ҚАЗАҚСТАН МУЗЕЙЛЕРІНІҢ КӨРМЕ ҰЙЫМДАСТЫРУ ҚЫЗМЕТІ

Мақала еліміздің музей саласының тарихын зерттеуге бағытталған. Соның ішінде Қазақстан музейлерінің ұлттық тарих пен мәдениетті насихаттауға бағытталған көрме ұйымдастыру қызметін жан- жақты ашып көрсетуді мақсат тұтады. Тақырыпты зерттеу барысында пайдаланылған әр түрлі тарихи дереккөздердің ерекшеліктері сипатталып, көрме ұйымдастыру қызметінің зерттелу дәрежесіне шолу жасалады. Мақалада ХІХ ғасырдың І ширегінен бастап Қазақстандағы алғашқы музейлердің ашылуы, олардың  бастамасымен  ұйымдастырылған  экспозициялық-көрме  жұмыстары  жан-жақты  талқыланады. Сондай-ақ жергілікті интеллигенция өкілдерінің, мәдениет жанашырларының қазақ халқының тарихы мен бай мұрасын халықаралық деңгейде насихаттауға қосқан үлесі қарастырылады. Мақаланың тағы бір бөлімі кеңестік замандағы музей құрылысын, мемлекеттік идеологияның көрме қызметіне әсерін зерттеуге арналады. Музейлер санының артуы, бір жүйеге келтірілуі сияқты жетістіктермен қатар көрме ұйымдастыру қызметінде орын алған түрлі қиындықтар архив құжаттары, нормативтік-құқықтық актілер, статистикалық деректер негізінде көрсетіледі. Кеңестік кезеңде үстемдік еткен қатаң мемлекеттік бақылау мен цензураның, материалдық-техникалық және қаржылық мәселелердің музей ісіне әсері зерделенеді.

Қазақстанның тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейінгі музей саласында жүргізген жаңа реформалары, олардың көрме ұйымдастыру қызметіне әсері зерделенеді. Отандық тарих пен мәдениетті ұлттық мүдде тұрғысынан насихаттауға бағытталған көрмелердің тақырыптық, құрылымдық ерекшеліктері, музейлер қорындағы жәдігерлердің көрмеге шығарылу көрсеткіштері қарастырылады. Әсіресе республикалық және өңірлік музейлердің шетелдік көрмелерге белсене қатысуы, халықаралық деңгейде өтетін көрмелердің тақырыптық ерекшеліктері талданады.

1. Statistics of the Republic of Kazakhstan on culture. Official website of the Bureau of National statistics Agency for strategic planning and reforms of the Republic of Kazakhstan. Available at: - URL: https://stat.gov.kz/industries/social-statistics/stat-culture/ (accessed: 26.09.2024).

2. Терещенко Л. Следы Дешт-и-Кипчака и Внутренняя киргиз-кайсацкая орда. Москвитянин. - №22. – 1853. – С. 51-85.

3. Евреинов А. Внутренняя, или Букеевская, киргиз-казачья орда. Современник. Т. XXIX, отд. II. – 1851. – С. 49-96.

4. Зиманов С.З. Россия и Букеевское ханство. – Алма-Ата: Наука. – 1982. – 171 с.

5. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. И-4 қор, 1-тізбе, 2350-іс.

6. Объединенный государственный архив Оренбургской области Российской Федерации. Ф. 6. Оп. 10. Д. 3850.

7. Адрианов А.А. Краткий исторический очерк Семипалатинского музея. Труды Семипалатинского Окружного музея. – Вып. 2. – Семипалатинск. – 1929. – С. 3-14.

8. Недзвецкий В.Е. Отчет о работе и занятиях по Семиреченскому областному статистическому комитету за 1913 г. – Верный. – 1914. – 30 с.

9. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 44 қор, 1-тізбе, 5492-іс.

10. 10 Маргулан А.Х. Казахское народное искусство. – Алма-Ата: Өнер. – 1986. – 150 с.

11. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. И-4 қор, 1-тізбе, 2350-іс.

12. Российский государственный исторический архив. Ф. 398. Оп. 43. Д. 1380.

13. Словцов И.Я. Путевые заметки, введенные во время поездки в Кокчетавский уезд Акмолинской области в 1878 году. – Омск: Б.и. – 1897. – 198 с.

14. Прищепова В.А. Коллекции заговорили: История формирования коллекций МАЭ по Средней Азии и Казахстану (1870-1940). Рос. акад. наук. Музей антропологии и этнографии имени Петра Великого (Кунсткамера). – Санкт-Петербург: Петербургкомстат. – 2000. – 269 с.

15. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 25-қор, 1-тізбе, 2008-іс.

16. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 460-қор, 1-тізбе, 26-іс.

17. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 25-қор, 1-тізбе, 2432-іс.

18. Недзвецкий В.Е. Отчет о работе и занятиях по Семиреченскому областному статистическому комитету за 1905 г. – Верный: Типография Семиреченского областного правления. – 1906. – 43 с.

19. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 1306-қор, 1-тізбе, 45-іс.

20. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 1308-қор, 1-тізбе, 87-іс.

21. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 1890-қор, 1-тізбе, 2776-іс.

22. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 81-қор, 1-тізбе, 1021-іс.

23. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 1308-қор, 1-тізбе, 28-іс.

24. Социалистическое строительство в Казахской ССР за 20 лет. – Алма-Ата: б.и. – 1940. – 283 с.

25. Юренева Т.Ю. Музееведение: Учебник для высшей школы. 2-ое издание. – Москва: Академический Проспект. – 2004. – 560 с.

26. Отчеты ЦКМК за 1923-1924 гг. Т.6. – Труды общества изучения Казахстана. – Оренбург. – 1925. – 313 с.

27. Сырлыбаева Г. История Государственного музея искусств им. А.Кастеева. 1935-1950 гг. Shahar- Культура. - №5. – 2005. – С. 18-22.

28. Ибраева А.Ғ. Қазақстан музейлері: тарих және тағылым. – Астана. – 2012. – 536 б.

29. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 1876-қор, 24-тізбе, 78-іс.

30. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архі. 1876-қор, 1-тізбе, 8-іс.

31. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 1876-қор, 1-тізбе, 296-іс.

32. Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік архиві. 1876-қор, 1-тізбе, 113-іс.

33. Тайман С. Қазақстанда мұражай ісінің даму тәжірибелері және проблемалары (1946-1970 жж.): тар. ғыл. канд. дисс. – Қарағанды. – 1999. – 158 б.

34. Файзуллина Г.Ш., Асанова С.А. Музейное дело Казахстана: вопросы истории и практики. – Алматы: Университет «Туран». - 2022. – 344 с.

35. Тұяқбаев Қ.Қ., Тарихи және мәдени мұраны жаңғырту мәселелері. Қазақстан музейлері. - №1 (1). – 2002. – Б. 40-42 .

36. Davallon J. (1986) Claquemurer pour ainsi dire tout l’univers: La mise en exposition [Slamming,so to speak, the whole universe: The exhibition.]. Paris: Centre Georges Pompidou. [in French]. 300 p.

37. Burcaw G.E. (1997) Introduction to Museum Work, Walnut Creek. London: Altamira Press. 3rd ed. 237 p.

38. Гиззатов С.М. «Золотой человек» как символ степной цивилизации. Материалы международной научно-практической конференции «Музееведение в XXI веке: исследования, традиции и инновации». 2 книга. – Ташкент. – 2022. – 500 с.

39. Алтаев Б. Музейное дело в Казахстане: проблемы и перспективы. Сборник материалов Первого Международного форума музееведов в Казахстане «Музей как феномен истории и современности». – Астана. – 2011. – 319 c.

40. Сарбасов А., Елемесова Ж. Берел қорық-мұражайы: даму жолы. Мәдени мұра. - №3 (66). – 2016. – 42-47 бб.

41. Аренова Г. Көненің көзіндей, тарихтың өзіндей. Мәдени мұра. - №4 (61). – 2015. – Б. 51-54 .

42. Қытайда ҚР Ұлттық музейі қорының көрмесі ашылды. Qazaq Gazetteri [Электронды ресурс] – URL: https://kazgazeta.kz/news/149124 (қаралу уақыты: 26.09.2024).

43. Бұтабаева М. Ұста Дәркембай атындағы қолөнер музейі. Мәдени мұра. - №1 (64). – 2016. – Б. 61-64 .

44. Наурыз праздновали в грузинском Батуми [электронды ресурс] – URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/region-news/details/12750?lang=ru (дата обращения: 26.09.2024).

45. Ә.Қастеев атындағы ҚР Мемлекеттік Өнер музейінің 2018 жыл бойынша есебі. – Алматы. – 2018. – 38 б.

46. Қазақстан Республикасы Ұлттық музейіне - 5 жыл. – Нұр-Сұлтан. – 2019. – 208 б.