Цифрлық бизнестің Қазақстанның инновациялық дамуына әсері

Мақалада авторлар Қазақстандағы цифрландырудың қазіргі жағдайы мен проблемаларына қатысты мәселелерді қарастырып, талданды. Қазақстанда бүгінгі күні мықты және ғылымды қажетсінетін экономиканы құру, елдің «цифрлық үкіметін» жетілдіру және т. б. үшін инновациялық экожүйелерді қалыптастыру процесі жүріп жатқаны белгілі. Жүргізілген талдауға сәйкес, соңғы жылдары Қазақстандағы технологиялық инновациялар бойынша компаниялардың инновациялық белсенділігінің деңгейі өскені анықталды, бұл елдегі цифрландыру процесінің оң серпінін көрсетеді.

Зерттеудің мақсаты - бизнестегі цифрлық трансформация процестерінің Қазақстан Республикасындағы экономикалық көрсеткіштер мен инновациялық дамуға әсерін талдау. Осы мақсатқа жету үшін 2014-2023 жылдарға арналған деректер пайдаланылды, статистикалық талдау әдістері қолданылды. Зерттеу әдістемесі аясында кәсіпорындардың цифрлық белсенділік деңгейіне талдау жасалып, инновациялық қызмет көрсеткіштеріне бағалау жүргізілді. Статистикалық модельдер цифрлық трансформацияның экономика мен инновацияға әсерін егжей-тегжейлі зерттеу үшін қолданылады.Талдау барысында бизнестің ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану деңгейі, интернет-ресурстарға қол жетімділігі, фирмалардың онлайн режимінде тапсырыс беруге және алуға қатысуы басты назарда болды. Сонымен қатар, жалпы ішкі өнімдегі инновациялық өнімдердің үлесі қарастырылады. Цифрландыру ел экономикасына ғана емес, әлеуметтік қатынастарды да өзгертетіні анықталды. Бұл жаһандық цифрландыру халықтың әртүрлі топтары арасындағы цифрлық алшақтықты азайтатыны көрсетілген.

Цифрландырудың бизнеске статистикалық маңызды әсерін көрсететін интернетке қосылу және АКТ-ны пайдалану сияқты негізгі көрсеткіштер анықталған. Зерттеу барысында цифрландыру арқылы инновацияларды ынталандыру, ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың дамуын қолдау, сондай-ақ Қазақстан Республикасында цифрлық және инновациялық дамуды қолдау бойынша мониторинг және реттеу шараларын қоса алғанда, бірқатар шаралар ұсынылады.

1. Бонекамп Л., Шуре М. Последствия Индустрии 4.0 на человеческом труде и организации труда.- Келн: Журнал психологии бизнеса и СМИ , 2015. – C. 35-42.

2. Шваб К. Четвертая промышленная революция. – Лондон: Пингвин, 2017. – C. 85-93.

3. Байнев В. Электронная (цифровая) экономика как техникотехнологический и политико-экономический феномен / В. Байнев // Наука и инновации. — 2019. — №7. — С. 53-59.

4. Бекова Р.Ж., Файзуллина С.А., Жексембина А.Е. Цифровизация казахстанской экономики и развитие бухгалтерского учета. Вестник университета «Туран». 2019;(2):153-157.

5. Аубакирова Г. Цифровая трансформация экономики Казахстана // Проблемы теории и практики управления. - 2019. - № 2. - С. 18-26.

6. Ahmad N., Schreyer P. Are GDP and productivity measures up to the challenges of the digital economy? // International Productivity Monitor. 2016. Vol. 30. No. 4.

7. Moskowitz S. L. (2009). The advanced materials revolution: Technology and economic growth in the age of globalisation. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons

8. Ansong E., Boateng R. Surviving in the digital era – business models of digital enterprises in a developing economy // Digital Policy, Regulation and Governance. 2019. Vol. 21. No. 2. P. 164–178. URL: https://doi.org/10.1108/dprg-08-2018-0046 (accessed: 27.02.2024)

9. Паньшин В.Н. Цифрлық экономика: ерекшеліктері мен даму тенденциялары. Ғылым жəне инновация. 2016. Nyo157. Б.17-20.

10. Evangelista R., Guerrieri P., Meliciani V. The economic impact of digital technologies in Europe // Economics of Innovation and New Technology. 2014. Vol. 23. No. 8. P. 802–824. URL: https://doi.org/10.1080/10438599.2014.918438 (accessed: 27.02.2024).

11. Magazzino C., Porrini D., Fusco G., Schneider N. Investigating the link among ICT, electricity consumption, air pollution, and economic growth in EU countries // Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy. 2021. Vol. 16. No. 11–12. P. 976–998. URL: https://doi.org/10.1080/15567249.2020.1868622 (accessed: 28.02.2024).

12. Бойко И.П., Евневич М. А., Колышкин А. в. (2017) Экономика предприятия в эпоху цифровых технологий. Российское предпринимательство. Том 18. № 7. С. 1127-1136.

13. Tranfield D., Denyer D., Smart P. (2003) Towards a methodology for developing evidence-informed management knowledge employing systematic review. British Journal of Management. No. 14. Р. 207-222.

14. Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 31 желтоқсандағы № 1050 қаулысы. [Электрондық ресурс] https://primeminister.kz/assets/media/azastan-respublikasyn-industriyaly-innovatsiyaly-damytudy-2020-2025-zhyldara-arnalan-memlekettik-badarlamasyn.pdf (қаралу уақыты: 28.02.2024)

15. Purwanto, A., Asbari, M., & Santoso, T. I. (2021). Analisis Data Penelitian Sosial dan Manajemen: Perbandingan Hasil antara Amos, SmartPLS, WarpPLS, dan SPSS Untuk Jumlah Sampel Medium. International Journal of Social and Management Studies, 2(4), 43–53. https://doi.org/10.5555/ijosmas.v2i4.50.

16. Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы жəне "Мемлекеттік бағдарламалар тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 957 Жарлығына толықтыру енгізу туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 1 тамыздағы № 874 Жарлығы. [Электрондық ресурс] https://ecogosfond.kz/wp-content/uploads/2020/03/874.05-05-2018kaz.pdf (қаралу уақыты: 28.02.2024)

17. Кунцман А.А. Трансформация внутренней и внешней среды бизнеса в условиях цифровой экономики// Управление экономическими системами: электронный научный журнал. –2016. – No 11(93). – С.17-20.

18. Транфилд Д., Дениер Д., Смарт П. К методике развития основанных на фактических данных управленческих знаний посредством систематического анализа// Британский журнал управления. – 2003. – No 14. – С. 207-222.

19. Бахрин М., Отман М., Нор Т., Азли М. Индустрия 4.0: обзор промышленной автоматизации и робототехники // Журнал Технолоджи (Естественные науки и инженерия) – 2016. – eISSN, 2180–3722 – С. 137 – 143.

20. Alibekova G., Medeni T., Panzabekova A., Mussayeva D. Digital transformation enablers and barriers in the economy of Kazakhstan // The Journal of Asian Finance, Economics and Business (JAFEB). 2020. Vol. 7. No. 7. P. 565–575. URL: https://doi.org/10.13106/jafeb.2020.vol7.no7.565 (accessed: 24.02.2024).

21. Barmuta K.A., Akhmetshin E.M., Andryushchenko I.Y., Tagibova A.A., Meshkova G.V., Zekiy A.O. Problems of business processes transformation in the context of building digital economy // Entrepreneurship and Sustainability Issues. 2020. Vol. 8. No. 1. P. 945. URL: http://doi.org/10.9770/jesi.2020.8.1(63) (accessed: 25.02.2024).

22. Afonasova M.A., Panfilova E.E., Galichkina M.A., Ślusarczyk B. Digitalisation in economy and innovation: The effect on social and economic processes // Polish journal of management studies. 2019. Vol. 19. No. 2. P. 22–32. URL: https://doi.org/10.17512/pjms.2019.19.2.02 (accessed: 26.02.2024).