ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ФРАНЧАЙЗИНГТІҢ ҚОЛДАНЫЛУЫНЫҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ

Қазақстан Республикасының экономикасы үшін франчайзинг енді дамып келе жатыр деп айта аламыз, ал экономикасы дамыған елдерде болса франчайзингті пайдалану тәжірибесінің ғасырлық тарихы бар. Франчайзинг кәсіпкерлік қызметтің бір түрі ретінде даму перспективасы зор үміт күттіретіні анық. Әлемдік франчайзинг нарығын дамыту бойынша соңғы жылдары бизнестің бұл түрі Шығыс Еуропа, Азия және Оңтүстік Американың дамушы елдерінде қарқынды даму үстінде. Халықаралық франчайзингтік қауымдастықтың жаһандық франчайзингтік рейтингтері, сондай-ақ FranchiseDirect, Entrepreneur Magazine Franchise Zone, AllBusiness және Entrepreneur журналы сияқты ірі интернет-порталдар франчайзингтік бизнесті дамытудың ең жарқын көрсеткіштері болып табылады. Іс жүзінде франчайзингтік компаниялар туралы нақты статистиканы табу қиын, бұл жақын және алыс шетелдердің көптеген елдерінде байқалатын көрініс. Қазіргі уақытта тек АҚШ франчайзинг туралы толық статистикаға ие, себебі мемлекеттік франчайзинг тізілімінде тіркелу міндетті болып табылады.
Қазақстандағы франчайзингтер туралы толық статистика, оларды бөлімшелер бойынша бөлу, елдік және өңірлік тиістілігі қазіргі таңға дейін жоқ деуге де болады. Франчайзинг статистикасы өте өрескел, өйткені елде франчайзингті тіркеудің бірыңғай орталығы жоқ және барлық компаниялар өз қызметін франчайзинг ретінде жарияламайды.
Осы себепті 2016 жылы қазақстандық «Kazfranch» франшиза қауымдастығының көмегімен Қазақстанда франшизалардың ұлттық тізілімі құрылды. Тізілім франчайзинг статистикасын жүргізуге мүмкіндік береді және нарық көлемін бағалауға мүмкіндік береді. Бірақ франчайзинг ерікті негізде тіркелгендіктен, тіркелмеген франчайзингтердің саны өзекті мәселе болып қала береді. «Kazfranch» қазақстандық франчайзинг қауымдастығының ресми деректері бойынша соңғы жылдары тіркелген франчайзингтік шарттар саны бірнеше есе өскен.
Мақалада франчайзингтің Қазақстандағы қазіргі жағдайы және негізгі мәселелері қарастырылады, оны пайдалануды арттырудың кәсіпкерлікті дамытудың жолы ретінде ролі айшықталады.

1. Шкутько О.Н. Международный франчайзинг: современные тенденции и мировой опыт. Экономический вестник Национального технического университета. – 2015. – Т. 1. – №. 26. – С. 100-106.

2. International Franchise Association. Available at: — URL: http://www.franchise.org/ (accessed: 01.11.2022)

3. Казахстанская ассоциация франчайзинга «Kazfranch». Available at: — URL: https://kazfranch.kz/about-us/reestr/ (accessed: 10.11.2022)

4. Портал о франчайза. Available at: — URL: http:// kupi.franchizu.ru/ (accessed: 10.10.2022)

5. Аубакиров К. Франчайзинг как форма организации бизнеса в Казахстане. Современные научные направления: от прикладных исследований до инноваций: сборник докладов VII междунар. форума молодых ученых (11-19 апреля 2017 г.). – Усть-Каменогорск. — 2017. — Ч.1. — С. 131-136

6. АО Фонд развития предпринимательства «ДАМУ». Available at: — URL: http:// www.damu.kz/ (accessed: 06.11.2022)

7. Ягудин С.Ю. Венчурное предпринимательство Франчайзинг. — М.: Питер. — 2019. —182 с.

8. Бегежанов, Д.Б. Франчайзинг как экономический инструмент развития малого предпринимательства. АльПари. — 2018. — № 1-2. — С.136-140