Қалдықтарды тиімді басқару мәселесі: Ақтөбедегі қоқыс полигоны мысалында

Бүгінде қалдықтарды төгу орны болып табылатын қалалық қоқыс полигондары күрделі экологиялық және әлеуметтік мәселеге айналып отырғандықтан қалдықтарды тиімді басқару мәселесі өзекті болып табылады. Ақтөбе қаласы Қазақстанның ең ірі қалаларының бірі ғана емес, сонымен қатар аймақтың маңызды экономикалық және өнеркәсіптік орталығы болғандықтан бұл мәселе ерекше маңызға ие болып отыр.

Зерттеудің мақсаты – қоршаған ортаға және жергілікті тұрғындарға тигізетін экологиялық зиянды азайту үшін Ақтөбе қаласындағы қалдықтарды басқару жүйесіндегі негізгі мәселелерді анықтау және оларды оңтайландыруға бағытталған нақты ұсыныстар әзірлеу болып табылады. Ақтөбе қаласындағы қалдықтардың пайда болуы және оларды қайта өңдеу деңгейі туралы статистикалық деректерге талдау жасалды. Сондай-ақ, тұрғындардың пікірлері мен осы мәселені тиімді басқару бойынша ұсыныстарын анықтау мақсатында сауалнама жүргізілді. Сауалнама мәселелерді анықтауға, оның жиілігіне, қолданыстағы бағдарламалардың тиімділігін бағалауға және жетілдіру бойынша ұсыныстарға қатысты әртүрлі сұрақтарды қамтыды.

Жүргізілген зерттеу жұмысы қоқыс полигонындағы мәселелер, атап айтқанда, жағымсыз иістердің ауа сапасы мен өмір сүру деңгейіне теріс әсер ететінін растады. Осы зерттеудің нәтижелері Ақтөбе қаласындағы қоқыс полигондарын басқаруды жетілдіру бойынша іс-шараларды әзірлеу және жүзеге асыру үшін тәжірибеде қолдануға негіз бола алады. Сондай-ақ, бұл аталмыш мәселені жақсырақ түсінуге және болашақ ұрпақтың игілігі үшін оны шешудің тиімді стратегиясын әзірлеуге көмектеседі.

1. Siddiqua A., Hahladakis J.N., Al-Attiya W.A.K.A. (2022) An overview of the environmental pollution and health effects associated with waste landfilling and open dumping. Environmental Science and Pollution Research. №29. Vol. 39. P. 58514-58536.

2. Abubakar I.R., Maniruzzaman K.M., Dano U.L., AlShihri F.S., AlShammari M.S., Ahmed S.M.S., Al-Gehlani W.A.G., Alrawaf T.I. (2022) Environmental Sustainability Impacts of Solid Waste Management Practices in the Global South. International Journal of Environmental Research and Public Health. №19. P. 1-26.

3. El-Fadel M., Maalouf A. (2020) Challenges of Waste Management in a Developing Context: Lessons From Lebanon. Advances in Environmental Engineering and Green Technologies/ eds. A. Pariatamby, F. Shahul Hamid, M.S. Bhatti. IGI Global. Challenges of Waste Management in a Developing Context. P. 166-185.

4. Бекежанов Д. Проблемы и перспективы утилизации твердых бытовых отходов в Республике Казахстан. Вестник КазНУ Серия Юридическая. — №81(1). – 2017. — С. 226-233.

5. Узакпаева Д.А., Арасланова Л.Х. Экологически безопасное обращение с твердыми коммунальными отходами на полигоне ТОО «Neoplus» Республики Казахстан. Обращение с отходами: современное состояние и перспективы. — Уфа: Уфимский государственный нефтяной технический университет. – 2021. — С. 43-48.

6. Солопова В.А., Павлова Т.В., Косачева К.А. Экологические проблемы Актюбинской области. Университетский комплекс как региональный центр образования, науки и культуры. — 2021. — С. 947-950.

7. Ауезова З., Оспан Г. Современные тенденции и перспективы экономического и социального развития Актюбинской области. Евразийский союз учёных. — №34(1). — 2017. — С. 40-49.

8. Годына Н.Н., Омаров А.М. Проблема утилизации ТБО в Казахстане. Управление качеством: поиск и решения. — №11. – 2017. — С. 340-347.

9. Мейрбеков А.Т., Еримова А.Ж. Способ улучшение системы управление сбора и переработки твердых бытовых отходов. Международный журнал экспериментального образования Проблемы экологического мониторинга. — №3. – 2015. — С. 394-396.

10. Акимбаев А.К., Аримжанова А.К., Оразбаева Е.Е. От отходов к прибыли: сортировка отходов как способ их сокращения. Образование: научное взаимодействие в образовательном процессе. — Казань. – 2018. — С. 340-343.

11. Серикбаев С.Б., Ермекова С.Е. О некоторых вопросах переработки мусора в Казахстане. Инновационные тенденции развития науки и практики Инновационные тенденции развития науки и практики. — 2017. — С. 150-152.

12. Камалов Т.Р. Направление внедрения разделенного сбора отходов в Республике Казахстан. Вестник Омского регионального института. — №3. – 2019. — С. 140-144.

13. Шамхорян А.Г., Суранкулов Ш.Ж. Формирование мусороперерабатывающего завода - веление времени. Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева. Серия Технические науки и технологии. — №123(2). – 2018. — С. 104-108.

14. Жакупова С.Т. Экономический аспект утилизации и переработки отходов в Казахстане. Экономика: стратегия и практика. — №45(1). – 2018. — С. 111-119.

15. Мазелли М., Феррари А. Вторая жизнь мусора, или Как сделать отходы полезными. — Москва: Издательский Дом Мещерякова. – 2019. – 80 с.

16. ҚР Ұлттық Статистика Бюросы. Кәсіпорындар және ұйымдар бойынша іріктеуге, кәдеге жаратуға және сақтауға келіп түскен қалдықтар көлемі (2013). [Электрондық ресурс] — URL: https://stat.gov.kz/industries/environment/stat-eco/spreadsheets/?year=2013&name=115074&period=&type= (қаралу уақыты: 12.03.2024)

17. ҚР Ұлттық Статистика Бюросы. Кәсіпорындар және ұйымдар бойынша іріктеуге, кәдеге жаратуға және сақтауға келіп түскен қалдықтар көлемі (2023). [Электрондық ресурс] — URL: https://stat.gov.kz/industries/environment/stat-eco/spreadsheets/?year=2023&name=19268&period=&type= (қаралу уақыты: 12.03.2024)

18. ҚР Ұлттық Статистика Бюросы. Респонденттердің ауа тазалығымен (қалдықтардың, түтіннің, шаңның және топырақтың болмауы) қанағаттануы туралы пікірі. [Электрондық ресурс] — URL: https://stat.gov.kz/green-economy-indicators/204/ (қаралу уақыты: 12.03.2024)