ТҰРАҚТЫ ДАМУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАННЫҢ КӨЛІКЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ БОЛАШАҒЫ

Мақалада Қазақстан Республикасының 2019-2024 жылдардағы көлік-логистикалық жүйесінің жұмыс істеуі мен дамуы қарастырылған. Зерттеу статистикалық мәліметтерге, халықаралық тәжірибелермен салыстырмалы талдауға, сараптамалық бағалауға және негізгі дәліздердің картографиялық визуализациясына негізделген. Мұндай көп әдісті тәсіл саладағы сандық көрсеткіштерді де, сапалық өзгерістерді де бағалауға мүмкіндік берді. Талдау Қазақстанның Еуразиялық сауда ағындарының тоғысқан жерінде стратегиялық тұрғыдан тиімді позицияны иеленетінін көрсетеді, бұл оның негізгі транзиттік торап ретіндегі рөлін алдын ала анықтайды. 2019-2024 жылдар аралығында транзит көлемі, әсіресе Қытай–Еуропа дәлізі бойында айтарлықтай өсті, бұл елдің халықаралық логистикалық желілердегі өзектілігінің артып келе жатқанын растайды. Сонымен қатар, жүк тасымалының модальді таралуы салыстырмалы түрде тұрақты болып қалды, теміржол және автомобиль көлігі тұрақты түрде басым болды.
Инвестициялық белсенділік 2023-2024 жылдары күрт өскенін көрсетті, бұл ретте қаражат бірінші кезекте теміржол және автомобиль инфрақұрылымын жаңғыртуға бағытталды. Дегенмен, цифрлық шешімдер мен экологиялық инновацияларды қаржыландыру деңгейі қарапайым болып қалды. Бұл теңгерімсіздік ұзақ мерзімді тәуекелдерді тудырады, өйткені жаһандық логистикалық тенденциялар "жасыл" трансформациялар мен цифрлық платформалар арқылы көбірек қалыптасуда. Мультимодальды және экологиялық таза көліктегі пилоттық жобалар іске қосылды, бірақ олардың ауқымы жүйелік өзгерістерді қамтамасыз ету үшін әлі де жеткіліксіз.
Зерттеу сонымен қатар негізгі құрылымдық шектеулерді атап өтті: инфрақұрылымның нашарлауы, білікті мамандардың жетіспеушілігі, логистикалық орталықтардың дамымауы және цифрландырудың жеткіліксіздігі. Бұл факторлар жетекші транзиттік экономикалармен салыстырғанда Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
Бұл зерттеудің жаңалығы тұрақты салалық дамудың әлеуетті стратегияларын анықтауға мүмкіндік беретін бірыңғай аналитикалық шеңберде инвестициялар динамикасын, цифрландыруды және экологиялық басымдықтарды байланыстыруда жатыр. Қорытындылардың практикалық маңыздылығы олардың дәліздерді әртараптандыруды, жүк тасымалдау режимдерін теңгерімді бөлуді және цифрлық және экологиялық таза логистиканы мақсатты түрде ілгерілетуді қоса алғанда, саясатты әзірлеу мен бизнес стратегияларына қолданылуында жатыр.

1. Титюхин Н. Развитие транспортно-логистической системы Казахстана: проблемы и перспективы. Логистика и транспортные технологии. – № 4. – 2023 – С. 56-72.

2. Джамалова Г. Анализ транспортной инфраструктуры Казахстана и ее интеграции в мировую логистику. Вестник Туркестанского университета. –№ 2. - 2022. – С. 33 - 48.

3. Раимбеков Ж. Логистическая инфраструктура Казахстана: развитие и цифровизация. Вестник ЕНУ им. Л. Н. Гумилева. – № 5. – 2023. - С. 112-125.

4. Бодаубаева Г. А. Экспорт транспортных услуг в Казахстане: потенциал и перспективы. Экономические исследования Казахстана. – № 3. – 2023 - С. 87-99.

5. Ermekbayev A., Ni Meng The impact of the "One Belt, One Road" project on the logistics system of Kazakhstan. International Journal of Transport Research. - No. 6 - 2023. –. P. 145-158.

6. Абдрахманов К. Транспортная логистика Казахстана: современные вызовы и перспективы. Алматы: Изд-во КАЗНУУ, 2022. 256 с.

7. Байжанов Ж. Б., Исабекова А. Н. Развитие транзитного потенциала Казахстана в рамках программы "Один пояс – один путь". Вестник КазНУ. Экономическая серия. – №3 (145). - 2022. –– С. 85-92.

8. Тлеуов К. С. Автомобильные грузоперевозки в Казахстане: проблемы и перспективы. Логистика и управление цепочками поставок. – № 5. – 2023 - С. 42-49.

9. Сагындыков А. К., Куанышев Д. Л. Модернизация транспортной инфраструктуры Казахстана: стратегические задачи. Материалы международной научно-практической конференции "Логистика в 21 веке". – Нур-Султан: ЕНУ им. Л. Н. Гумилева, 2022. - С. 112-118.

10. The World Bank. Logistics Efficiency Index (LPI) – 2023. Available at: https://lpi.worldbank.org (accessed 28.01.2025)

11. Ministry of Industry and Infrastructural Development of the Republic of Kazakhstan. The state program for the development of transport infrastructure until 2030. – Nur-Sultan: Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Kazakhstan, 2023.

12. Kazakhstan Railways. Annual Report 2023. Available at: https://railways.kz (accessed 28.01.2025)