ПОСТКЕҢЕСТІК МЕМЛЕКЕТТЕРДЕГІ АЗАМАТТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ИНФРАҚҰРЫЛЫМНЫҢ ЦИФРЛЫҚ ТРАНСФОРМАЦИЯСЫ: СМАРТКЕЛІСІМШАРТТАРДЫ ЕНГІЗУ ЖӘНЕ ЗАҢНАМАЛЫҚ СЫН-ҚАТЕРЛЕРГЕ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

Зерттеу посткеңестік мемлекеттердегі азаматтық-құқықтық инфрақұрылымның цифрлық трансформациялау үдерістерін смарт-келісімшарттар технологиясын енгізу мәселесіне және ілеспе заңнамалық сын-қатерлерге баса назар аудара отырып, кешенді талдау болып табылады. Мақалада қолданыстағы құқықтық шеңберлерді терең зерделеу жүргізіледі, жүйелік реттеушілік олқылықтар анықталады және дәстүрлі азаматтық-құқықтық
механизмдерді қазіргі цифрлық шындық талаптарына бейімдеу бойынша негізделген ұсыныстар тұжырымдалады. Мақала мақсаты смарт-келісімшарттар технологиясын енгізу призмасы арқылы посткеңестік мемлекеттердегі азаматтық-құқықтық инфрақұрылымды технологиялық жаңғырту процестеріне кешенді ғылыми талдау жүргізу, құқықтық реттеудің негізгі проблемаларын анықтау және заңнаманы жетілдіру бойынша ғылыми негізделген ұсынымдар әзірлеу болып табылады. Зерттеу әдіснамасы қолданыстағы заңнаманы кешенді талдауға, құқық қолдану тәжірибесін зерделеуге және салыстырмалы-құқықтық зерттеулер жүргізуге негізделгендіктен жаһандық цифрландыру жағдайында классикалық азаматтық-құқықтық институттардың эволюциясын түсінуге елеулі үлес қосуға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері посткеңестік мемлекеттердің құқықтық жүйелерінің цифрлық технологияларды интеграциялауға дайындық дәрежесіндегі айтарлықтай дифференциацияны көрсетеді, смарткелісімшарттарды құқықтық реттеудің іргелі мәселелерін ашады және заңнаманы жаңғырту бойынша практикалық ұсыныстарды негіздейді. Жұмыстың ғылыми жаңалығы цифрлық технологиялардың ықпалымен азаматтыққұқықтық қатынастардың трансформациялану заңдылықтарын анықтауда және посткеңестік кеңістік шеңберінде құқықтық реттеуді үйлестірудің тұжырымдамалық тәсілдерін әзірлеуде жатыр.

1. Родионова Н. А. и др. Экономические возможности и угрозы развития блокчейн-технологий: магистерская диссертация по направлению подготовки: //М. Симплоер. – 2019. - 125 c.

2. Султанов А. Р. Проблемы исполнения решений Конституционного суда РФ //Журнал российского права. – 2009. – №. 9 (153). – С. 65-77.

3. Постановление АС Поволжского округа от 18.05.2023 по делу № А55-7445/2022. [Электронный ресурс] — URL: https://www.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc&base=APV (дата обращения 08.09.2025)

4. Решение АС Омской области от 27.05.2019 по делу № А46-4990/2019. [Электронный ресурс] — URL: https://base.garant.ru/39383555/ (дата обращения 08.09.2025)

5. Ильясова А. Р., Хазиахметова Г. А. Трансформация экономической деятельности под влиянием цифровизации. Проблемы социально-экономической устойчивости региона. — 2020. — С. 113-120.

6. Айтимиов Б.З., Ильясова Г.А. Блокчейн технологияларды қолдану салалары: шетелдердегі құқықтық реттеу тәжірибесі. Bulletin of the Karaganda University "Law Series". — № 2. — 2024. — С. 122-130.

7. Зверькова Т. Н. Regtech: достижение баланса между регулированием и инновациями //Азимут научных исследований: экономика и управление. – 2022. – Т. 11. – №. 1 (38). – С. 20-25.

8. Амельченя Ю. А. Некоторые аспекты смарт-контракта в законодательстве Республики Беларусь. – 2020.-105 c.

9. Buchwald M. Smart contract dispute resolution: The inescapable flaws of blockchain-based arbitration //U. Pa. L. Rev. – 2019. – Т. 168. – 1369 c.

10. Вашкевич А. М. Смарт-контракты: что, зачем и как //М.: Симплоер. – 2018. – Т. 89. - 122 c.

11. Werbach K., Cornell N. (2017) Contracts Ex Machina. Duke Law Journal. Vol. 67. P. 313-382.

12. Raskin M. (2016) The Law and Legality of Smart Contracts. Georgetown Law Technology Review. Vol. 1. P. 305-341.

13. De Filippi P., Wright A. (2018) Blockchain and the Law: The Rule of Code. Harvard University Press. 312 p.

14. Levy K.E.C. (2017) Book-smart, not street-smart: blockchain-based smart contracts and the social workings of law. Engaging Science, Technology, and Society. Vol. 3. P. 1-15.

15. Rossi E., Sørensen C. (2022) The meaning of de/centralization: a theoretical review, towards a conceptual framing. Centralization: A Theoretical Review, Towards a Conceptual Framing. – 127 p.

16. Efimova L. G., Mikheeva I. E., Chub D. V. Comparative analysis of doctrinal concepts of legal regulating smart contracts in Russia and foreign states //Law: J. Higher Sch. Econ. – 2020. – 78 c..

17. Сидоров В. Ю. Особенности применения прецедентного права в Великобритании и США //Состав редакционной коллегии и организационного комитета. //М.: Симплоер. – 2025. - 87 c.

18. Петрова Г. В. Формирование интеграционного права ЕАЭС в условиях глобализации и регионализации экономических процессов и макроэкономический эффект унификации и гармонизации законодательства государств-членов ЕАЭС //Международное сотрудничество евразийских государств: политика, экономика, право. – 2017. – №. 3 (12). – С. 28-40.

19. Шкаленко А. В. Характер институциональных изменений внешней торговли под влиянием процессов цифровизации в условиях международной экономической интеграции //Национальные интересы: приоритеты и безопасность. – 2020. – Т. 16. – №. 7. – С. 1352-1365.