ЖАҺАНДАНУ ЖӘНЕ АЙМАҚТЫҚ ИНТЕГРАЦИЯЛАНУ КЕЗЕҢІНДЕГІ ОРТАЛЫҚ АЗИЯ МЕН ТҮРКИЯ

Бүгінгі жаңа халықаралық қатынастар жүйесінде Орталық Азия өзінің геосаяси және геоэкономикалық ерекшеліктеріне қарай әлемнің алпауыт мемлекеттерінің назарын аударған стратегиялық маңызы бар аймақ болып отыр. Бұл ең алдымен аймақтың географиялық, экономикалық, ұлттық, тарихи, мәдени факторлар қызметіне қарай геосаяси және геоэкономикалық жағынан өзіндік ерекшеліктеріне байланысты болып отыр. Сондықтанда аймақтың стратегиялық маңызы зор.

Екіншіден, Орталық Азия теңізге тікелей шыға алмайтын құрлық ортасындағы аймақ. Әлемнің теңіз жолдарына тек көрші мемлекеттер арқылы шыға алады. Сондықтанда Орталық Азия мемлекеттері үшін, көрші елдермен байланыс орнатудың мәні қаншалықты екендігі айтпасада түсінікті.

Үшіншіден   Орталық   Азия   аймағы   табиғи   ресурстарға   өте   бай   аймақ   болып   отыр.   Табиғи

ресурстардың ішінде, мұнай, газ, түсті металдар, және басқада пайдалы қазбалар көздері бар. Орталық Азия елдерінде ауыл шаруашылық дақылдарға мақта, астық, көкөніс және т.б. экономикалық дақылдарды дамытудағы жағдайы айтарлықтай жақсы. Сондықтанда ауыл шаруашылығы зор экономикалық әлеуетке ие.

Төртіншіден, ұлттық, діни, мәдени жағынан алғанда Орталық Азия аймағы өзіне тән ерекшеліктерге ие, түркі және ислам мәдениеттерімен дәстүрлі байланысы зор, оған қоса батыс пен шығыс өркениеттерінің қосылған ықпалы да бар.

Мақаланың мақсаты Түркияның Орталық Азияға тығыз ықпалдасуын ашу, экономикалық қатынастарды дамыту және өңірдегі саяси ықпалды күшейту болып табылады. Ғылыми мақаланың өзектілігі ең алдымен Түркия мен Орталық Азия аймағының қазіргі геосаяси жағдайымен тікелей байланысты. Геосаясат тұрғысынан алғанда - Түркия мемлекетінің қазіргі дамуы, әлемнің негізгі геосаяси күштерімен қарым-қатынасы стратегиялық маңызды мәселе және оның Орталық Азия байланысты ұстанып отырған саясаты да үлкен өзектілікке ие.

1. Celik, Y. Contemporary Turkish Foreign Policy. – Praeger., Westport, Connecticut, London, 1999.

2. Yavuz, H. Political Islam and the Welfare (Refah) Party in Turkey// Comparative Politics. Oct 1997. Vol. 30. № 1. Р. 61 – 68.

3. See also Ozen C. Neo-Functionalism and the change in the dynamics of Turkey-EU relations // Perceptions. — 1998. – Vol. III. - N.3 (November) // Available at: — URL: http://www.sam.gov.tr/perceptions/Volume3/September-November1998/ozen.PDF

4. Vardan Ő. Turkey-EU relations and democracy in Turkey: problems and prospects// Turkish Policy Quarterly. Spring 2009. Vol. 8. No. 1. P. 49-57.

5. Chislett W. Turkey’s EU Accession Reaches an Impasse// Elcano Roal Instituto. Working paper 34/2009.. See also Risse T. A Community of Europeans: transnational identities and public spheres. USA.: Cornell University Press. 2010. P. 1-32.

6. Кунаков В. Турция и ЕС: Проблемы экономической интеграции//Институт изучения Израиля и Ближнего Востока. 1999.- 77 с.

7. Ульченко Н.Ю. Турция-ЕС: экономические аспекты партнѐрства// Институт изучения Израиля и Ближнего Востока. Современный исламский Восток и страны Запада. 2004. - C. 86-101

8. Савельева А.В. Об отношениях Турции и ЕС// Институт изучения Израиля и Ближнего Востока. Востоковедный сборник (выпуск пятый). 2003. – С. 356-367

9. Гурьев А. Ситуация в Турции – октябрь 2009/ Институт изучения Израиля и Ближнего Востока. [Электронный ресурс] — URL: http://www.iimes.ru/rus/frame_stat.html (дата обращения: 02.11.20)

10. Гаджиев А. К вопросу о значении Турции на международной арене/ Институт изучения Израиля и Ближнего Востока. [Электронный ресурс] — URL: http://www.iimes.ru/rus/frame_stat.html (дата обращения: 02.11.20).

11. Лаумулин М.Т. Центральная Азия в зарубежной политологии и мировой геополитике. Том 3: Центральная Азия в XXI столетии – Алматы: КИСИ при Президенте РК, 2009. – 28 с.

12. Фейзуллах Будак «Қазақстан: өткені, бүгіні мен ертеңі» Анкара, 2000ж. 110 б.

13. Келімбетов М. «Қазақстан-Түркия бауырластық бастаулары» Қазақстан Коммунисі-1991ж. Б. 8-39.

14. Мұхамедов М.Б. Тәуелсіз Қазақстанның сыртқы саясатында негізгі басым бағыттардың қалыптасуы. Алматы, 1999, 29 б.

15. Ибрагим Д. «Түркия мен Қазақстан» Заман қазақстан 1997ж. 19 қыркүйек.