КЛИМАТТЫҢ ӨЗГЕРУІ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ СЫН ҚАТЕРЛЕР ЖАҒДАЙЫНДА АГРОӨНЕРКӘСІПТІК КЕШЕНДІ ЖАҢҒЫРТУ СТРАТЕГИЯСЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ

Заманауи климаттық өзгерістер мен жаһандық экономикалық сын-қатерлер Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенін жаңғырту міндетін қойып отыр. Азық-түлікке әлемдік сұраныстың өсуі және экологиялық тәуекелдердің артуына байланысты ауыл шаруашылығының тұрақты дамуы стратегиялық маңызға ие болуда.
Зерттеудің мақсаты – климаттың өзгеруіне бейімделуге және экономикалық қиындықтарды жеңуге бағытталған агроөнеркәсіптік кешенді жаңғырту стратегиясының негізгі элементтерін анықтау. Зерттеу статистикалық деректерді, ғылыми жарияланымдарды және халықаралық тәжірибеден алынған табысты тәжірибелердің мысалдарын талдауға негізделген. Жұмыс аясында қазақстандық агроөнеркәсіптік кешеннің негізгі проблемалары, оның ішінде, топырақтың деградациясы, өнімділіктің төмендеуі, су тапшылығы және климаттық жағдайларға жоғары тәуелділік анықталды. Бұл ретте саланың дамуына әсер ететін ішкі және сыртқы факторлар, мысалы, әлемдік нарықтардағы бағаның тұрақсыздығы, қаржыландыруға қолжетімділіктің шектелуі, цифрлық трансформацияның қажеттілігі талданды.
Зерттеу нәтижелері модернизацияның тиімді стратегиясы келесі негізгі бағыттарды қамтуы керек екенін көрсетеді:
- Тұрақты технологияларды енгізу: дәлме - дәл егіншілік жүйелеріне көшу, энергия мен суды үнемдейтін технологияларды қолдану, органикалық ауыл шаруашылығын дамыту.
- Саланы цифрландыру: ауылшаруашылық өндірісін бақылау және басқару үшін платформалар құру, операциялардың дәлдігін арттыру үшін дрондарды, спутниктік деректерді және Заттар Интернетін пайдалану.
- Мемлекеттік қолдауды күшейту: экологиялық таза технологияларды, соның ішінде салықтық жеңілдіктер мен субсидияларды енгізетін фермерлер мен кәсіпорындарды ынталандыруды дамыту.
- Өңдеу және сақтау инфрақұрылымын дамыту, бұл дақылдардың шығынын азайтуды және экспорттық әлеуетті арттыруды қамтамасыз етеді.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы технологиялық инновацияларды, климаттың өзгеруіне бейімделуді және экономикалық тұрақтылықты біріктіретін ауыл шаруашылығын жаңғыртудың кешенді тәсілін әзірлеуде жатыр.

1. Doychinova J. & Stoyanova Z., (2024). Regional Aspects of Agricultural Transformation: The Case of the Republic of Bulgaria. Sustainability, 16 (23), 10711. Available at: https://doi.org/10.3390/su162310711. (accessed 28.01.2025)

2. Mendes-Zambrano P.V., Tierra Pérez L.P., Ureta Valdés R.E. & Flores Orozco A.P., (2023). Technological innovations for agricultural production from an environmental perspective: A review. Sustainability, 15(22), 16100. Available at: https://doi.org/10.3390/su152216100 (accessed 28.01.2025)

3. "Зеленая экономика: реалии и перспективы в Казахстане", Отчет АО "Фонд национального благосостояния "Самрук-Казына". - 2018. – 37 с. [Электронный ресурс] - URL: https://sk.kz/upload/iblock/3://sk.kz/upload/iblock/3 (дата обращения: 28.01.2025)

4. Хассун А. и др., (2023). Цифровая трансформация в агропродовольственной промышленности: новейшие технологии и роль пандемии COVID-19. Рубежи в создании устойчивых продовольственных систем, 7, 1217, 813 с. [Электронный ресурс] – URL: https://doi.org/10.3389/fsufs.2023.1217813 (дата обращения: 01.19.2025).

5. Deng F., Jia S., E. M. and Li Z. (2022). Coordinated development of high-quality agricultural transformations and technological innovations: an example of the main grain production areas in China. Environmental Science and Pollution Research, 29 (23), 35150-35164. Available at: https://doi.org/10.1007/s11356-021-18020 (accessed 28.01.2025)

6. Saxena R., Pant D.K., Pant S.K., Joshi L., Paul R.K. & Singh R., (2024). AI-based innovations for transforming agriculture: An analytical study. Review of Research in Agricultural Economics, 36(2), Р. 1-18 Available at: https://doi.org/10.5958/0974-0279.2023.00011.3 (accessed 28.01.2025)

7. Davis K., Babu S.S. & Ragasa C. (Eds.), (2020). Agricultural development: Global status and country effectiveness. Washington, DC: International Food Policy Research Institute (IFPRI). ISBN: 9780896293755. Available at: https://amazon.com (accessed 28.01.2025)

8. Tremikene D., Schiknelite-Butken I. & Balezhentis T.,, (2024). Transition to a low-carbon economy: Sustainable agriculture in the European Union. Boca Raton, FL: CRC Press (Taylor & Francis). ISBN: 9781032607900. Available at: https://doi.org/10.1201/9781003460589 (accessed 28.01.2025)

9. Закон Республики Казахстан "О государственном регулировании развития агропромышленного комплекса и сельских территорий" (2005 г., с изменениями и дополнениями). Закон Республики Казахстан № 66 "О государственном регулировании развития агропромышленного комплекса и сельских территорий". [Электронный ресурс] - URL: https://adilet.zan.kz (дата обращения: 28.01.2025)

10. Правительство Казахстана, (2021). Концепция развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021-2030 годы. Утвержден Постановлением Правительства № 960 от 30 декабря 2021 года. [Электронный ресурс] - URL: https://adilet.zan.kz (дата обращения: 28.01.2025)

11. Правительство Казахстана (2021). Национальный проект по развитию агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021-2025 годы. Утвержден Постановлением Правительства № 732 от 12 октября 2021 года. [Электронный ресурс] - URL: https://adilet.zan.kz (дата обращения: 28.01.2025)

12. Нуссипали Р., Асилян Л.В., Григорян А.Г. и др., (2025). Трансформация агропромышленного комплекса Казахстана. Веб-сайт конференций BIO, 161, 00039. [Электронный ресурс] - URL: https://doi.org/10.1051/bioconf/202516100039 (дата обращения: 28.01.2025)

13. Григорьева, Е., Ливенец, А. И Стельмах, Е., (2023). Адаптация сельского хозяйства к изменению климата: аналитический обзор. Климат, 11 (10), 202. [Электронный ресурс] - URL: https://doi.org/10.3390/cli11100202 (дата обращения: 28.01.2025)

14. Абдулкеримов И., Рамазанова А. И Саралинова Дж., (2024). "Зеленые" инвестиции в сельское хозяйство: модернизация и устойчивое развитие агропромышленного комплекса. Веб-конференция BIO, 140, 03008. [Электронный ресурс] - URL: https://doi.org/10.1051/bioconf/202414003008 (дата обращения: 28.01.2025)

15. Байшоланов С.С., (2017). Уязвимость и адаптация сельского хозяйства Казахстана к изменению климата. Монография. Астана, 128 с. Доступно по адресу: https://isca.kz (дата обращения: 18.03.2025). 16. Продовольственная и сельскохозяйственная организация ООН (ФАО), (2022). Стратегия ФАО по изменению климата на 2022-2031 годы. Рим: ФАО. [Электронный ресурс] - URL: https://openknowledge.fao.org (дата обращения: 28.01.2025)