АДАМИ КАПИТАЛДЫҢ САПАСЫН АРТТЫРУ ЖАҒДАЙЫНДА ЖҮЙЕЛІК ШАРАЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Мақалада Қазақстанның Батыс өңірі бойынша адами капиталдың сапасын арттырудағы жүзеге асырылатын шаралардың тиімді стратегиялық бағыттары мен оны іске асыру тетіктері зерттеліп, тұжырымдар ұсынылады. Негізгі мақсат - Қазақстанның Батыс өңірі бойынша әлеуметтік – экономикалық даму және нақты өсу әлеуетімен өзара байланысына назар аудара отырып, адами капиталдың сапасын арттыруға бағытталған жүйелі шаралардың қолдану ерекшеліктері мен тиіміділігін анықтау. Зерттеу мақсатына сәйкес экономикалық дамудың ресурсы ретінде адам капиталының тұжырымын қолданудың маңыздылығын айқындау. Бұл адам ресурстарының әлеуетін қалыптастыру жағдайындағы маңызды жүйелі шаралардың негізгі бағыттарын талдай отырып, нақты болжамдық шаралардың жүйесін көрсетуге мүмкіндік береді. Зерттеу мәселесі – Қазақстанның Батыс аймағының өңірлері бойынша (Атырау, Маңғыстау, БҚО және Ақтөбе облыстары аймағында) адами капиталдың сапасын арттырудағы жүйелі шаралардың әлеуметтік – экономикалық дамуды қамтамасыз етудегі ролін анықтау және өңірлердің тұрақты даму талаптарына қаншалықты сәйкес келетіндігін талдау.
Адами капиталдын сапасын арттыру - бұл әлеуметтік қабілеттіліктерді нығайту және экономикалық өсуді қамтамасыз ету мақсатында адамдарға неғұрлым ауқымды және тиімді түрде жедел жүзеге асыру үшін жәрдемдесуге арналған бағыт. Осы орайда мақалада көрсетілген стартегиялық басымдықтар Қазақстанның Батыс өңіріндегі адами капиталдың сапасын арттыру бойынша жүйеленген шаралардың ауқымын біріктіреді. Мақалада Қазақстанның Батыс аймағы өңірлер бойынша адам капиталы тұжырымдамасының жағдайы мен даму әлеуеті бойынша SWOT-талдау жүргізіліп, осы талдау нәтижесі бойынша басымдықтар анықталды. Талдау жүргізу арқылы зерттеу аймақтарындағы инновациялық жүйелерді қалыптастыру мүмкіндіктерін жүзеге асыру ұсынылады. Мақаланы әзірлеу кезеңінде адами капиталдың қалыптасу факторларының жай – күйі үш негізгі нақты бағыттар бойынша талданып көрсетілді: білім беру саласы, денсаулық сақтау саласы және әлеуметтік даму салалары. Аталған салалар бойынша стратегиялық бағыттарының негізгі көрініс тауып отырған нақты қадамдары айқындалды. Мақала негізінен теориялық сипатқа ие, алайда ұсынылған мәселенің практикалық аспектілерін де қарастырады.

1. Тоқаев Қ.Ж. Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм. Қазақстан халқына Жолдауы, 2024 жыл 1 қыркүйек [Электрондық ресурс] — URL: https://www.akorda.kz/kz/memleketbasshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-adiletti-kazakstan-zan-men-tartip-ekonomikalyk-osim-kogamdyk-optimizm-attykazakstan-halkyna-zholdauy-285659 (қарау уақыты: 02.09.2024)

2. Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы № 2. Жарлығымен,бекітілген «Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі ТҰЖЫРЫМДАМА» [Электронный ресурс] — URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1300001385

3. Equitable Human Capital Is a Top Priority for Kazakhstan. PRESS RELEASE WORLD BANK, April 29, 2021 [Электронный ресурс] — URL: https://www.vsemirnyjbank.org/ru/news/press-release/2021/04/29/equitablehuman-capital-is-a-top-priority-for-kazakhstan (дата обращения: 04.03.2025)

4. Human Capital Project - Kazakhstan Human Capital Index 2020. October 2020 [Электронный ресурс] https://databankfiles.worldbank.org/public/ddpext_download/hci/HCI_2pager_KAZ.pdf?cid=GGH_e_hcpexternal_en_ext (дата обращения: 19.01.2025 г.)

5. Егемен Қазақстан: Қоғам. Адам капиталы – басты құндылық. 2022 жыл 26 мамыр [Электрондық ресурс] https://egemen.kz/article/313322-adam-kapitaly-%E2%80%93-basty-qundylyq (қарау уақыты: 18.01.2025 ж.)

6. Тұрақты ұзақ мерзімді өсу адами капиталдың дамуымен байланысты [Электрондық ресурс] — URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/aspr?lang=ru (қарау уақыты: 07.02.2025)

7. Человеческий капитал: как будет повышаться качество жизни казахстанцев [Электрондық ресурс] — URL:https://www.inform.kz/ru/chelovecheskiy-kapital-kak-budet-povyshat-sya-kachestvo-zhiznikazahstancev_a3987909 (дата обращения: 04.03.2025)

8. Адами капитал даму жобасы: Дүние жүзілік банк тобының жылдық есептері, 2024 год [Электрондық ресурс] — URL: https://www.worldbank.org/en/about/annual-report/world-bank-group-downloads (Қарау уақыты: 07.02.2025)

9. Что нужно для развития человеческого капитала в Казахстане [Электрондық ресурс] — URL: https://forbes.kz/news/2019/07/18/newsid_203989 (дата обращения: 04.03.2025)

10. Киреева А.А., Кредина А.А., Ныгметов Г.С., Нургалиева К.О. Библиометрическое исследование: влияние образования на экономический рост. Вестник КазНУ. Серия Экономическая. — 2024. — Том 1. — №147. — С. 30-43

11. ҚР Ұлттық Статистика Бюросы ақпараттық базасы 2022, 2023 ж.ж [Электронный ресурс] — URL: https://stat.gov.kz/ru/

12. Rysty K. Sabirova, Aiman A. Mussayeva, Ainur R. Tazhidenova, Zhanargul K. Bissembiyeva, STATE PROTECTION OF THE YOUTH LABOR MARKET IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN IN CONDITIONS OF UNCERTAINTY. PUBLIC POLICY AND ADMINISTRATION 2021, T. 20, Nr. 5 / 2021, Vol. 20, No 5

13. Эксперты: борьба за человеческий капитал будет обостряться [Электронный ресурс] — URL: https://matritca.kz/old/news/63906-eksperty-borba-za-chelovecheskiy-kapital-budet-obostryatsya.html (дата обращения: 04.03.2025)

14. Романова, Е. Инвестиции в развитие человеческого капитала [Электронный ресурс] — URL: https://cyberleninka.ru/article/n/investitsii-v-razvitie-chelovecheskogo-kapitala (дата обращения: 04.03.2025)

15. S. Amani, M. Musakhani*, K. Daneshfard «Designing a strategic human resource management model with the approach of promoting innovation capability» Int. J. Hum. Capital Urban Manage., 6 (4): P. 497-510, Autumn 2021, International Journal of Human Capital in Urban Management (IJHCUM)

16. Казахстан – страна качественной жизни и активного долголетия в пост-пандемическом мире: стратегия научно-технологического развития. Академия профилактической медицины, — 2021. — 123 с. [Электронный ресурс] — URL: https://en.wikipedia.org/wiki/Almaz_Sharman(дата обращения: 04.03.2025)