ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІК НАРЫҒЫН ДАМЫТУ ЖӘНЕ ОНЫҢ АУДИТІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Нарықтық экономикадағы тұрғын үй экономиканың әртүрлі секторларының даму динамикасын және халықтың өз болашағына және тұтастай алғанда елдің болашағына деген сенімін көрсететін өсудің ең жарқын көрсеткіші болып табылады. Қазіргі уақытта елдің ірі қалаларында жылжымайтын мүлік нарығын дамыту үрдістері Қазақстан Республикасының әрбір азаматының мүдделерін айқындайтын өзекті мәселелер болып табылады. Осыған байланысты халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету және тиісінше қалыптасқан үрдістерді нақты бағалау үшін оның аудитін жүргізу мәселесі ең өзекті болып табылады.

Кейбір секторлар үшін қаржылық есептілікте әділ құндылықтарды ұсыну проблемалары әсіресе күрделі. Фирмалардағы жылжымайтын мүлік активтерін ұстау осындай мысалдардың бірі болып табылады, өйткені жылжымайтын мүлік активтерінің нарықтық құнын бағалау қиын міндет болып табылады. Жылжымайтын мүлік секторында әділ бағалауды қалай қамтамасыз ету керектігі туралы алаңдаушылық білдірілді.

Өздеріңіз білетіндей, жылжымайтын мүлік – бұл жоғары құндылықтардан тұратын капиталды қажет ететін сала, ең алдымен бастапқы инвестициялар тұрғысынан емес. Сонымен қатар, ең бастысы, жылжымайтын мүліктің құны өте өзгермелі және белгісіз. Себебі қасиеттер өте жақсы, егер мінсіз болмаса, гетерогенді және асимметриялық ақпараттың тиісті жоғары деңгейі бар.

Нәтижесінде жылжымайтын мүлік нарығындағы транзакциялық шығындар жоғары және инвесторлар үшін ашықтық төмен болуы мүмкін. Нәтижесінде, жылжымайтын мүлік активтерінің құнын бағалау көптеген басқа салаларға қарағанда күрделірек. Қиындық активтердің құны күтілетін болашақ капиталдандырылған төлемдерге негізделгендігімен байланысты. Сондықтан сыртқы мүдделі тараптармен қарым-қатынаста мүліктік активтерді сенімді бағалау туралы есеп беру қажеттілігі осы секторда ерекше маңызға ие болады деп күтуге болады.

1. Nordlund B., Lorentzon J., Lind H. (2022) A note on auditing fair value of investment properties. Journal of Property Investment and Finance. №40 (1). P. 108-115 [in English]

2. Maki J. (2020) The role of investment property appraisal in European real estate companies. Journal of European Real Estate Research. №13 (1). P. 105-122 [in English]

3. Jensen M.C., Meckling W.H. (1976) Theory of the firm: managerial behavior, agency costs, and ownership structure. Journal of Financial Economics. №3. P. 305-360 [in English]

4. Carey P., Knechel W.R., Tanewski G. (2013) Costs and benefits of mandatory auditing of for-profit private and not-for-profit companies in Australia, Australian Accounting Review. №23 (1). P. 43-53 [in English]

5. Minnies M. (2011) The value of financial statement verification in debt financing: evidence from private U.S. Firms, Journal of Accounting Research. №49 (2). P. 457-506 [in English]

6. Chen C.J., Srinidhi B., Su X. (2014) Effect of auditing: evidence from the variability of stock returns and trading volume, China Journal of Accounting Research. №7 (4). P. 223-245 [in English]

7. Blackwell E.W., Noland T.R., Winters D.B. (1998) The value of auditor assurance: evidence from loan pricing. Journal of Accounting Research. №36 (1). P. 57-70 [in English]

8. Francis J.R. (2004) What do we know about audit quality? The British Accounting Review. №36 (4). P. 345-368 [in English]

9. Guedhami O., Pittman J.A., Saffar W. (2009) Auditor choice in privatized firms: empirical evidence on the role of state and foreign owners Journal of Accounting and Economics. №48 (2-3). P. 151-171 [in English]

10. Lennox C.S., Schmidt J.J., Thompson, A.M. (2022) Why are expanded audit reports not informative to investors? Evidence from the United Kingdom. Review of Accounting Studies. P. 1-36 [in English]

11. Gutierrez E., Minutti-Meza M., Tatum K.W., Vulcheva M. (2018) Consequences of adopting an expanded auditor’s report in the United Kingdom Review of Accounting Studies. №23. P. 1543-1587 [in English]

12. Kausar A., Shroff N., White H. (2016) Real effects of the audit choice. Journal of Accounting and Economics. №62 (1). P. 157-181 [in English]

13. Ettredge M., Kwon S.Y., Lim C.Y. (2009) Client, industry, and country factors affecting the choice of big N industry expert auditors. Journal of Accounting, Auditing and Finance. №24 (3). P. 433-467 [in English]

14. Qomariya A. (2019) The influences of internal and external factors in auditor choice: a literature study. Asia-Pacific Journal of Accounting and Economics. №26 (1-2). P. 124-130 [in English]

15. Habib A., Wu J., Bhuiyan M.B.U., Sun X. (2019) Determinants of auditor choice: a review of the empirical literature. International Journal of Auditing. №23 (2). P. 308-335 [in English]

16. Watts R.L., Zimmerman J.L. (1983) Agency problems, auditing, and the theory of the firm: some evidence. The Journal of Law and Economics. №26 (3). P. 613-633 [in English]

17. Fama E.F. (1980) Agency problems and the theory of the firm Journal of Political Economy. №88 (2). P. 288-307 [in English]

18. El Ghoul S., Guedham, O., Pittman J.A., Rizeanu S. (2016) Cross-country evidence on the importance of auditor choice to corporate debt maturity Contemporary Accounting Research. №33 (2). P. 718-751 [in English]

19. Knechel W.R., Niemi L., Sundgren S. (2008) Determinants of auditor choice: evidence from a small client market. International Journal of Auditing. №12 (1). P. 65-88 [in English]

20. Campbell D., Shrives P., Bohmbach-Saager H. (2001) Voluntary disclosure of mission statements in corporate annual reports: signalling what and to whom? Business and Society Review. №106 (1). P. 65-87 [in English]

21. Porumb V., Zengin-Karaibrahimoglu Y., Lobo G.J., Hooghiemstra R., de Waard D. (2019) Expanded auditor’s report disclosures and loan contracting Contemporary Accounting Research. №38 (4). P. 3214-3253 [in English]

22. Morris R. (1987) Signalling, agency theory and accounting policy choice Accounting and Business Research. №18 (69). P. 47-56 [in English]

23. Connelly B., Certo S., Ireland D., Reutzel C. (2011) Signalling theory: a review and assessment. Journal of Management. №37 (1). P. 39-67 [in English]

24. Muller K.A. III, Riedl E.J. (2002) External monitoring of property appraisal estimates and information asymmetry. Journal of Accounting Research. 40 (3). P. 865-881 [in English]

25. Titman S., Trueman B. (1986) Information quality and the valuation of new issues. Journal of Accounting and Economics. №8 (2). P. 159-172 [in English]

26. Datar S.M., Feltham G.A., Hughes J.S. (1991) The role of audits and audit quality in valuing new issues. Journal of Accounting and Economics. №14 (1). P. 3-49 [in English]