БІТІРУШІ ТҮЛЕКТЕРДІҢ КӘСІБИ ҚҰЗІРЕТТІЛІКТЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ УНИВЕРСИТЕТТІҢ ЖҰМЫС БЕРУШІЛЕРМЕН ӨЗАРА ҚЫЗМЕТ ТӘЖІРИБЕСІ

Мақалада студенттердің, университеттердің, мемлекеттің және жұмыс берушілер ұсынатын заманауи еңбек нарығының сапалы біліміне деген қызығушылықтары туралы сұрақтар ашылып отыр. Жұмыста автор негізгі назарды білім беру бағдарламаларының әлеуетті тұтынушылары – студенттер мен жұмыс берушілер талаптарының нарықтық конъюнктураның өзгеруіне аударады. Оқыту нәтижелеріне және олардың еңбек нарығының үнемі  өзгеретін жағдайларына  сәйкестігіне  үлкен көңіл бөлінеді. Мақаланың мақсаты түлектердің кәсіби  құзыреттілігін қалыптастыруда ЖОО-ның  жұмыс берушілермен өзара іс-әрекет тәжірибесін зерттеу болып табылады. Зерттеу тапсырмасы ретінде авторлар жұмыс берушілердің білім беру бағдарламаларын талқылауға қатысуының негізділігін бағалау әрекетін анықтады, тиісті ғылыми- педагогикалық эксперименттер жүргізді. Автор университеттер мен жұмыс берушілер арасындағы өзара тиімді ынтымақтастықты дамыту тенденцияларына және олардың кәсіби дағдылар мен дағдыларды қалыптастыруға ықпалына жалпылама сипаттама береді. Бұл бағыт сонымен қатар студенттердің өздік жұмыстарының оқу нәтижелерін бағалауға ықпалы мен білімін жаңартуға, жоғары оқу орындары түлектеріне қазіргі еңбек нарығының талаптарына сай кәсіби өсуге ұмтылуын ескерумен толықтырылады. Жұмыс берушілердің университеттік білім сапасын қамтамасыз етудегі рөлі туралы мәселе әлі де даулы болып отырғаны белгілі, дегенмен университеттер өзекті мәселелерді шешуге практиктерді жиі тарта бермейді, мұны кафедраның құзыретті профессорлық-оқытушылар құрамы ынталандырады.

1. Зиязиева, Л. Р. Роль работодателей в формировании результатов обучения и компетенций, формирующих модель выпускника. Atlas 8th International Social Sciences Congress. – Turkey, Ankara, 2021. – С. 69-73.

2. Алашеев, С. Ю. Обзор мировых практик организации взаимодействия рынка труда и системы профессионального образования. Спрос и предложение на рынке труда и рынке образовательных услуг в регионах России: сб. докладов по материалам второй Всеросс. науч.-практ. Интернет-конф. (26-27 октября 2005 г.). Кн. I. – Петрозаводск: Изд-во ПетрГУ, - 2005. – С. 7-27.

3. Grosemans I., Coertjens, L., & Kyndt, E. (2017). Exploring learning and fit in the transition from higher education to the labour market: A systematic review. Educational Research Review, 21, 67–84.

4. Vučetić A. Š. (2018). Differences in perception of the importance of generic competencies among destination regions. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 31(1), P. 1240 –1257.

5. Mann, A. and Dawkins, J. (2014) ‘Employer engagement in education: literature review’, Reading: CfBT. P. 635-656.

6. Ritter G., Denny G., Albin, G., Barnett, J. and Blankenship, V. (2006) ‘The effectiveness of volunteer tutoring programs: A systematic review’, Campbell Systematic Reviews, (7), P. 1–62.

7. Mann, A., Kashefpakdel, E., Rehill, J. and Huddleston, P. (2017) ‘Contemporary Transitions: Young Britons reflect on life after secondary school and college’, London: Education and Employers, P. 12-72

8. Mann, A., Stanley, J. & Archer, L. (eds), Theories and Evidence, London: Routledge (2014), P. 36-52.

9. Hughes, D., Mann. A., Barnes, S-A., Baldauf, B., and McKeown, R. (2016) Careers Education: International Literature Review, London: Education Endowment Foundation and Bank of America Merrill Lynch, P. 18-49.

10. Lemus, M. (2016) ‘Building Cumulative Impact: Evaluation of the Be Enterprising, Be Successful multiple programme interventions, London: Big Lottery, P. 111-122.

11. Lynch, S., McCrone, T., Wade, P., Fatherstone, G., Evans, K. and Golden, S. (2010) National Evaluation of Diplomas: The First Year of Discovery, London: Department for Children, Schools and Families, 27 (5), P. 496– 523.

12. Mann, A., Dawkins, J. and McKeown, R. (2016) Towards an employer engagement toolkit: British teacher’s perspectives on the comparative efficacy of work-related learning activities, London: Education and Employers, 17 (3), P. 396-423.

13. Mann, A. and Percy C. (2014) Employer engagement in British secondary education: wage-earning outcomes experienced by young adults, Journal of Education and Work, - 27 (5), P. 496–523

14. Исакова А. И. Трудоустройство выпускников вуза как критерий качества подготовки специалистов. Современные тенденции развития непрерывного образования: вызовы цифровой экономики: матер. междунар. науч-метод. конф., 30-31 января 2020 г., Россия, Томск. Изд-во Томск. гос. ун-та систем упр. и радиоэлектроники, 2020. – С. 153–154.

15. Мусаева А. Трудоустройство выпускников творческих вузов Казахстана: результаты социологического опроса. Central Asian Journal of Art Studies, т. 7, № 1, 2022. С. 143–155

16. Киселев А. А. Современные тенденции обеспечения конкурентоспособности российской экономики в условиях новых экономических и политических санкций против нее. Прогрессивная экономика. 2025. №1. [Электронный ресурс] - URL: https://cyberleninka.ru/article/n/sovremennye-tendentsii-obespecheniya- konkurentosposobnosti-rossiyskoy-ekonomiki-v-usloviyah-novyh-ekonomicheskih-i-politicheskih (дата обращения: 09.02.2025).

17. Морозова М. А. Практико-ориентированный подход в формировании ключевых компетенций специалистов индустрии гостеприимства. Экономика и управление: проблемы, решения. 2024. Т. 15. № 11 (152). С. 214-224.

18. Апанасюк Л.А., Яблонских Ю.П., Шишковская И.П. Современные требования к профессиональной подготовке выпускников вузов. Проблемы современного педагогического образования. 2022. № 75-2. С. 12- 15.

19. Эбзеева Ю.Н., Дугалич Н.М. Трудоустройство выпускников как аспект деятельности университета. Alma Mater // Вестник высшей школы. 2023. № 3. С. 75-83.

20. Яшин С.Н., Иванова О.Е. Влияние дополнительного профессионального образования на рынок труда в условиях цифровизации экономики // Вестник Алтайской академии экономики и права. 2022. № 7-1. С. 160-165.

21. Темербекова А. А. Формирование профессиональной направленности студента посредством производственной практики. Теория и практика педагогической науки в современном мире: традиции, проблемы, инновации: материалы междунар. науч.-практич. конф. 16-17 февр. 2011. – Новокузнецк, – С. 85- 92

22. Зиязиева, Л. Р. Организация самостоятельной работы студентов, согласно стандартам нового поколения, в Казахстане и России. XII Международная научно-практическая конференция «Информация и образование: границы коммуникаций» INFO'20. – Горно-Алтайск, БИЦ ГАГУ, 2020. – С. 80–84.

23. Темербекова А. А. Проектирование коммуникативной деятельности студентов в условиях производственной практики. Мир науки, культуры, образования. – 2012. – №2 (33). – С. 161–164.