КЛИМАТТЫҚ МИГРАНТТАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН РЕТТЕУДІҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ҰЛТТЫҚ ТЕТІГІН ЖЕТІЛДІРУ

Мақалада климаттық (экологиялық) мигранттардың, экологиялық босқындардың және халықаралық және ұлттық заңнамаларға мәжбүрлі түрде қоныс аударған азаматтардың құқықтық қатынастарын реттеуге байланысты мәселелер, сондай-ақ экологиялық жағдайдың нашарлауына байланысты тұрақты тұру орындарын қалдыруға байланысты қазіргі тенденциялар қарастырылады.
Зерттеудің мақсаты климаттық (экологиялық) мигранттардың, экологиялық босқындардың және халықаралық және ұлттық заңнамаларға мәжбүрлі түрде қоныс аударған азаматтардың құқықтарын реттейтін халықаралық және ұлттық құқық нормаларын жетілдіру болып табылады. Халықаралық және ұлттық заңнаманың қазіргі жағдайы адамзат алдында тұрған қазіргі сын-қатерлерге жауап бермейді және климаттық мигранттармен байланысты ұғымдарға нақты анықтама бермейді. Халықаралық заңнаманың нормалары едәуір ескірген, өйткені қолданыстағы редакцияны қабылдау кезеңінде әлемдік қоғамдастық әскери сипаттағы проблемаларға тап болды. Сонымен қатар, әлем және оның проблемалары соңғы бірнеше онжылдықта айтарлықтай өзгерді. Демек, қазіргі тенденциялар мен сын-қатерлерге жауап беретін нормативтік реттеу қажеттілігі туындады.
Зерттеу нәтижелері климаттық (экологиялық) мигранттарға, экологиялық босқындарға және мәжбүрлі түрде қоныс аударған азаматтарға қатысты халықаралық және Ұлттық заңнамадағы мәселелерді анықтауға мүмкіндік берді. Климаттық мигранттар туралы халықаралық шарттың жобасы және «Босқындар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына және «Халықтың көші-қоны туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер дайындалды. Адамның қалыпты өмір сүруі үшін жарамсыз экологиялық жағдайлардың нашарлауына байланысты халықтың ең көп көші-қонына ұшыраған әлемнің және Қазақстан Республикасының негізгі өңірлері туралы қолда бар статистикалық ақпарат жинақталды.

1. Ивашко И.И., Скрипник О.Б. Климатическая миграция населения: Преимущества и недостатки новой парадигмы мироустройства. Вестник Московского финансово-юридического университета. - №2. - 2022. - С. 15-23.

2. Официальный сайт Президента Республики Казахстан [Электронный ресурс] – URL: https://www.akorda.kz/ru/prezident-prinyal-uchastie-v-zasedanii-soveta-glav gosudarstv-uchrediteley-mezhdunarodnogofonda-spaseniya-arala-15831 (дата обращения 05.01.2024)

3. Великое переселение будущего: кто такие климатические мигранты [Электронный ресурс] – URL: https://trends.rbc.ru/trends/amp/news/60b0a6d59a794726b0de9e6d (дата обращения 05.01.2024)

4. IPCC First Assessment Report (1990) at 103 p., para.5.0.10 [Электронный ресурс] – URL: https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/05/ipcc_90_92_assessments_far_full_report.pdf (дата обращения 05.01.2024)

5. Highlights of the Findings of the U.S. Global Change Research Program Climate Science Special Report [Электронный ресурс] – URL: https://science2017.globalchange.gov (дата обращения 05.01.2024)

6. Benjamin P. Horton, Nicole S. Khan, Niamh Cahill, Janice S. H. Lee, Timothy A. Shaw, Andra J. Garner, Andrew C. Kemp, Simon E. Engelhart and Stefan Rahmstorf, Estimating global mean sea-level rise and its uncertain by 2100 and 2300 from an expert survey (2020) 18 Climate and Atmospheric Science Р. 1-8.

7. World Bank, Groundswell: Preparing for Internal Climate Migration, Washington: World Bank [Электронный ресурс] – URL: http://www.worldbank.org/en/news/infographic/2018/03/19/groundswell preparing for internal climate migration (дата обращения 05.01.2024)

8. Global Report on Internal Displacement [Электронный ресурс] – URL: https://www.internaldisplacement.org/global-report/grid2020/ (дата обращения 05.01.2024)

9. Е.Ю. Маркова Международно-правовая защита экологических мигрантов: реалии и перспективы. Актуальные проблемы российского права. - №7(92). – 2018. - С. 209-2017.

10. В.И. Евтушенко Особенности правового статуса беженцев и вынужденных переселенцев и экологических мигрантов: сравнительно-правовой анализ. Научные ведомости. - №10(65). – 2009. - С. 125-130

11. Pimm S., Raven P., Norman Myers (1934-2019) (2020) 4 Nature Ecology & Evolution С. 177-178.

12. Annick Pijnenburg, Migration Deals Seen through the Lens of the ICESCR (2023) International Journal of Refugee Law Р.1–20.

13. Lydia Ayame Hiraide, Climate refugees: A useful concept? Towards an alternative vocabulary of ecological displacement (2023) 43 SAGE journals Р.267-282.

14. The International Organization for Migration (IOM) Kazakhstan [Электронный ресурс] – URL: https://kazakhstan.iom.int/ (дата обращения 05.01.2024)

15. Официальный сайт Организации Объединенных Наций [Электронный ресурс] – URL: https://www.un.org/ru/global-issues/migration (дата обращения 05.01.2024)

16. Martin Geiger, Nadezhda Kokoeva, Zhang Yadi, The International Organization for Migration (IOM): «Competent Structure» and «Inevitable Choice» for Russia and China to Affect Global Migration Governance? (2022) 13 (1) Journal of International analytics Р. 48-65.

17. Последствия Семипалатинского испытательного полигона [Электронный ресурс] – URL: https://daryn.online/article (дата обращения 05.01.2024)

18. Официальный сайт Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс] – URL: https://stat.gov.kz/ru/ (дата обращения 05.01.2024)

19. Экологическая миграция и ее последствия для социальной политики на примере Кызылординской области [Электронный ресурс] – URL: https://www.auca.kg/uploads/Migration%20Projects/Project_UNESCO/Report_Ecomigration_2013 (дата обращения 05.01.2024)

20. Sadezh Ahmadi Mazhin, Hamidreza Khankeh, Mehrdad Farrokhi, Mohsen Aminizadeh, Mohsen Poursadeqiyan, Migration health crisis associated with climate change: A systematic rewiew (2020) 9 Journal of Education and Health Promotion 97

21. The Global Health Cost of PM2.5 Air Pollution A Case for Action Beyond 2021 International development in focus World Bank Group [Электронный ресурс] – URL: https://openknowledge.worldbank.org/entities/publication/c96ee144-4a4b-5164-ad7974c051179eee (дата обращения 05.01.2024)

22. Официальный сайт Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс] – URL: https://stat.gov.kz (дата обращения 05.01.2024)

23. Казахстан вернулся к «допандемийному» уровню смертности [Электронный ресурс] – URL: https://ranking.kz/digest/socium-digest/kazahstan-vernulsya-k-dopandemiynomu-urovnyu-smertnosti.html (дата обращения 05.01.2024)