ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АШАРШЫЛЫҚ ЖӘНЕ «ҚАЗАҚ БОСҚЫНДАРЫ»

ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басында сталинизм саясаты мен Қазақстандағы ашаршылық мәселесін белсенді зерттеу басталды, бұл ретте 80-90 жылдардан айырмашылығы, жаппай ашаршылықтан, мемлекеттің жазалау әрекеттерінен және биліктің түрлі зорлық-зомбылық әрекеттерінен кейін қазақтардың көші-қонына қызығушылық артты.

Ұсынылып отырған мақала қазақтардың көші-қонына арналған, біздің ойымызша, олқылықтардың орнын толтыратын мұрағаттық құжаттар мен ғылыми зерттеулерді талдауға негізделген.

Сондықтан біз ұлттық тарих саласындағы осы көп қырлы мәселені шешуді уақытылы және өзекті ғылыми міндет деп санаймыз. Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К. Тоқаевтың 2020 жылғы 24 қарашадағы №456 Жарлығына сәйкес «саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық оңалту жөніндегі мемлекеттік комиссия туралы» Жарлыққа қол қойылды. Осыған сәйкес республикалық, облыстық және қалалық деңгейлердегі мемлекеттік комиссия мүшелері белгіленген зерттеу тақырыбы аясында кеңестік саясаттың құрбандарын анықтау, құжаттарды құпиясыздандыру, жиналған материалдар негізінде құжаттар жинағын шығару бойынша табысты жұмыс істеуде.

Біздің Атырау облысы бойынша Мемлекеттік комиссияның 4-ші тобының тақырыбы 1916-1930 жылдардағы саяси қуғын-сүргін кезеңінде мемлекеттің жазалау әрекеттерін және биліктің түрлі зорлық-зомбылық әрекеттерін зерделеу болып табылады, бұл саяси науқандар мен жаппай ашаршылық кезінде Қазақстаннан кетуге мәжбүр болған қазақ босқындарын оңалту жөніндегі ұсыныстарды дайындау және ұсыну, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістен кейін орын алған мәжбүрлі босқындар жылы. 20-30 жылдардағы зорлық-зомбылықпен ұжымдастыруға, конфессиялық саясатқа және ашаршылыққа, ел ішіндегі ішкі көші-қон проблемаларына, сондай-ақ көршілес, шекаралас мемлекеттерге және шетелге (Иран, Түркия, Моңғолия, Ресей Федерациясы) байланысты ХХ ғасыр.

1. Genkina E. (1954) Transition of the Soviet state to the NEP (1921-1922). M. 202 р.

2. Neistadt S.A. (1954) Socialist transformation of the economy of the Kazakh SSR in 1917-1937 (from pre-capitalist relations to socialism, bypassing capitalism). Almaty. 351 p.

3. Pimnev N.A. (1958) Fight against hunger and homelessness of children in Uradba province in 1921-1922. XXII scientific conference. Uralsk. 108 р.

4. Dahshleiger G.F. (1965) Socio-economic transformations in the village and village of Kazakhstan (1921-1929). Alma-Ata: Nauka. 536 p.

5. Baishev S.B., Chulanov G.Ch. (1967) Development of the national economy of Kazakhstan for 50 years of Soviet power. Almaty. 464 p.

6. An essay on the history of the Communist Party of Kazakhstan. (1963) Kazakh State Publishing House. Alma-Ata. 672 p.

7. Nurpeisov K.N. (1987) Formation of Soviets in Kazakhstan. Alma-Ata. 240 p.

8. Vilensky E.L. (1980) Elimination of unemployment and agrarian overpopulation in Central Asia and Kazakhstan. Alma-Ata, Nauka. 277 p.

9. Baishev S.B. (1974) Essays on the economic history of the Kazakh SSR (1860-1970). Alma-Ata Publishing House "Kazakhstan". 235 p.

10. Dahshleiger G.F., Nurpeisov K.N. (1985) History of the peasantry of Soviet Kazakhstan. Alma-Ata. Vol. 1. 247 p.

11. Henkin E.M. (1988) Essays on the struggle of the Soviet state with hunger. Krasnoyarsk. 102 р.

12. Tatimov M.B. (1989) Social conditionality of demographic processes. AlmaAta. 66 р.

13. Kozybayev M.K. (2000) Kazakhstan at the turn of the century: reflections and searches. Almaty. 89 р.

14. Alekseenko A.N. (1993) Rural population of Kazakhstan 1920-1990: abstract of the dissertation of the History of Sciences. Alma-Ata. 196 р.

15. Geller M. (1991) About hunger, bread and Soviet power. Bulletin of the All-Russian Committee for Famine Relief. London. 66 р.

16. Kabanov V.V. (1991) Ways and off-road agricultural development of Russia in the XX century. Questions of history. №2. 39 p.

17. Kristlan A.M. (1997) The Famine of 1921 in the Volga region: the experience of modern study of the problem. Abstract dissertation ... cand. istor. nauk. M. 108 р.

18. History of Kazakhstan (from ancient times to the present day). (2009) In five volumes. Almaty: Atamura, Vol 4. 387 p.

19. Ivnitsky N.A. (2006) On the famine of 1932-1933 in the USSR. M. 345 p.

20. Bazanova F.N. (1987) Formation and development of the population structure of the Kazakh SSR. The national aspect. Alma-Ata. p. 78.

21. State Archive of the Novosibirsk region. F. 47. op. 1, d. 1889, l. 201.

22. State Archive of the Novosibirsk region. F. 47, op. 1, d. 1519, l. 314

23. State Archive of the Novosibirsk region. F. 47. op. 1, d. 2506, l. 270