АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРҚЫЛЫ ТҰЛҒАНЫҢ ЖЕКЕ БАСЫН АНЫҚТАУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАЙ-КҮЙІ МЕН ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ

Мақалада Қазақстанда жеке тұлғаны сәйкестендіру үшін ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдану, сондай-ақ биометриялық деректерді құқықтық реттеу және қорғау мәселелері зерттеледі. Мақалада «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы аясында белсенді қолданылатын, бет-әлпетті тану және саусақ іздерін сәйкестендіру жүйелері сияқты заманауи сәйкестендіру технологиялары қарастырылады. Қазақстандағы жеке мәліметтерді қорғау және киберқауіпсіздік саласындағы құқықтық базаны талдауға және қолданыстағы заңнаманы жетілдіру қажеттілігіне ерекше назар аударылады.

Зерттеудің әдіснамалық негізіне нормативтік құқықтық актілерді, ірі қалалардағы қылмыс деңгейінің төмендеуі туралы статистикалық мәліметтерді талдау, сондай-ақ АКТ қолданудың халықаралық тәжірибесіне салыстырмалы талдау кіреді. Мақалада Астана және Алматы қалаларында биометриялық жүйелерді қолданудың нәтижелері көрсетілген, мұнда бет-әлпетті тану технологияларын енгізу нәтижесінде қылмыс деңгейінің 20-25%ға төмендеуі байқалады. Зерттеу барысында анықталған негізгі проблемаларға биометриялық ақпаратты құқықтық қорғаудың жеткіліксіздігі және кибершабуылдарға осалдығы жатады.

Зерттеудің теориялық маңыздылығы АКТ-ның жеке тұлғаны сәйкестендіру процесіндегі рөлін дамытуда, сондай-ақ биометриялық деректерді қолданудың құқықтық және этикалық аспектілерін талдауда жатыр. Зерттеудің практикалық маңыздылығы Қазақстандағы заңнаманы жетілдіруге, жеке мәліметтерді қорғауды күшейтуге және цифрлық инфрақұрылымды дамытуға арналған ұсыныстар беруде. Мақалада биометриялық сәйкестендірудің жаңа әдістерін зерттеу және киберқауіпсіздік тетіктерін әзірлеу сияқты болашақ зерттеу бағыттары көрсетілген.

1. Ракитов А.И. Философия компьютерной революции. — М., Изд-во политической литературы. — 1991. —287 с.

2. Влияние GDPR в Казахстане. [Электронный ресурс] — URL: https://www.dentons.com/en/insights/alerts/2021/may/5/the-impact-of-the-gdpr-in-kazakhstan (дата обращения: 20.09.2024)

3. Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. – Нұр-Сұлтан: 2020. [Электрондық ресурс] — URL: https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president (қаралу уақыты: 23.09.2024)

4. Отчет «Исследование МСЭ-D – потенциальные направления развития умных устойчивых городов в регионе СНГ в период 2022-2025». — 61 с.

5. Zeng Q. (2019). The Social Credit System in China and the Use of Biometric Data. International Journal of Law and Technology. Vol. 22(3). P. 129-150.

6. Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі. 2020 жылғы ҚР-дағы цифрлық технологиялардың даму есебі. Нұр-Сұлтан. ЦДИАӨМ, 2020. — 156 б.

7. Еуропалық парламент пен кеңестің 2016 жылғы 27 сәуірдегі №2016/679 ережесі (Жалпы мәліметтерді қорғау ережесі). – Еуропалық Одақтың ресми журналы. — Т. 59(4). — Б. 1-88.

8. Бубнов А.А., Пржегорлинский В.Н., Савинкин О.А. Основы информационной безопасности: учебное издание. – М.: «Академия» баспа. — No 2. — 2016. – 256 c.

9. Удовик В.Е. Роль информационно-коммуникационных технологий в современном обществе. М.: МГТУ «МАМИ». — 2010. — 6 с.

10. Smith J. (2019). New Directions in Biometric Identification – Oхford: Oxford University Press. 340 p.

11. Smith J., Brown T. (2020). The Global Impact of Biometric Identification. New-York: Palgrave Macmillan. 320 p.

12. ҚР Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитеті. 2022 жылғы ҚРдағы киберқылмыстар статистикасы. – Нұр-Сұлтан: ҚР Бас прокуратурасы. — 2022. – 112 б.

13. Johnson, P. Adams. (2021). Cybersecurity and Data Protection in the United Kingdom. London: Routledge. 276 p.