ӘКІМШІЛІК СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДЕ МӨЛШЕРЛЕСТІК ҚАҒИДАТЫН ІСКЕ АСЫРУ ТУРАЛЫ

Мақала әкімшілік сот ісін жүргізудегі мөлшерлестік қағидатының ерекше рөліне арналған. Шет мемлекеттердің тәжірибесіне негізделген мөлшерлестік қағидаты Қазақстан Республикасының әкімшілік әділет жүйесінде нормативті түрінде бекітілді. Мөлшерлестік қағидаты жалпы қағидаттардың жүйесінде өздігінен жеке дара дами алмайды. Себебі, бұл қағидаттың негізділігі жарамдылықтың, қажеттіліктің және пропорциялы үйлесімімен байланысты. Әкімшілік іс жүргізу заңнамасының ережелерін іске асырудың шетелдік және ұлттық тәжірибесін зерттеу негізінде мөлшерлестік қағидатының қазақстандық әкімшілік соттардың тәжірибесінде қолданылуының қажеттілігі тиіс екендігі бағаланды.

Мақаланың мақсаты - әкімшілік сот ісін жүргізуде мөлшерлестік қағидатын қолдану заңдылықтарын талдау. Бұл жерде басты сұрақ: соттың талқылауында қандай құқықтық құндылықтар (азаматтардың құқықтары мен мүдделері немесе мемлекеттік қоғамдық игіліктер) басым болып табылады.

Зерттеудің ғылыми және тәжірибелік маңыздылығы. Әкімшілік процестің ғылыми доктринасы мен шетелдік және отандық авторлардың еңбектерін зерттей келе мөлшерлестік қағидатын маңыздылығын толықтай ашу алғаш рет орын алып отырғаные атап өткен жөн. Алынған нәтижелер мен қорытындылар әкімшілік дауларды қарауға мамандандырылған судьялардың тәжірибесінде лайықты қолдануға мүмкіндік береді.

1. Давыдов К.В. Принципы административных процедур: сравнительно-правовое исследование //Актуальные вопросы публичного права. - № 4. (34). - 2015.– С.123-130

2. Бажанов А. А. Проблемы реализации принципа соразмерности в судебной практике//Труды Института государства и права. – № 3.–2018.– С. 63-64.

3. Административный процедурно-процессуальный кодекс Республики Казахстан от 29 июня 2020 года № 350-VI (с изменениями и дополнениями по состоянию на 16.01.2025 г.) [Электронный ресурс] — URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=35132264&pos=584;-42#pos=584;-42. (дата обращения 16.03.2025)

4. Андреас Ф. Принцип соразмерности//Сравнительное конституционное обозрение. – №. 1 (104). – 2015. – С. 159-163.

5. Еремина Е. В. Принцип соразмерности (пропорциональности) как базовый принцип административного права //Вестник науки и образования. – №. 15-1 (118). – 2021. – С. 46-51.

6. Богданди А. фон, Хубер П.М. Государство, государственное управление и административное право в Германии // Дайджест Публичного Права. - № 1 (3). - 2014. – С. 46

7. Titus R. The Viability of the Principle of Proportionality in South African Administrative Law (July 12, 2020). Pages: 1-28 Available at: — URL: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3844839 (accessed: 20.01.2025)

8. Мицкая Е. В. О сущности и принципах административной юстиции //Наука. –№. 1. – 2020.– С. 18-24. [Электронный ресурс] — URL: https://elibrary.ru/item.asp?id=44011249 (дата обращения 15.01.2025)

9. Сартаева Н. А. Основные принципы административных процедур и административного судопроизводства //In The World Of Science and Education. – № 15 январь ИН.– 2025. – С.95-99. Available at:— URL:https://cyberleninka.ru/article/n/osnovnye-printsipy-administrativnyh-protsedur-i-administrativnogo- sudoproizvodstva (дата обращения 20.01.2025)

10. Давыдов К. В. Специальные принципы административных процедур // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского –№ 2. –2020.– С. 125-133.

11. Административное право: учебный курс/ под ред. Р.А. Подопригоры. Налоговый эксперт. Алматы 2010. – 368 с.

12. Конституция Республики Казахстан. 30 августа 1995 года.

13. Ахметов Е. Б., Журунова М. К. К вопросу о классификации принципов административного судопроизводства и административных процедур Республики Казахстан //Вестник института законодательства и правовой информации Республики Казахстан. – №. 2 (69). – 2022. – С. 223-233.

14. Robert Alexy, Balancing, constitutional review, and representation, International Journal of Constitutional Law. Vol.3.Issue 4.-2005. P.572–581 Available at: — URL: https://doi.org/10.1093/icon/moi040 (accessed: 20.01.2025)

15. Абенова А.Т. (судья) Принцип соразмерности в Административном процедурно-процессуальном кодексе Республики Казахстан. [Электронный ресурс] — URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=32942397&pos=4;-70#pos=4;-70 (дата обращения 15.01.2025)

16. Уразов А. (председатель суда) Принципы административного судопроизводства и их значение. [Электронный ресурс] — URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=36369350&pos=6;-106#pos=6;-106 (дата обращения 27.01.2025)