РЕФЛЕКСИЯ ЖОҒАРЫ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ИКЕМДІ ДАҒДЫЛАРЫН ДАМЫТУДА ӨЗІН-ӨЗІ ЖЕТІЛДІРУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ

Мақалада мектеп оқушыларының икемді дағдыларын дамыту мәселелері және рефлексияны өзін-өзі жетілдіру құралы ретінде пайдалану мүмкіндігі қарастырылған. Зерттеу рефлексияның өзін-өзі жетілдіру құралы ретінде жоғары сынып оқушыларының икемді дағдыларын дамытуға әсерін қарастыру, сонымен қатар тиімді рефлексиялық тәжірибелерді енгізу бойынша ұсыныстар әзірлеу мақсатында жүргізілді. Зерттеуде дереккөздерді әдеби талдау, оқу бағдарламалары мен сабақ жоспарларының білім беру стандартын талдау, мұғалімдер, ата-аналар мен жоғары сынып оқушылары арасында сауалнама, сондай-ақ модельдеу әдістері қолданылды.

Арнайы ұйымдастырылған білім беру іс-әрекеті жағдайында тұлға қалыптастырудағы рефлексияның маңыздылығы көрсетілген. Жоғары сынып оқушыларында икемді дағдыларды дамыту үшін қолдануға болатын рефлексивті тәжірибелер анықталды. Бұл ретте мұғалімдер, оқушылар мен ата-аналар бұл бағытты жандандыру қажет деп санайды. Бұл білім беру процесінің барлық қатысушыларың, әсіресе мектепте хабардар ету, оқыту және қолдау үшін кешенді шараларды қажет етеді. Алынған нәтижелер рефлексияны жоғары сынып оқушыларының икемді дағдыларын дамытуда өзін-өзі жетілдірудің тиімді құралы ретінде тануға мүмкіндік берді. Рефлексиялық тәжірибелер мектеп оқушыларының икемді дағдыларын дамытуға, әсіресе сыни ойлау мен коммуникативті дағдыларға оң әсер ететіні анықталды. Жоғары сынып оқушылары үшін рефлексивті тәжірибелерді қолдану және икемді дағдыларды одан әрі дамыту бойынша ұсыныстар жасалды. Осыған сүйене отырып, зерттеудің теориялық және практикалық маңызы анықталды.

1. Дьюи, Дж. Понятие рефлекторной дуги в психологии. Интеракционизм в американской социологии и социальной психологии первой половины XX века: Сб. переводов. / РАН. ИНИОН. Центр социал. научн.информ. исследований. Отд. социологии и социал. психологии; Сост. и переводчик В. Г. Николаев. Отв. ред. Д. В. Ефременко. — М., 2010. — Сер.: Теория и история социологии — С. 70-83.

2. Пиаже, Ж. Избранные психологические труды. — М.: Просвещение, 1969. — С. 141—145.

3. Выготский, Л.С. Психология развития как феномен культуры / Под. ред. М.Г. Ярошевского. - М.:Воронеж. — 1996. – 513 с.

4. Шалғынбаева Қ.Қ. Өзін-өзі тану негіздері: оқу құр. – Қарағанды: «АҚНҰР» баспасы, 2017. – 158 б.

5. Григорович, М.В. Личностная рефлексия как фактор развития личности подростка / М.В. Григорович. Молодой ученый. — 2011. — № 6 (29). — Т. 2. — С. 92-94.

6. Құрақбаева Қ.С. Университеттік білім беру жағдайындағы болашақ шетел тілі мұғалімдеріне педагогикалық рефлексияны қалыптастыру: 6D010300: док. PhD ... дис. – Алматы, 2015. – 172 б.

7. Оспанбекова М.Н. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін инновациялық технологиялар негізінде оқушылардың рефлексиясын дамытуға даярлау: филос. док. (PhD) ...дис. – Алматы, 2018. – 192 б.

8. Роджерс, К. Становление личности. Взгляд на психотерапию / К. Роджерс. Перевод с англ. М. Злотник. – М.: изд-во ЭКСМО-Пресс. — 2001. – 414 с.

9. Семенов, И.Н. Развитие проблематики рефлексии и ее изучение на факультете психологии высшей школы экономики. Психология. Журнал Высшей школы экономики. —2007. — №3(4). — С. 108-126.

10. Василев, В.К. Рефлексия как прикладная проблема психологии. Культурно-историческая психология. — 2016. — № 3(12). — С. 208–225

11. Ожиганова, Г.В. Рефлексия, рефлексивность и высшие рефлексивные способности: подходы к исследованию. Вестник Костромского государственного университета. Серия: Педагогика. Психология. Социокинетика. — 2018. №4(12) — С. 56-60.

12. Predyk, A. (2023) Reflection as a Component of Formative Assessment of Younger School Students in Modern Primary School. Problems of Education. №1(98). P. 330-346. https://doi.org/10.52256/10-3986.1-98.2023.21

13. Chan, C., & Lee, K. (2020) Reflection literacy: A multilevel perspective on the challenges of using reflections in higher education through a comprehensive literature review. Educational Research Review. №32. 100376 р. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2020.100376

14. Шубина, О.Н. Характеристика методов и способов обучения по Ю.К. Бабанскому. Обучение и воспитание: методики и практика. — 2016. — №1(30). — С. 146-151.

15. Давыдова, Г. И. Развитие творческой направленности личности в образовании: новая парадигма познания. Философская школа. — 2018. — №4. — С. 64-73. doi:10.24411/2541-7673-2018-10416

16. Козьмина, Ю.А., Заваленкова, Н.П., Карян, Е.А. Понятие рефлексии в философии и психологии и ее значение в педагогической деятельности специалистов дошкольных образовательных организаций. Исследования молодых ученых: материалы LXXX Междунар. науч. конф. (г. Казань, апрель 2024 г.). — Казань: Молодой ученый. — 2024. — С. 79-85.

17. Голубева, Н.М Современные научные подходы к пониманию феномена рефлексии. Современные проблемы науки и образования. — 2018. — № 3 (17). — C.58-61

18. Zhigitbekova, A.D., Zhigitbekova, B.D., Mukhametkairov, А.Е. (2024) Pedagogical technologies for the formation of soft skills in the educational process // Scientific information and analytical journal of the NAO «Pavlodar Pedagogical University named after Alkey Margulan» «Pedagogical Bulletin of Kazakhstan». №3(76). P. 63-77 DOI:10.52301/1991-0614-2024-3-63-77

19. Государственный общеобязательный стандарт дошкольного воспитания и обучения, начального, основного среднего и общего среднего, технического и профессионального, послесреднего образования: Утв. Министром просвещения Республики Казахстан 03.08.2022 года №348. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2200029031 (дата обращения: 12.10.2024)

20. Типовые учебные программы по общеобразовательным предметам и курсам по выбору уровней начального, основного среднего и общего среднего образования: Утв. Министром просвещения Республики Казахстан 16.09.2022 года № 399. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2200029767#z41993 (дата обращения: 12.10.2024)