ШЫҢҒЫС ХАННЫҢ САХА МӘДЕНИЕТІНДЕГІ МҰРАСЫ: МИФТЕР, ҰЛТТЫҚ БІРЕГЕЙЛІК ЖӘНЕ ПОСТКЕҢЕСТІК НАРРАТИВТЕР

Чингизидтер - Шыңғыс ханның ұрпақтары. Моңғолдардан басқа, қазақтар да өздерін Шыңғысхан деп санайды, бірақ туыстық жағынан емес, олар Шыңғыс хан империясының құрамына кіргендіктен. Соған қарамастан, Ресейдің Қиыр Шығыстағы саха халқы өздерін Ұлы Моңғол билеушісінің ұрпақтары деп санайды. Мақалада әңгіменің қалай пайда болғаны туралы кейбір этнографиялық және археологиялық фактілермен расталған тарихи мифтерді зерттеледі. Сондай-ақ мифтің театрда, кинода және тіпті жарнамада қалай қолданылатынына шолу жасалады. Этнографиялық тұрғыдан алғанда, Саха халқы аймақтың басқа байырғы халықтарынан ерекшеленеді және оның табиғатпен өзара әрекеттесуі басқаша жүреді, бұл басқа ұлттық әңгіме құруға әкелді. Сондай-ақ ресейлік отарлау жағдайында болу тарихы осындай идеялардың қалыптасуына қалай ықпал еткені түсіндіріледі. Мақаланың соңында мифтің посткеңестік кезеңде Саханың республиканың басқа байырғы халықтарынан артықшылығын көрсету үшін қалай қолданылатынын және оның қазіргі саха ұлтшылдарының идеологиясы мен қызметінде қалай көрінетіні көрсетіледі.

1. Alekseev N. A., Romanova, E. N., & Sokolova, Z.P. (2012). Yakuty (Sakha). Moscow: Nauka. P. 48- 62.

2. Alekseev N. A., Romanova, E. N., & Sokolova, Z.P. (2012). Yakuty (Sakha). Moscow: Nauka. P. 457-460.

3. Krillin D.V., Pavlova, V.N., Shevkov, S.D., (2000), Pisateli zemli Olonkho, NKI “Bichik”, Yakutsk. P. 3-6.

4. Alekseev N. A., Romanova, E. N., & Sokolova, Z.P. (2012). Yakuty (Sakha). Moscow: Nauka. P. 111-113.

5. Alekseev N. A., Romanova, E. N., & Sokolova, Z.P. (2012). Yakuty (Sakha). Moscow: Nauka. 58 p.

6. Alekseev N. A., Romanova, E. N., & Sokolova, Z.P. (2012). Yakuty (Sakha). Moscow: Nauka. 52 p.

7. Slezkine Y. (1991). The Fall of Soviet Ethnography, 1928-38. - Current Anthropology, 32, nr 4, P. 476-484.; Slezkine, Yuri (1994). The USSR as a Communal Apartment, or How a Socialist State Promoted Ethnic Particularism. - Slavic Review, 53, nr 2, P. 414-452.; Bloch, Maurice (1983). Marxism and Anthropology. Oxford, New York: Oxford University Press.; Anderson, D. G.; Alymov, S. S.; Arzyutov, D. V. (Eds.). Life Histories of Etnos Theory in Russia and Beyond. Cambridge, UK: Open Book Publishers/Lightning Source for Open Book Publishers.

8. Luginov N. (2000). Chyngys-khaan yiaahynan, D’okuuskai: Bichik; Tyrylgin, M. A. (2000) Istoki fenomenal'noi zhiznesposonosti naroda sakha [Sources of Phenomenal Vitality of Sakha People]. Yakutsk: Bichik; Krivoshapkin-Aiynga, A. (1998). Evraziiskii soiuz. [Eurasian Union]. Yakutsk: Bichik.

9. Gumilev L.N.(1999). Drevnie tiurki. Moskva: Institut DI-DIK. Vol 1 and 2. 298 р.

10. Gumilev L.N. (2001). Etnogenez i biosfera Zemli. Sankt-Peterburg: Kristall. 236 р.

11. Viktor Shnirelman and Sergei Panarin, (2001), Lev Gumilev: His Pretensions as Founder of Ethnology and his Eurasian Theories, Inner Asia, Vol. 3, No. 1. P. 1-18.

12. Bassin M. (2016). The Gumilev mystique: biopolitics, Eurasianism, and the construction of community in modern Russia. Ithaca and London: Cornell University. 310 p.

13. Thornton R. J. (2018). Healing the exposed being: a South African Ngoma tradition. Wits University Press.

14. Laruelle, M. (2007) Religious Revival, Nationalism and the ‘Invention of Tradition’: Political Tengrism in Central Asia and Tatarstan, Central Asian Survey 26(2). P. 203–16.

15. Habeck J.O. (2023). Masculinity and Patriotism in Sakha (Yakutia) in the Context of Remilitarisation and Partial Mobilisation in Russia. – Northern Indigenous Cultures and Gender. The Proceedings of the 36th International Abashiri Symposium. The Association for the Promotion of Northern Cultures. P. 49–57.

16. Tarasova Z. (2021), All-Male Warrior Dances and Men’s Groups Coping with the Decline of Manhood and Immigration in the Sakha Republic (Yakutia). – Sibirica, Vol. 20, No. 2, Summer. P. 1–26.

17. Ashwin S., Lytkina, T. (2004). Men in Crisis in Russia: The Role of Domestic Marginalization. – Gender & Society, Vol. 18(2). P. 189–206.

18. Heath M. (2003). Soft-Boiled Masculinity: Renegotiating Gender and Racial Ideologies in the Promise Keepers Movement. – Gender & Society, Vol. 17(3). P. 423–444.

19. See Tarasova, Z. (2021), All-Male Warrior Dances and Men’s Groups Coping with the Decline of Manhood and Immigration in the Sakha Republic (Yakutia). – Sibirica, Vol. 20, No. 2, Summer. P. 1–26.

20. Habeck J.O. (2023). Masculinity and Patriotism in Sakha (Yakutia) in the Context of Remilitarisation and Partial Mobilisation in Russia. – Northern Indigenous Cultures and Gender. The Proceedings of the 36th International Abashiri Symposium. The Association for the Promotion of Northern Cultures. P. 49–57.

21. Habeck. J.O. (2023). Masculinity and Patriotism in Sakha (Yakutia) in the Context of Remilitarisation and Partial Mobilisation in Russia. – Northern Indigenous Cultures and Gender. The Proceedings of the 36th International Abashiri Symposium. The Association for the Promotion of Northern Cultures. P. 49–57.