УНИВЕРСИТЕТТІК БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ БОЛАШАҚ ПЕДАГОГТАРДЫҢ КӘСІПКЕРЛІК БЕЛСЕНДІЛІГІН ДАМЫТУ МОДЕЛІ

Мақала мақсаты - кәсіпкерлік құзыреттерді кәсіби даярлау үдерісіне кіріктіруге бағытталған университеттік білім беру аясында болашақ мұғалімдердің кәсіпкерлік белсенділігін дамытуға арналған моделін қарастырып, ұсыну. Зерттеудің өзектілігі педагогикалық мамандықтар бойынша білім алатын студенттердің инновациялық білім беру ортасы мен  олардың кәсіби қызметіндегі жаһандық өзгерістер талаптарына сәйкес келетін дағдыларды дамыту қажеттілігімен айқындалады. Зерттеу барысында модельдеу әдісі қолданылды, ол тәсілдерді жүйелеуге және модельдің негізгі құрамдас бөліктерін анықтауға мүмкіндік берді. Мақсаттық компонентте болашақ педагогтардың білім беру жобаларын сәтті жүзеге асыруы үшін қажетті уәждеме мен кәсіби құзыреттерді қалыптастыруға бағытталған мақсат пен міндеттер айқындалады. Мазмұндық компонентке когнитивтік, уәждік-құндылықтық және әрекеттік блоктар кіреді, бұл студенттердің білімі, уәждемесі, тәжірибелік біліктері мен дағдыларын кешенді түрде дамытуға мүмкіндік береді. Үдерістік компонент қазіргі заманғы педагогикалық тәсілдерге (құзыреттілік, тұлғалық-бағдарлы және жобалық-әрекеттік) сүйенеді, сондай-ақ оқыту қағидаттары, әдістері, педагогикалық шарттары, ұйымдастыру формалары мен құралдарын қамтиды, олардың барлығы студенттердің кәсіпкерлік әлеуетін тиімді дамытуға ықпал етеді. Бағалау-нәтижелік компонент кәсіпкерлік құзыреттердің қалыптасу деңгейін бақылауға және бағалауға бағытталған. Сызбалық бейнелеу модель компоненттерінің құрылымы мен өзара байланысын көрсетеді. Бұл модель педагогика мамандығы бойынша оқитын студенттерден тұратын шағын пилоттық топта алдын ала сыналды, бұл оның қолданбалығын және өзектілігін растады. Модельді енгізу болашақ педагогтардың кәсіпкерлік қызметке дайындығын, көшбасшылық қасиеттерін, креативтілігін және білім беру ортасының қарқынды өзгерістеріне бейімделу қабілетін арттыруға септігін тигізеді.

1. Stenholm P., Ramström J., Franzén R., Nieminen L. Unintentional teaching of entrepreneurial competences. Industry and Higher Education. – №35. 2021. P. 505-517. [In English].

2. Panfilova E., Demkina O., Galichkina M., Istomina A., Latysheva V., Teymurova V. Learning Models Based on a Real Project in Entrepreneurial Education. Journal of Entrepreneurship Education. – №22(2). 2019. P. 1-6. [Electronic resource] – URL: https://www.abacademies.org/articles/learning-models-based-on-a-real-project-in- entrepreneurial-education-8117.html (accessed 21.12.2024) [In English].

3. Joensuu-Salo S., Peltonen K., Hämäläinen M., Oikkonen E., Raappana A. Entrepreneurial teachers do make a difference – Or do they? Industry and Higher Education. №35. 2020. P. 536-546. [In English].

4. Maulida F., Noviani L., Sudarno S. How Entrepreneurship Education Can Help Students Thrive in the Digital Age?The Implications of Creative and Innovative Learning. Jurnal Kependidikan: Jurnal Hasil Penelitian dan Kajian Kepustakaan di Bidang Pendidikan, Pengajaran dan Pembelajaran. №10(1). 2020. P. 218-229. [In English].

5. Sun J., Shi J., Zhang J. From entrepreneurship education to entrepreneurial intention: Mindset, motivation, and prior exposure. Frontiers in Psychology. №14. 2023. P. 1-10.

6. Ahmed T., Chandran V., Klobas J., Liñán F., Kokkalis P. Entrepreneurship education programmes: How learning, inspiration and resources affect intentions for new venture creation in a developing economy. The International Journal of Management Education. – №18(1). 2020. P. 1-13. [In English].

7. Anjum T., Tautiva J., Zaheer M., Heidler P. Entrepreneurial Intentions: Entrepreneurship Education Programs, Cognitive Motivational Factors of Planned Behavior, and Business Incubation Centers. Education Sciences. – №14(9). 2024. P. 1-19. [In English].

8. Kathayat B.B. Skill Acquisition and Entrepreneurship Development: Evidence from Business Students. Journal [In English].

9. Ryan R.M., Deci E.L. Intrinsic and extrinsic motivation from a self-determination theory perspective: Definitions, theory, practices, and future directions. Contemporary Educational Psychology. №61. 2020. P. 1-11. [In English].

10. Leon R. Developing Entrepreneurial Skills. An Educational and Intercultural Perspective. Journal of Entrepreneurship, Management and Innovation. №13. 2017. P. 97-121. [In English]

11. Urdan T., Kaplan A. The origins, evolution, and future directions of achievement goal theory. Contemporary Educational Psychology. №61. 2020. P. 1-10. [In English].

12. Boldureanu G., Ionescu A., Bercu A., Bedrule-Grigoruță M., Boldureanu D. Entrepreneurship Education through Successful Entrepreneurial Models in Higher Education Institutions. Sustainability. №3(3). 2020. P. 1-33. [In English].

13. Deci E.L., Ryan R.M. The "what" and "why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry. №11(4). 2000. P. 227–268.

14. Kolb D. Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development. Second Edition. Pearson Education. 2015. 416 p. [In English].

15. Elnadi M., Gheith M.H. Entrepreneurial ecosystem, entrepreneurial self-efficacy, and entrepreneurial intention in higher education: Evidence from Saudi Arabia. The International Journal of Management Education. – №19(1). 2021. P. 1-16. [In English].

16. Boubker O., Arroud M., Ouajdouni A. Entrepreneurship education versus management students’ entrepreneurial intentions. A PLS-SEM approach. The International Journal of Management Education. №19(1). 2021. P. 1-14. [In English].

17. Cacciotti G., Hayton J.C., Mitchell J.R., Giazitzoglu A. A reconceptualization of fear of failure in entrepreneurship. Journal of Business Venturing. – №31(3). 2016. P. 302-325. [In English].

18. Kolb D.A., Kolb A.Y. Experiential Learning Theory as a Guide for Experiential Educators in Higher Education. Experiential Learning & Teaching in Higher Education. №1(1). 2017. P. 7-44. [Electronic resource] – URL: https://nsuworks.nova.edu/elthe/vol1/iss1/7 (accessed 01.02.2025) [In English].

19. Ryan R.M., Deci E.L. Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. UK: The Guilford Press. 2018. 756 p. [In English].

20. Calza F., Cannavale C., Nadali I.Z. How do cultural values influence the entrepreneurial behavior of nations? A behavioral reasoning approach. International Business Review. №29(5). 2020. P. 1-13. [In English].

21. Anderman E.M. Achievement motivation theory: Balancing precision and utility. Contemporary Educational Psychology. – №61. 2020. P. 1-7. [In English].

22. Bischoff K., Volkmann C.K., Audretsch D.B. Stakeholder collaboration in entrepreneurship education: An analysis of the entrepreneurial ecosystems of European higher educational institutions. The Journal of Technology Transfer. – №43(1). 2018. P. 20-46. [In English].

23. Galvão A. R., Marques C.S.E., Ferreira J.J., Braga V. Stakeholders’ role in entrepreneurship education and training programmes with impacts on regional development. Journal of Rural Studies. №74. 2020. P. 169-179. [In English].

24. Almeida J., Daniel A.D., Figueiredo C. The future of management education: The role of entrepreneurship education and junior enterprises. The International Journal of Management Education. №19(1). 2019. P. 1-11. [In English].

25. Cui J., Sun J., Bell R. The impact of entrepreneurship education on the entrepreneurial mindset of college students in China: The mediating role of inspiration and the role of educational attributes. The International Journal of Management Education. – №19(1). 2019. P. 1-16. [In English].

26. Gieure C., Benavides-Espinosa M.M., Roig-Dobón S. The entrepreneurial process: The link between intentions and behavior. Journal of Business Research. №112. 2020. P. 541-548. [In English].

27. Liu Z., Zhang M., Guo Y., Mao T., Deng S., Li Y. Entrepreneurship education stimulates entrepreneurial intention of college students in China: A dual-pathway model. The International Journal of Management Education. №23(2). 2025. P. 1-17. [In English].

28. Passavanti C., Primario S., Rippa P. How entrepreneurial role models impact on entrepreneurial outcomes: A gender perspective. The International Journal of Management Education. №22(3). 2024. P. 1-13. [In English].