АДАПТИВТІ СПОРТТАҒЫ ТЬЮТОРЛЫҚ ҚОЛДАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ: АУТИСТИКАЛЫҚ СПЕКТР БҰЗЫЛЫСТАРЫ БАР БАЛАЛАРДЫ ИНТЕГРАЦИЯЛАУ ӘДІСТЕРІН ЭКСПЕРТТІК БАҒАЛАУ

Мақалада аутистік спектрдің бұзылыстары (АСБ) бар балаларды қоғамға бейімдеу процесінде тьюторларды ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету мәселелері қарастырылады, бұл саланың мамандарына сараптамалық сауалнама жүргізу арқылы зерттелді. Зерттеу сапалық талдау әдісіне негізделген, оның барысында АСБ бар балалармен жұмыс істейтін мамандармен арнайы спорттық және түзету орталықтарында сараптамалық сұхбаттар жүргізілді. Жиналған деректерді өңдеу үшін тақырыптық талдау әдісі қолданылды, бұл АСБ бар балаларды тьюторлық қолдауға байланысты негізгі мәселелер мен тақырыптарды анықтауға мүмкіндік берді. Назар АСБ бар балаларды оқытуға арналған бірыңғай теориялық тәсілдердің болмауына және әрбір баланың жасына және даму деңгейіне бағытталған тиімдірек және бейімделген әдістерді әзірлеу қажеттілігіне аударылады. Зерттеу нәтижелері әрбір балаға кешенді көзқарастың маңыздылығын, атааналармен және тьюторлармен белсенді ынтымақтастық қажеттілігін, сондай-ақ тьюторлардың кәсіби күйіп қалуын болдырмау үшін сенсорлық интеграцияның маңызды құрамдас бөлігі ретінде маңыздылығын көрсетеді. Зерттеудің практикалық маңыздылығы мамандарды даярлауды жетілдіру және АСБ бар балалардың сәтті әлеуметтенуі мен дамуына ықпал ететін жаңа әдістерді әзірлеу бойынша ұсыныстар ұсыну болып табылады.

1. Феденко, Е.Н. Особенности взаимодействия дошкольников с расстройствами аутистического спектра со сверстниками. Проблемы педагогики. [Электронный ресурс] — URL: https://cyberleninka.ru/article/n/osobennosti-vzaimodeystviya-doshkolnikov-s-rasstroystvami-autisticheskogospektra-so-sverstnikami (дата обращения: 06.02.2024).

2. Еремина С.В. Механизмы социализации детей с расстройством аутистического спектра в условиях образовательной организации / С.В. Еремина. Молодой ученый. — № 34 (429). — 2022. — С. 98-102.

3. Лиходедова, Л.Н. Особенности формирования коммуникативных навыков у детей с расстройствами аутистического спектра. Специальное образование. [Электронный ресурс] — URL: https://cyberleninka.ru/article/n/osobennosti-formirovaniya-kommunikativnyh-navykov-u-detey-s-rasstroystvamiautisticheskogo-spektra (дата обращения: 10.02.2024).

4. Pan, C.-Y., Chu, C.-H., Tsai, C.-L., Sung, M.-C., Huang, C.-Y., & Ma, W.-Y. (2016). The impacts of physical activity intervention on physical and cognitive outcomes in children with autism spectrum disorder. Autism. 21(2). Р. 190–202. doi:10.1177/1362361316633562

5. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing. Р.345-346.

6. World Health Organization. (2001). International classification of functioning, disability and health. World Health Organization. Р.32-56.

7. Fournier, K.A., Hass, C.J., Naik, S.K., Lodha, N., & Cauraugh, J.H. (2010). Motor coordination in autism spectrum disorders: A synthesis and meta-analysis. Journal of Autism and Developmental Disorders. 40(10). Р. 1227- 1240.

8. Green, D., Charman, T., Pickles, A., Chandler, S., Loucas, T., Simonoff, E., & Baird, G. (2009). Impairment in movement skills of children with autistic spectrum disorders. Developmental Medicine & Child Neurology. 51(4). Р. 311-316.

9. Busti Ceccarelli, S., Ferrante, C., Gazzola, E., Marzocchi, G. M., Nobile, M., Molteni, M., & Crippa, A. (2020). Fundamental motor skills intervention for children with autism spectrum disorder: A 10-year narrative review. Children. 7(11). Р. 250-256.

10. Zampella, C. J., Wang, L. A., Haley, M., Hutchinson, A. G., & de Marchena, A. (2021). Motor skill differences in autism spectrum disorder: A clinically focused review. Current psychiatry reports. 23(10). Р.64.

11. Jurgens, A. Anderson, A. Moore, D.W. (2019) Maintenance and generalization of skills acquired through PECS training: a long-term follow-up. Dev Neurorehabil. 22(5). Р. 338-347.

12. Alsayedhassan, B., Lee, J., Banda, D. R., Kim, Y., & Griffin-Shirley, N. (2021). Practitioners’ perceptions of the picture exchange communication system for children with autism. Disability and rehabilitation. 43(2). Р. 211- 216.

13. Rosales, R., & Blake, J. F. (2023). Picture-Based Communication. In Handbook of Applied Behavior Analysis: Integrating Research into Practice. Cham: Springer International Publishing. Р. 1043-1057.

14. Адаптивный спорт. Аутизм ФРЦ. [Электронный ресурс] — URL: https://autism-frc.ru/life-insociety/sports/1244 (дата обращения: 15.02.2024).

15. Qadam Qazaqstan. [Электронный ресурс] — URL: https://www.instagram.com/qadam_qazaqstan/ (дата обращения: 15.02.2024).