ОРАЛ ОБЛЫСЫНДАҒЫ КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ ІСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ ТАРИХЫНАН (ХІХ ғ. екінші жартысы мен ХХ ғ.басы)

Білім беру ісі қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандырушы әлеуметтік институт болып табылады. ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғ. басындағы өнеркәсіптің өсуі білім беруде практикалық кәсіби дағдыны игерген мамандарды қажет етті. Осыған орай мақалада Орал өңірінде қазан төңкерісіне дейінгі кезеңдегі кәсіптік білім беру ісінің қалыптасу барысы қарастырылады. Мақалада негізі көңіл 1860-1915 жылдар аралығындағы кәсіптік білім беру жүйесінің, оның алғашқы түрлері реальды училище, төменгі ауылшаруашылық мектептері, қолөнер мектептері, оқытушылар семинариясының қалыптасуы мен даму мәселелеріне аударылады. Себебі бұл кезең кең байтақ Қазақстанның патшалы Ресеймен шектес бөлігінде экономикалық және қоғамдық өмірге тән даму үдерісіне сай кәсіптік білім беру ісінің негізінің қалану уақыты болып табылды. Осыған орай мақалада алғашқы кәсіптік білімге бағытталған оқу орындарының ашылуы мен даму тарихы, мәселеге қатысты зерттеу еңбектерінің деңгейі, алғашқы оқу орындарына қатысты жалпыимпериялық заңдар мен ережелердің таралу жағдайы қарастырылады.

Мақала мақсаты Ресей империясына тәуелділік кезеңіндегі Қазақстанның Ресеймен шектес аймағы ретіндегі Орал облысындағы алғашқы кәсіби білімнің негізінің қалануы, оның алғышарттары мен ғасырлар тоғысындағы даму жағдайын, оның тиімді және тиімсіз тұстарын қарастыру болып табылады.

1. Храпченков Г.М. Научно-педагогические вопросы народного образования в Казахстане. — АлмаАта. — 1976. — 144 с.

2. Миронов П.М. Очерк о русско-киргизских школах Уральской области. Журнал Министерства Народного Просвещения. — №8. — 1910. — С.181-185

3. Оренбургский Областной Государственный архив (Российская Федерация). - Ф.734.-Оп.1.-Д.10.-Л. 16, 27.

4. Исторический очерк народного образования в Оренбургском учебном округе за первое 25-летие его существование. І875-1899 гг. Вып. I. — Оренбург. — 1901. — 168 с.

5. ҚР Орталық Мемлекеттік мұрағаты (ҚРОММ). Қ-700, т-1, 5-іс. 74-82 пп.

6. Тажибаев Т. Просвещение и школы Казахстана во ІІ половине ХІХ в. — Алма-Ата. — 507 с.

7. Журасова А.Ш. ХІХ ғасырдың соңғы ширегі мен ХХ ғасырдың бірінші ширегіндегі Батыс Қазақстанның рухани ахуалы. — Алматы: TechSmith. — 2023. — 144 б.

8. Обзор по Уральской области за 1910, 1913, 1914, 1915 гг. — 48 с.

9. ҚР Орталық Мемлекеттік мұрағаты (ҚРОММ). Қ-95. т-2, 116-іс. п.4

10. Русско-инородческие школы системы И.И.Ильминского. Журнал министерства народного просвещения. — №2. — 1908. — С. 183-187

11. Оренбургский Областной Государственный архив (Российская Федерация). Ф.12. Оп.8. Д.13. Л.17- 19.

12. Оренбургский Областной Государственный архив(Российская Федерация). Ф.12. Оп.6. Д.12979. Л.13

13. Сембаев А.И. История советской школы в Казахстане/Науч.-исслед. Ин-т пед.наук М-ва просвещения КазССР. — Алма-Ата: Казучпедгиз. — 1962. — 367 с.

14. Сыдыков А.С. Педагогические идеи и просветительная деятельность И.Алтынсарина: монография//НИИ шк.М-ва просвещения КазССР; Под ред Е.Бекмаханова. Алма-Ата: Учпедгиз. — 1949. — 194 с.