А.М.ХАЗАНОВ ЕҢБЕКТЕРІНДЕГІ САРМАТ МӘДЕНИЕТІ

Әлемдік археология тарихнамасында сармат мәдениетін зерделеу жаңа әрі тың деректермен толығып, оған қатысты деректемелік қор ұлғайып келеді. Мұның өзі бұрын ғалымдар тарапынан алуан түрлі мәселелерге қатысты айтылған ой-пікірлермен жаңаша дереккөздерінің қаншалықты қабысатындығын қарастырудың маңызын арттырып отыр. Осы тұрғыдан келгенде археология ғылымымен айналысатын ғалымдардың еңбектерін бір ізге түсіре отырып жүйелеу мен жалпылау, олардың ойлары мен тұжырымдамаларын зерделеу, тарихи-сараптамалық талдау жасау бүгінгі күні өзекті мәселелер қатарына еніп отыр. Осыған орай мақала авторлары тарапынан сармат мәдениетін зерттеу ісіне қомақты үлес қосқан тарих ғылымдарының докторы, белгілі тарихшы, тарихи антропология мен ұжымдық жадыны зерттеуші А.М.Хазанов ғылыми мұрасына кеңінен назар аударылды. Айта кету керек, ғалымның зерттеу аймағына Орта Азия мен Қазақстан, Шығыс Еуропа және Иран аумағы, т.б. іргелес өңірлер кіреді. Оны әсіресе осы аймақтарда орналасқан ерте темір дәуірі ескерткіштері қатты қызықтырды. Мақала авторлары ғалымның осы мәдени-тарихи аймақтарда орын алған тарихи үдерістерге қатысты пайымдамаларын талдап, сармат мәдениетіне қатысты негізгі теориялық мәселелерді шешудегі ойлары мен тұжырымдамаларын талқыға салды да, нәтижесінде сарматтардың әскери өнері мен діни-ғұрыптық танымдарын жан-жақты деректермен қарастыру керектігін ұсынды. Мақаланың негізгі мақсаты А.М.Хазановтың сармат мәдениеті бойынша жарыққа шыққан зерттеу жұмыстарын жүйелеу болғандықтан, дәстүрлі тарихнамада пайдаланылатын бастыбасты әдістер жиынтығы, сондай-ақ тұлғатану принциптері, салыстырмалы-тарихи әдіс секілді барлық ғылыми тәсілдер кеңінен қолданылды. Алуан түрлі ғылыми әдіснама негізінде сармат мәдениетінің қалыптасып дамуы сол замандағы тарихи және табиғи-климаттық жағдайлармен, миграциялық үдерістермен тікелей байланысты екендігі нақтыланды.  

1. Лаумулин М. Кочевник кочевнику рознь. Рецензия на книгу А.Хазанова “Кочевники и внешний мир”. Континент. — №22(60). — 2001. — С. 13-21

2. Иманбекова А.А. Проблемы номадизма в исследованиях А.М.Хазанова. Вестник КазНПУ им. Абая. Исторические и социально-политические науки. — №1(40). — 2014. С. 75-78

3. Хазанов А.М. У них я учился ремеслу историка. Институт востоковедения РАН. Центр стратегической конъюнктуры. — Москва. — 2014. — 132 с.

4. Граков Б.Н. Пережитки матриархата у сарматов. ВДИ. — № 3. — 1947. — С. 100-121

5. Смирнов К.Ф. Савроматы. Ранняя история и культура сарматов. — Москва. — 1964. — 381 с.

6. Мошкова М.Г. О раннесарматских втульчатых стрелах. КСИА. — №89. — 1962. — С. 77-82

7. Шилов В.П. Калиновский курганный могильник. МИА. — №60. — 1959. — С. 323-523

8. Хазанов А. М. Избранные научные труды. Очерки военного дела сарматов. — СПб. — 2008. — 294 с.

9. Хазанов А.М. Очерки военного дела сарматов. Наука: — 1971. — 172 с.

10. Хазанов A.M. Катафрактарии и их роль в истории военного искусства. ВДИ. — №1(103). — 1968. — С. 180-191

11. Хазанов А.М. Сарматы. Исчезнувшие народы. Природа: — 1988. — С. 93-102

12. Боталов С.Г., Гуцалов С.Ю. Гунно-сарматы урало-казахстанских степей. Рифей: — 2000. — 267 с.

13. Хазанов А.М. Материнский род у сарматов. ВДИ. — №2. — 1970. — С. 139-140

14. Хазанов, А.М. Генезис сарматских бронзовых зеркал. Советская археология. — №4. — 1963. — С. 58-72

15. Хазанов А.М. Сарматский кинжал из Саратовского музея. Советская археология. — №1. — 1968. — С. 249-250

16. Белоусов В.В. Изучение клинкового вооружения сарматов: терминологический аспект. Вестник ВГУ. Серия: История. Политология. Социология. — №1. — 2012. — С.74-78

17. Мамонтов В.И. К вопросу об оружии ближнего боя сарматов. Вестник Волгоградского государственного университета. Серия 4. История. Регионоведение. Международные отношения. — №3. — 2018. — С.153-158.

18. Хазанов А.М. Социальная история скифов. Основные проблемы развития древних кочевников евразийских степей. Академический проект: — 2023. — 372 с.

19. Мамедов А.А, Китов Е.П. Погребальный обряд ранних кочевников верхнего Илека (по материалам могильника Сапибулак). Известия НАН РК. Серия общественных и гуманитарных наук. — №6(304). — 2015. — С. 19-60.