СТУДЕНТТЕРДІҢ БЕЙІМДІЛУ МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ ОТАНДЫҚ ЖӘНЕ ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУЫ

Бұл мақала отандық және шетелдік тәжірибені ескере отырып, оралман студенттерді оқыту процесіне бейімдеу процесінің ерекшеліктеріне арналған. Бейімделудің теориялық және практикалық аспектілері мен кезеңдері қарастырылады. Білім беруді дамытудың қазіргі жағдайындағы жоғары оқу орындарындағы бейімделу процесінің ерекшеліктеріне, сондай-ақ оқыту әдістері мен оны ұйымдастыруға талдау жасалды. Студенттерді бейімдеу бойынша шетелдік тәжірибені талдаудағы басты міндет бейімделуге оң әсер ететін әдістерді біріктіру болып табылады, сонымен қатар білім беру кеңістігінде тұлғаның психологиялықпедагогикалық бейімделу мәселелері белсенді түрде қарастырылады.

Әлеуметтік бейімделу проблемасын екі тұрғыдан анықтауға болады: 1) адамның субъективті – маңызды қатынастарының жиынтығы ретінде; 2) өз өмірін ұйымдастыру тәсілі ретінде. Тұлғаның бейімделуі қоғамда және нақты әлемде тұрақты қалыптасқан және бар жағдайлар ретінде қарастырылады. Мақалада жеке тұлғаны бейімдеудің сыртқы жағы, әртүрлі бейімделу стратегияларын әзірлеу қызметі ретінде көрсетілген. Сондай-ақ, бұл қызмет бейімделу жағдайының жағдайын өзгертуге бағытталған. Стрессті жоюға және ісәрекет пен қарым-қатынас процесінде жайлылықты орнатуға бағытталған жеке тұлғаның саналы психикалық белсенділігі ретінде бейімделуінің ішкі жағы да бөлінеді. Бейімделудің екі түрі бар: генотиптік, тұқым қуалайтын және фенотиптік-жеке даму барысында алынады.

1. Селье Г. Очерки об адаптационном синдроме. Пер. с англ. — М.: Медицина. — 1960. — 254 с.

2. Меерсон Ф.3. Общий механизм адаптации и профилактики. — М.: Медицина. — 1973. — 360 с.

3. Пиаже Ж. Психология интеллекта: пер. с англ. и фр. СПб.: Питер. — 2003. — 192 с.

4. Балл Г. А. Понятие адаптации и его значение для психологии личности. Вопросы психологии. —1989. — № 1 — С. 92-100.

5. Хартманн Х. Эгопсихология и проблема адаптации. — М.: Институт общегуманитарных исследований. — 2002. — 160 с.

6. Шпак Л.Л. Социокультурная адаптация: Сущность, направления, механизм реализации: диссертация ... доктора социологических наук: 22.00.06 / Рос. академия управления. — Кемерово. — 1992. — С.69-85.

7. Редько Л.Л., Лобейко Ю.А. Психолого-педагогическая поддержка адаптации студента-первокурсника в вузе: учеб.пособ. — М.: Илекса. — 2008. — 296 с.

8. Михайлюк Ю.В. Психологические особенности адаптации студентов-первокурсников к обучению в БГМУ. [Электронный ресурс] – Режим доступа:http://elibrary.miu.by/conferences!/item.npsmu-apn-xi/issue.ii/ article.14.html. (дата обращения 20.02.2023).

9. Ромм М.В. Адаптация личности в социуме. Новосиб. гос. техн. ун-т. — Новосибирск: Наука. — 2002. — 272с.

10. Приходько Е.В. Адаптация как объект научного исследования: психолого-педагогический анализ. Научно-методический электронный журнал «Концепт». — Т.2. — 2017.— С. 534-536

11. Hansen Marcus Lee. (1996) The Problem of the Third Generation Immigrant. Theories of Ethnicity: a Classical reader. P. 202-215

12. Parente, F.J., Anderson, J.K., Myers, P., & O’Brien, T. (1994). An examination of factors contributing to Delphiaccuracy. Journal of Forecasting, 3(1). Р. 173-183.

13. Уразалиева Г. К. Казахстанская идентичность как фактор межэтнической интеграции [Электронный ресурс] Режим доступа: URL: https://dspace.enu.kz/bitstream/handle/data/7132(дата обращения 20.02.2023).

14. Berry J.W. (1997) Immigration acculturation and adaptation. Applied Psychology: An International Review. №46. 68 р.

15. Тынышбаева А.А., Жаркынбекова Ш.К., Нуртазина М.Б. Интеграционные программы для детей и семьи этнических репатриантов. Социальная модернизация Казахстана: Проблемы и перспективы: Материалы I – ой Международной научно практической конференции - Астана: ЕНУ имени Л.Н. Гумилева. — 2005. — С. 166-171