Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігі: ағымдағы жағдайды және тұрақты даму стратегиясын талдау

Мақалада астық, ет және сүт өндірісінің көлемін, сондай-ақ өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы өнімдерінің импортының көлемін талдай отырып, аграрлық сектордың ағымдағы жай-күйін қарастырады. Мақала авторлары технологиялық және экономикалық қиындықтардан туындайтын мәселелерге және ауа-райына тәуелділікке де назар аударады. Мақаланың мақсаты – Қазақстандағы азық-түлік қауіпсіздігінің жағдайын талдау, дамуға кедергі келтіретін проблемаларды анықтау және стратегиялық жоспарлау қажеттілігін ұсыну. Осы аспектілерді қарастыру азық-түлік қауіпсіздігін жақсарту жолындағы қазіргі кедергілерді түсінуге көмектеседі және авторлар оларды жеңу жолдарын ұсынады. Сондай-ақ мақала 2017 жылдан 2023 жылға дейінгі кезеңдегі өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы салаларында және ауыл шаруашылығы қызметтерінің көлемінің тұрақты өсуіне тоқтала отырып, ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы шығарылымының динамикасына шолу жасайды. Дәнді дақылдар, ет, сүт және басқа да өнімдер өндірісінің едәуір ұлғаюы аграрлық қызметтің кеңеюі мен қарқындылығын көрсетеді, бұл жаңа технологияларды енгізу және өңдеу әдістерін жақсарту арқылы ғана болуы мүмкін.

SWOT талдауы арқылы мақалада елдің азық-түлік қауіпсіздігінің күшті және әлсіз жақтары, мүмкіндіктері мен қауіптері анықталған. Күшті жақтары арасында агроклиматтық әртүрлілік және өндірістік қуаттылықтың өсуі байқалады, ал негізгі әлсіздіктер импортқа жоғары тәуелділік және технологиялық дамудың жеткіліксіздігі болып табылады. Талдау агротехнологияға экспорт пен инвестицияны ұлғайту мүмкіндіктерін көрсетеді және климаттың өзгеруі мен экономикалық тұрақсыздыққа байланысты қауіптерді де көрсетеді.

Мақалада ауыл шаруашылығы секторының тұрақты дамуын қамтамасыз ету және Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін нығайту үшін аграрлық саясаттағы стратегиялық жоспарлау мен инновациялардың қажеттілігі туралы қорытынды жасалған. Бұл тәсіл импортқа тәуелділікті азайтуға, сыртқы күйзелістерге төзімділікті арттыруға және ұлттық экономиканың ұзақ мерзімді дамуына ықпал етуге мүмкіндік береді.

1. Ахметов В. Этнопродукция и перспективы ее производства в сельских районах республики Башкортостан. Экономика сельскохозяйственных и перерабатывающих предприятий. - 2020. - № 12. - С. 34-37.

2. Zhussupova A.K, & Utibayeva G.B, & Zhunusova R.M., & Akhmetova D.T., (2021) Study of agricultural production and the volume of its financing. Herald of Science of S Seifullin Kazakh agro technical University. P.194-201.

3. Malyarenko O.I., Kushebina G.M. Sustainable development of the agro-industrial complex of Kazakhstan as the basis of the country's food security // АВУ. - 2022. - №1 (216).

4. Жилина И.Ю. Влияние изменения климата на глобальную продовольственную безопасность. Экономические и социальные проблемы России, 1 (53), - 2023, P. 166-189.

5. Cui, Yunqi & Fu, Ni. (2022). Kazakhstan’s Agricultural Economy after the Accession to WTO: Economic Transformation and Realistic Dilemma. Journal of Education, Humanities and Social Sciences. 1.

6. Kolomyts Oksana & Ivanova Inna & Velinov Eng. Emil. (2021). Functional and Spatial Development of Agricultural Subregional Localities.

7. Bentham J. An Introduction to the Principles of Morals and Legislation. N. Y.: In The Ut1ilitarians.

8. Impact of climate change on agriculture production and its sustainable solutions. Environmental Sustainability, June 2019, 2(2), 2. Available at: — URL: https://link.springer.com/article/10.1007/s42398-019-00078-w (accessed: 01.02.2024)

9. Ahmad Jameel & Russell Stuart. (2024). Food Security in Central Asia: Policy Initiatives and Sustainable Development Goals. Available at: — URL: https://www.researchgate.net/publication/38226494 (accessed: 25.06.2024)

10. Bobrovska Olena & Durman Mykola & Kravchenko Тetyana & Nekriach Anastasiia & Diegtiar Oleg. (2021). Management decisions to support and maintain the socio-economic development of the territories. Studies of Applied Economics. 39.

11. Суринов А.Е., Луппов А.Б. Влияние региональных различий стоимости жизни на национальные оценки неравенства по доходам. Экономика региона. - 2021. - Т. 17, Выпуск № 3. С. 814-827.

12. Egamberdiev Bekhzod. (2023). Social capital effects on resilience to food insecurity: Evidence from Kyrgyzstan. Journal of International Development. 36. Available at: — URL: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jid.3826 (accessed: 25.08.2024) [in English]

13. Галиев Р.Р., Аренс Х.Д. Детерминанты продовольственного самообеспечения России и доступность продуктов питания // Проблемы прогнозирования. - 2021. - № 3(186).- С. 41-53.

14. Owino V. and Kumwenda Megan E, Tome Daniel. The impact of climate change on food systems, diet quality, nutrition, and health outcomes: A narrative review., Frontiers in Climate}, VOLUME 4, 2022

15. Sycheva Irina & Poltarykhin Andrey & Dymchenko Olga & Kurikov Vladimir & Solopova Natalia & Nepshekueva Tamara & Karpova Galina. (2022). The impact of human capital on the provision of agricultural products in the context of import substitution. Nexo Revista Científica. 35. P.356-366.

16. Алтухов А.И., Семенова Е.И. Проблемы пространственного развития территорий страны с низкой плотностью населения требуют приоритетного решения // Экономика сельского хозяйства России. - 2021. - № 4. - С. 9-15.

17. Nianko Viktoriia & Purtov Vladimir & Sergey Yekimov & Lopatynskyi Yurii & Nemtsova A. (2021). The problem of state support and increasing the investment attractiveness of agriculture. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. 839.

18. Alekseeva N & Tarasova O & Sokolov V & Mironova Z. (2022). State agrarian policy and the efficiency of its implementation at the regional level. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. 949.

19. Migunovand Rishat & Syutkina Anastasia. (2024). Classical and neoclassical economic theory: Fundamentals of regulation for the agricultural sector. BIO Web of Conferences. 82.

20. Губанова Е. В., Токмурзин Т. М., Банников С. А. Пространственное размещение сельского хозяйства: факторы, подходы исследований, эффективность // Вестник НГИЭИ. - 2023. - №4. - 143 с.

21. Nosov V & Zhichkin K & Zhichkina L & Novoselova S & Fomenko N & Bespamjatnova L. (2020). Subsidizing agricultural production of the region to achieve food security. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. 548.

22. Berdimurodov Usmon & Berdimuratov Parakhat & Farmonov Erkin & Khakimov Bakhodir & Razikov, Nuriddin. (2023). Formation and prospects of employment of labor resources in agriculture. E3S Web of Conferences. 365.

23. Xie Qiong & Hanafiah Mohd Hizam. (2023). Systematic Literature Review: the Sustainable Development of Small and Medium-Sized Enterprises Under the Trend of Globalization. International Journal of Professional Business Review. 8. Available at: — URL: https://www.researchgate.net/publication/371796129 (accessed: 25.08.2024).

24. Baer-Nawrocka Agnieszka & Sadowski Arkadiusz. (2019). Food security and food self-sufficiency around the world: A typology of countries. PLOS ONE. 14. e0213448.

25. Wang Yazhu & Duan Xuejun & Wang Lei. (2023). Evolution of rural multifunction and its natural and socioeconomic factors in coastal China. Journal of Geographical Sciences. 9. P. 1791-1814.

26. Zelepugin Anatoly D., Belousov Andrey V. SOCIO-ECONOMIC ASPECTS OF THE RATIONAL USE OF NATURAL RESOURCES // Economic Consultant. 2021. №3 (35).

27. Zakharchenko Oleg & Alieksieichuk Olena & Kliuchnyk Alena & Ширяєва Наталія & Kudlai Іrina. (2020). State support of agricultural producers as a factor in increasing the competitiveness of the agricultural sector. Entrepreneurship and Sustainability Issues. 2020.8.1(47). P. 687-704.

28. Grebenkin Igor. (2020). Trends in Industrial Specialization and Development Dynamics in the Russian Regions. Economy of Region. 16. P. 69-83.

29. Норузи Н. (2021). Зеленая экономика: необходимое решение, которое необходимо принять. Универсальный журнал финансов и экономики, 1 (1), C.3–12.

30. Статистика сельского, лесного, охотничьего и рыбного хозяйства. Динамические ряды 1990-2022 гг. [Электронный ресурс]. URL: http://www.stat.gov.kz (дата обращения 01.02.2024)

31. Экспорт и импорт товаров продукции растениеводства. Динамические ряды 2017-2022 гг. [Электронный ресурс]. URL: http://www.stat.gov.kz (дата обращения 01.02.2024)

32. Экспорт и импорт товаров продукции животноводства Динамические ряды 2017-2022 гг. [Электронный ресурс]. URL: http://www.stat.gov.kz (дата обращения 01.02.2024)