КӨРУ ҚАБІЛЕТІ БҰЗЫЛҒАН ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ АҚПАРАТТЫҚ МӘДЕНИЕТІНІҢ ДЕРБЕС ҚАЛЫПТАСУЫНА ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУ

Бұл зерттеу жұмысында көру қабілеті бұзылған жасөспірімдердің ақпараттық мәдениетін дербес қалыптастыру процесіне жасанды интеллект технологияларының әсер ету ерекшеліктерін зерттеу міндетін қойдық. Қойылған мақсатқа жету үшін талдау, дедукция, жіктеу және жүйелеу әдістері қолданылып, Қазақстан мектептеріндегі көру қабілеті бұзылған жасөспірімдерді тәрбиелеуге жасанды интеллекттің әсері туралы эксперимент жүргізілді. Бұл жұмыс жасанды интеллект технологияларын ашып, мүмкіндігі шектеулі адамдардың білім мен ақпаратқа тең қолжетімділігін қамтамасыз етудің әлеуметтік қажеттілігін сипаттайды. Практикалық бөлімде әлеуметтік өзара әрекеттестік пен ақпараттық мәдениетке байланысты қажеттіліктерді қанағаттандыру әдістері мен тәсілдерін әзірлеудің маңыздылығы ашылады. Зерттеу барысында көру қабілеті бұзылған жасөспірімдердің жасанды интеллект технологияларын пайдаланудағы жеке тәжірибесін түсінуге бағытталған сауалнама жүргізілді. Жалпы іріктеу 13 пен 17 жас аралығындағы 30 оқушыдан құралды. Жұмыста көру қабілеті бұзылған жасөспірімдерге технологияның әсерін талдау және осы технологияларды балаларды оқытуда қолдану статистикасы берілген. Сонымен қатар, жасанды интеллект технологияларын қолдану тәжірибесі анықталып, жасанды интеллект технологияларының жасөспірімдердің аналитикалық және сыни дағдыларын дамытуға әсері зерттелді. Жұмыста ықтимал проблемалар мен әлеуметтік бейімделуді жақсарту жолдары айқындалып, оқу орындары мен көру қабілеті бұзылған жасөспірімдермен жұмыс істейтін мамандарға практикалық ұсыныстар берілген. Зерттеу материалдарының педагогика, тифлопедагогика, психология және әлеуметтану үшін практикалық және теориялық маңызы бар, өйткені олар зағип немесе нашар көретін балаларды оқытудың болашағын ашуға көмектеседі.

1. Akhmetova A.A.E., Kozhakhmetova U.U. (2017). «Accessibility of additional education for children with special educational needs». 315 р.

2. Daich Varela M., Sen S., De Guimaraes, T.A.C. et al. (2023). «Artificial intelligence in retinal disease: clinical applications, challenges, and future directions». Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol 261. Р. 3283-3297. https://doi.org/10.1007/s00417-023-06052-x

3. Suleimenova R.A. (2012). «Methodological approaches to the development of inclusive education in the Republic of Kazakhstan». Open School7. №7 (118). Р. 20-29

4. Della Líbera B., Jurberg C. (2017). «Teenagers with visual impairment and new media: A world without barriers». British Journal of Visual Impairment. 35(3). Р. 247-256. https://doi.org/10.1177/0264619617711732

5. Slatina, N.G., district of the Department of Education of East Kazakhstan, G. (2022). «Forms and methods of work with OOP children on history lessons». «Current problems of science and education under conditions of modern challenges» «Ualievsky Readings-2022». P.432-437.

6. Namazbaeva J., Kalymova A. (2020). «Public awareness of personality - the basis for successful implementation of inclusive education in Kazakhstan». Pedagogy and Psychology. 1(42)7. P. 5-12.

7. «Results of preventive examinations of children aged 0-14 years». (2022). Available at: — URL: https://bala.stat.gov.kz/rezultaty-profilakticheskih-osmotrov-detej-v-vozraste-0-14-let/ (accessed: 25.03.2024)

8. «Legal and regulatory framework for special and inclusive education». (2022). Available at: — URL: https://special-edu.kz/news/85/single/366 (accessed: 26.03.2024)

9. Brady E.L., Zhong Y., Morris M.R., Bigham J.P. (2013). «Investigating the appropriateness of social network question asking as a resource for blind users». In Conference on Computer Supported Cooperative Work. P. 1225-1236.

10. Asuncion J., Budd J., Fichten C.S., Nguyen M., Barile M., Amsel R. (2012). «Social media use by students with disabilities». Academic Exchange Quarterly. 16. P. 30-35.

11. Woodgate R.L., Gonzalez M., Demczuk L., Snow W.M., Barriage S., & Kirk S. (2020). «How do peers promote social inclusion of children with disabilities? A mixed-methods systematic review». Disability and rehabilitation. № 42(18). P. 2553-2579. https://doi.org/10.1080/09638288.2018.1561955

12. Al Omoush M.H., Salih S.E., Kishore S., Mehigan T. (2023). «Interactive Multimodal Learning: Towards Using Pedagogical Agents for Inclusive Education» 113 p. doi:10.1109/IHTC58960.2023.10508848

13. Griffin-Shirley N., Bozeman L. (2023). «Teaching Strategies and Nonvisual Skills Used by Orientation and Mobility Specialists Who Are Visually Impaired». Journal of Visual Impairment & Blindness. Volume 117, Issue 1. P. 40-49 https://doi.org/10.1177/0145482X221150013

14. Kilag, O. K., Lisao, C., Lastimoso, J., Villa, F. L., & Miñoza, C. A. (2023). Bildung-Oriented Science Education: A Critical Review of Different Visions of Scientific Literacy. Excellencia: International Multi-disciplinary Journal of Education (2994-9521). 1(4)7 P. 115-127.