ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ САЛАСЫНДАҒЫ СУБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН АНЫҚТАУДЫҢ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ МОДЕЛІ

Мақалада Қазақстандағы жер қойнауын пайдалану саласындағы субъектілердің құқықтарын айқындаудың Конституциялық моделі талданады. Қазақстан Республикасы Конституциясының жер қойнауын пайдалану мен қорғаудың құқықтық негіздерін, оның ішінде мемлекет пен жеке тұлғалардың құқықтарын қалыптастырудағы рөлі зерттелген. Табиғи ресурстарға қол жетімділікті реттейтін негізгі ережелер, сондай-ақ оларды қорғау тетіктері қарастырылған. Қазақстан Республикасы Конституциясының жер қойнауы ресурстарын пайдалану мен қорғаудың құқықтық базасын құрудағы, оның ішінде мемлекет үшін де, жеке тұлғалар үшін де құқықтарды бөлудегі шешуші рөліне мән беріледі. Мемлекеттік және жеке субъектілер арасындағы мүдделерді теңестіруге және экологиялық стандарттарды сақтау қажеттілігіне назар аударылады. Мақалада басқа елдердің озық тәжірибелері негізінде ықтимал кедергілерді Қазақстанда  болдырмау және анықтау үшін салыстырмалы тәсілдер арқылы талдайды.  Сонымен қатар ол жергілікті қауымдастықтардың құқықтары мен мүдделерінің  қорғалуын қамтамасыз ету үшін мүдделі тараптардың шешім қабылдау процестеріне белсенді қатысу қажеттілігін атап көрсетеді. Талдау нәтижесінде құқықтық реттеудің өзекті мәселелері анықталып, Қазақстанның табиғи ресурстарын орнықты және ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуге бағытталған жер қойнауын пайдалану саласындағы заңнаманы жетілдіру бойынша ұсынымдар ұсынылды.

1. Гладун Е.Ф. Конституционные модели разграничения компетенции в области недропользования в федеративных государствах /Конституция и жизнь современного общества - сборник научных статей. 2015 г. 46 с

2. Закон «О недрах и недропользований» Кодекс Республики Казахстан от 27 декабря 2017 года № 125-VI ЗРК. [Электронный ресурс] — URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K1700000125/k170125. (дата обращения: 09.09.2024).

3. Безруков А.В. Разграничение компетенции между уровнями публичной власти: проблемы и перспективы. Конституционное и муниципальное право. — 2008. — № 16. — C. 8-11.

4. Данилова Н.В. Реализация принципа совместного ведения недрами. Актуальные проблемы юриспруденции. Выпуск 2: сборник статей адъюнктов и соискателей. Тюмень: Тюменский юридический институт МВД РФ. — 2003. — С.23-25.

5. Mark S. A.C.M.R. Allen, A.O.L. Keenan «Resource Management in Canada: A Review of the Legal Framework». (2021). 3 p.

6. Ian H. (2022). Rowlands «Canadian Law of Oil and Gas». 23 p.

7. Ким, С. Г. Правовые механизмы защиты интересов местного населения в контексте недропользования в Казахстане. Законодательство и правоприменение. — 2021. — № 3. — С. 34-40.

8. Нурпеисов А.К. Социальная ответственность компаний в сфере недропользования. Казахстанский журнал права и экономики. — 2023. — № 2. — С. 45-52.

9. Камбаров Е.М. Экологические аспекты недропользования в Казахстане. Проблемы экологии и природопользования. — 2022. — № 1. — С. 14-20.

10. Мишин А.А. Конституция США: политико-правовой комментарий / А.А. Мишин, В.А. Власихин. М.: Международные отношения. — 1985. — 336 с.

11. Canadian Charter of Rights and Freedoms, Part I of the Constitution Act, 1982 being Schedule B to the Canada Act 1982 (U.K.), c. 11 § 15; S . Afr. Const. 1996, § 9. Eurasianet. (2024). 101 p.

12. Equality Act 2010, § 149 (U.K.). See Sandra Fredman, The Public Sector Equality and Subsoil rights, 40 Industrial L. (2011). 405 p.

13. John R.McMillan (2022). «Resource Development in USA». 87 p.

14. Официальный сайт Министерство Энергетики [Электронный ресурс] — URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/energo (дата обращения: 09.09.2024).