БАС БОСТАНДЫҒЫНАН АЙЫРУ ОРЫНДАРЫНДАҒЫ ЭКСТРЕМИЗМ МЕН ТЕРРОРИЗМГЕ ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛДЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Мақалада пенитенциарлық жүйесіне кіретін мекемелердегі сотталғандардың арасында экстремизм мен терроризмнің алдын алу бойынша қылмыстық заңнаманы талдау жүргізіледі. Авторлар мемлекетте соңғы кезде экстремизм мен терроризмнің алдын алу мәселелеріне, осы сипаттағы қылмыстарды жалпы төмендету үшін, аса назар аударылатынын атап өтеді. Түрмелердегі экстремистік идеология туралы ақпараттардың және түрмеден тыс азаматтарға оның әсері аса маңызды және басым болып табылады және терең зерттеуді қажет етеді, оны соңғы жылдардағы зерттеулер растайды.

Мақалада көрсетіледі, түрмелердегі экстремизм мен терроризмнің алдын алу екі бағытта жүзеге асырылады: сотталғандардың радикалдануын болдырмау және әлеуметтік реабилитация, радикалдық идеологиядан бас тартуды қоса алғанда. Бұл ретте, ескерту қайталама шара болып табылатын жазадан кейін жүреді, өйткені әр түрлі әсер ету шараларының жиынтығын талап етеді.

Авторлар радикалдануды ескертуді тиімді күшейту үшін мемлекеттік органдар мен ҮЕҰ жұмысын үйлестіру қажеттігін, пенитенциарлық мекемелердегі жағдай туралы азаматтардың хабардар болуы мен ашықтығын жақсартуды, кадрларды дайындауды жақсартуды, превентивтік механизмдерді қолдануды, сотталғандардың құқықтарының қорғалуын және демократиялық құндылықтарды ұстануын атап көрсетеді.

Сонымен қатар, сотталғандардың радикалдануын алдын ала ескерту мақсатында түрмелерді мониторингтеу, туындауы мүмкін тәуекелдер мен қауіптерге тез әрекет ету аса маңыздылыққа ие болып келеді.

Аталған мақала түрме контингентін дерадикалдандыруға және бар кемшіліктерді талдауға қатысатын ұйымдық құрылымдарды талдауды жүзеге асырады.

Түрмелерде радикалдануға қарсы іс-қимыл бойынша тиімді ұсыныстарды және бұл мәселенің дамуына ықпал еткен құқықтық және институционалдық базаға шолу жасалған.

1. Концепция правовой политики Республики Казахстан до 2030 года. Указ Президента Республики Казахстан от 15 октября 2021 года [Электронный ресурс]: — URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2100000674 (дата обращения 10.08.2024).

2. Индекс тюремного населения [Электронный ресурс]: — URL: www.prisonstudies.org/info/worldbrief/wpb_country.php?country=169 (дата обращения 18.08.2023)

3. Доклад Председателя Комитета УИС МВД РК на СЦК. [Электронный ресурс]:URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/ps/documents/details/259051?lang=ru (дата обращения 10.08.2024)

4. Государственная программа по противодействию религиозному экстремизму и терроризму в Республике Казахстан на 2018 - 2022 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 15 марта 2018 года [Электронный ресурс]: — URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1800000124 (дата обращения 10.08.2024)

5. Правила по организации теологической реабилитационной работы с осужденными лицами в учреждениях уголовно-исполнительной системы, утвержденные Приказом Министра внутренних дел Республики Казахстан от 26 марта 2020 года № 247. [Электронный ресурс]: — URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000020200 (дата обращения 10.08.2024)

6. Закон Республики Казахстан от 29 апреля 2010 года «О профилактике правонарушений». [Электронный ресурс]: — URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z100000271_ (дата обращения 10.08.2024)

7. Закон Республики Казахстан от 26 июня 2008 года «О ратификации Факультативного протокола к Конвенции против пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания» [Электронный ресурс]: — URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z080000048_ (дата обращения 10.08.2024)

8. Обеспечение независимости национального превентивного механизма в Казахстане. [Электронный ресурс]: — URL: https://cdn.penalreform.org/wp-content/uploads/2021/12/ENSURING-INDEPENDENCE-OFTHE-NPM-IN-KAZAKHSTAN_RUS.pdf (дата обращения 10.08.2024)

9. Усипбеков С.А., Абдукаримова З.Т., Бекежанов Д.Н. Понятие экстремизма в праве зарубежных стран. ҒЫЛЫМ. — №3 (70). — 2021. — С.78-86

10. Яворский М.А. Дерадикализация заключенных в тюрьмах Скандинавских стран. Вестник Казанского юридического института МВД России. — №3 (29). — Т. 7. — 2017. — С. 43-50

11. Нурадинов А.С., Абдыкаликова М.Н «Опыт организации антитеррористической, антиэкстремистской деятельности (по материалам зарубежных стран». Актуальные вопросы государственной политики и государственного управления. — №1. — 2016. — С. 68-73

12. Афзал Ашраф, Индира Асланова. Радикализация и дерадикализация: изучение опыта иностранных боевиков-террористов. — Бишкек. — 2021. — 78 с.

13. Рыжичкин Н Казахстанская модель противодействия религиозному экстремизму и терроризму. Россия и новые государства Евразии. — №1. — 2018. — С. 134-149

14. Закон Республики Казахстан от 22 декабря 2003 года «О государственной правовой статистике и специальных учетах» [Электронный ресурс]: — URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z030000510_ ( дата обращения 10.08.2024)

15. Доклад Специального докладчика по вопросу о поощрении и защите прав человека и основных свобод в условиях борьбы с терроризмом, посвященный проблемам в области прав человека в связи с введением чрезвычайных положений для противодействия терроризму. Совет по правам человека Тридцать седьмая сессия 26 февраля – 23 марта 2018 года// Организация Объединенных Наций A/HRC/37/52// [Электронный ресурс]: — URL: https://documents-ddsny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G18/054/38/PDF/G1805438.pdf?OpenElement (дата обращения 10.08.2024)

16. Закон Республики Казахстан от 30 декабря 2016 года «О волонтерской деятельности» [Электронный ресурс]: — URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1600000042 (дата обращения 10.08.2024)

17. Дорожная карта развития органов внутренних дел на 2022-2024 годы. [Электронный ресурс]: — URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/R2200000146 (дата обращения 10.08.2024)