ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ: ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ҚҰРАЛДАРЫ

Мақалада Қазақстандағы білім беру ұйымдарындағы инклюзивті білім беруді зерттеу және бағалау жүргізілді. Ғылыми қызығушылықты республика мен батыс елдеріндегі инклюзияны дамыту тәжірибесі, инклюзивтілікті қамтамасыз ететін нормативтік-құқықтық заңнаманы зерттеу, сондай-ақ республиканың жоғары оқу орындарында инклюзивті білім беруді дамытудың тәсілдері мен ерекшеліктері тудырады. Білім беру ортасын терең талдау негізінде мүмкіндігі шектеулі жандар үшін одан әрі белсенді пайдалану үшін оқыту технологиясын дамытудың бағыттары анықталды. Автор әртүрлі инклюзиямен студенттердің білімін алуға бағытталған ЖОО студенттерін оқыту сапасын арттыру бойынша ұсыныстар жасайды.

Зерттеудің мақсаты – заңнамалық актілерді қарау және мүгедектердің білім беру процесін реттеудегі халықаралық тәжірибені зерделеу негізінде Қазақстандағы инклюзивті білім берудің құқықтық негіздерін бағалау. Зерттеу пәні инклюзияны нормативтік қамтамасыз ету мәселелері болып табылады.

Мақала мақсаты – білім сапасын арттыру үшін заңнамаға сәйкес мүмкіндігі шектеулі адамдардың жақсы білім алуын қамтамасыз етудің әртүрлі әдістерін қарастыру. Шетелдік зерттеушілер мен практиктердің теориялық көзқарастары, республикадағы және басқа елдердегі инклюзия жағдайын талдау және бағалау, инклюзивті білім беруді реттеу мәселесі бойынша нормативтік-құқықтық құжаттарды жіктеу негізгі әдістер болды. Мақалада инклюзивті білім беруді енгізудің халықаралық тәжірибесіне және АҚШ, Ұлыбритания мен Еуропадағы құқықтық реттеуге салыстырмалы талдау жүргізілген.

Білім беру жүйесінің трансформациясы жағдайында республика заңнамасына енгізілген өзгерістерге сәйкес жоғары оқу орындарының автономиясы мен басқарушылық дербестігі кеңейіп келеді, бұл білім беру ұйымдарында инклюзияны дамытуға оң әсер етеді. Дегенмен, бүгінде өзекті болып отырған және құқықтық тетіктер мен құралдарды қолдану негізінде шешілуі тиіс инклюзивті білім беруді дамытуға қатысты жекелеген мәселелер бар. Жоғары оқу орындарында инклюзивті білім беруді дамытуға арналған талдау және бағалау академиялық қауымдастықты ақпараттандыруға бағытталған және ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі қызметкерлері, жоғары оқу орындарының басшылары мен білім сапасын қамтамасыз ету саласындағы мамандар үшін қызықты болуы мүмкін.

1. Тургульдинова С.М. Особенности правового регулирования инклюзивного образования в Республике Казахстан. Молодой ученый. - № 20 (467). – 2023. - С. 636-639.

2. Конституция — Основной Закон страны. [Электронный ресурс]. — URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K950001000 (дата обращения: 28.02.2025)

3. Гольник О., Волоковая Т. Инклюзивное образование в Казахстане: особенности и перспективы развития. [Электронный ресурс]. — URL: https://www.nur.kz/family/school/1715660-inkluzivnoe- (дата обращения: 12.02.2025)

4. Spenser H. A System of Synthetic Philosophy. Vol-v Book Source: Digital Library of India. – 2013. – 198 р. 5 Mayhew L.H. Talcott Parsons on institutions and social evolution: selected writings. Chicago: University of Chicago Press. - 1982.

5. Клейтон-Педерсен Альма Р., Мусил Кэрин М. Делая совершенство инклюзивным. Структура внедрения разнообразия и инклюзивности в миссию академического совершенства колледжей и университетов. Вашингтон, ОК: AAC&U. - 2009.

6. Волосникова Л., Загвязинский В., Кукуев Е., Федина Л., Огороднова О. Конвергенция концепций академического и инклюзивного превосходства в исследовательских университетах. Образование и наука. - №4. - 2021. [Электронный ресурс]. — URL: https://www.nur.kz/family/school/1715660-inkluzivnoe-obrazovanie-v-kazahstane-i-za-rubezom/ (дата обращения: 20.12.2024)

7. Йоранссон К., Клас Н. Концептуальные различия и эмпирические недостатки – критический анализ исследований инклюзивного образования. Европейский журнал об образовании людей с особыми потребностями. – 29(3). – 2014. – С. 265-280. DOI: 10.1080/08856257.2014.933545.

8. Göransson K., Nilholm C. Conceptual diversities and empirical shortcomings – a critical analysis of research on inclusive education. European Journal of Special Needs Education. - 29:3. – 2014. – P. 265-280.

9. Национальный доклад о состоянии и развитии системы образования Республики Казахстан. [Электронный ресурс]. — URL: https://www.gov.kz/uploads/2021/3/11/004d895b28e14465fc4f257dfaa0691d_original.17822697.pdf. (дата обращения: 12.02.2025)

10. Сайлауова А. Реализация инклюзивного общества в Казахстане. Как успешно внедряется инклюзивное общество в Казахстане? [Электронный ресурс] - URL: https://kz.academia.edu/AibanuSailauova. (дата обращения: 12.02.2025)

11. Макоэль Ц. М. Язык, терминология и инклюзивное образование: кейс перехода Казахстан и к инклюзивности. Sage Open. - 10(1). – 2020. [Электронный ресурс] - URL: https://doi.org/10.1177/2158244020902089 (дата обращения: 2020)

12. Комиссия по правам человека Онтарио (н.д.). Основные барьеры для образования для студентов с ограниченными возможностями (информационный бюллетень). [Электронный ресурс]. - URL: https://www.ohrc.on.ca/en/main-barriers-education-students-disabilities-fact-sheet (дата обращения: 12.02.2025)

13. Кашлач О. В. Нормы «мягкого» права: понятие и признаки. Журнал международного права и международных отношений (Беларусь). – № 2. – 2006. – С. 26-32.

14. Standards and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area (ESG). Brussels, Belgium. - 2015.

15. UNESCO. New Dynamics of Higher Education and Research for Societal Change and Development. World Conference on Higher Education, France. - 2009.

16. UNESCO. Incheon Declaration: Education 2030: Towards Inclusive and Equitable Quality Education and Lifelong Learning for All. World Education Forum 2015. - Incheon, Republic of Korea. - 2015. [Electronic resource] - URL: http://unesdoc.unesco.org/images/0024/002456/245656r.pdf (accessed: 2015)

17. United Nations General Assembly. Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution 70/1. [Electronic resource] - URL: https://documents-dds- ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N15/291/92/PDF/N1529192.pdf?OpenElement (accessed: 11.11.2024)