір көрсеткіштер бойынша экологиялық қолайсыз болып табылатын аумақтардың болуы оларға экожүйені қалпына келтіру, олардың жай-күйін жақсарту, олардың адам денсаулығы мен өміріне әсерін азайту жөніндегі іс-қимылдарды жүзеге асыруды талап етеді. Сондықтан экологиялық қолайсыз жерлерге қатысты қоғамдық қатынастарды тиімді құқықтық қамтамасыз ету үшін заңнамалық актінің ережелерін тиімді іске асыру үшін институттың мазмұнын дәл көрсететін тұжырымдамалық аппаратты, терминологияны қолдану қажет. «Экологиялық қолайсыз аумақтар» институтына қатысты түсініксіз жағдай байқалады: атауы Арал өңіріндегі экологиялық апат салдарынан зиян келтірілген адамдарды әлеуметтік-құқықтық қорғауды қарастыратын заңда енгізілген. Бұл ретте зерттелетін институттың мазмұны ашылмайды. Экологиялық кодексте мүлдем жоқ. Мақалада салыстырмалы аспектіде Экологиялық қолайсыз аумақтар мен оның аумақтарына қатысты Қазақстан Республикасының және кейбір жақын елдердің заңнамасы зерделенеді. Қазақстан мен Өзбекстан заңнамасымен «Экологиялық қолайсыз террориялар» институтын еске түсірмеу мұндай аумақтардың болуын, сондай-ақ оның сорттарын бөлуді жоққа шығармайды. Оларға қатысты Қазақстан заңнамасында оларды қолдану тетігін қолдануда түсінбеушілік пен шатасуды тудыратын институттардың алуан түрлілігі байқалады. Сондықтан авторлар осындай табиғи объектілердің мазмұнын түсіну және сәйкестендіру үшін «экологиялық қолайсыз аумақтардың» орнына «ерекше құқықтық режимі бар табиғи-антропогендік кешендер» ұғымын енгізуді ұсынады. Сонымен қатар, авторлар зерттелетін институттың жіктелуін нақтылау және бөліп көрсету қажеттілігін атап өтеді.

1. Жаворонкова Н.Г. Эколого-правовые проблемы обеспечения безопасности при чрезвычайных ситуациях природного и техногенного характера. – Москва, ИД «Юриспруденция», 2007. - 168 с.

2. Kholmuminov Zh.T. Scientific-theoretical analysis of legal problems of prevention and elimination of environmental threats. Monograph. - Tashkent: TSUL, 2016. – 344 p.

3. Федеральный закон Российской Федерации «Об охране окружающей среды» от 10.01.2002 г. № 7-ФЗ [Электронный ресурс] – URL: https://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_34823/?ysclid=m3920cibsa852971755 (дата обращения 07.11.2024 )

4. Azizov T. Politico-legislative aspects pf emergency ecological situations and the characteristic of their factors of their emergency. [Электронный ресурс] – URL: https://journalofresearch.us/wp-content/uploads/2018/05/16-25.pdf (дата обращения: 09.11.2024)

5. Боголюбов С.А. Зоны экологического бедствия, зоны чрезвычайных экологических ситуаций. Аграрное и земельное право, 2009. - Т. 11, № 59. - С. 62-67.

6. Закон Республики Беларусь от 26.11.1992 г. № 1982-XII «Об охране окружающей среды» [Электронный ресурс] – URL: https://pravo.by/document/?guid=3871&p0=v19201982 (дата обращения 07.11.2024)

7. Горбачев А.Н. Некоторые проблемы совершенствования законодательства о зонах экологического неблагополучия. Государство и право. - 2010. - № 5 (21). - С. 138–143.

8. Жаворонкова Н.Г., Выпханова Г.В. Проблемы совершенствования понятийного апппарата в сфере охраны и использования природных лечебных ресурсов, лечебно-оздоровительных местностей и курортов. Актуальные проблемы российского права. - 2019. - № 4 (101). – С. 186-194.

9. Агафонов В.Б. Экологическая, биологическая, социальная безопасность: организационно-правовой аспект. Lex russica. – 2020. - № 7. – С.43-49.

10. Каспрова Ю.А. Экологически неблагополучные территории: особенности правового режима. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата юридических наук. – Москва, 2014. – 26 с.