АДАМ КАПИТАЛЫНА ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАЛАРДЫҢ ӨСУІНЕ ӘСЕРІН БАҒАЛАУДЫҢ ЭКОНОМЕТРИЯЛЫҚ МОДЕЛІ

Ұлттық әл-ауқаттың негізі болып табылатын адами капитал экономикалық ғылымда басты орын алады. Экономикалық өсуге әсер ету механизмдерін зерттеу демографиялық, білім беру және мотивациялық факторларды қоса алғанда, маңызды аспектілерді анықтайды. Зерттелетін компоненттер еңбек ресурстарының сапасын, өнімділік деңгейін және жоғары технологиялық салалардың дамуына қосқан үлесін анықтайды. Адами капиталдың әсері инновацияны ынталандыру, бәсекеге қабілеттілікті арттыру және әлеуметтік-экономикалық теңсіздікті азайту арқылы көрінеді. Теория мен практикадағы елеулі жетістіктерге қарамастан, адами капиталды бағалаудың бірыңғай тәсілдері шешілмеген міндет болып қала береді. Жаһандану және үдемелі технологиялық прогресс жағдайында Қазақстан орнықты өсу мен әлеуметтік- экономикалық тұрақтылыққа қол жеткізу үшін адами капиталды басқару әдістерін жетілдіру қажеттілігіне тап болады.

Зерттеудің мақсаты адами капиталға инвестициялардың экономикалық өсу қарқыны мен тұрақтылығына әсерін көрсететін эконометрикалық модельді дамыту және қолдану болып табылады. Экономикалық өсу модельдерін қарастыра отырып, зерттеу адами капиталды макроэкономикалық талдауға біріктірудің маңыздылығын көрсетеді. Экономикалық модельдерге білім беру параметрлері ментехнологиялық өзгерістерді енгізу елдер арасындағы алшақтық пен конвергенция процестерін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Эндогендік өсу теориялары ішкі факторларға назар аудара отырып, Инновациялық әлеует пен экономикалық өсу қарқынын білім мен дағдылардың жинақталуымен байланыстырады. Зерттеу нәтижелері білім беру, денсаулық сақтау және кәсіби дайындыққа инвестиция салу қажеттілігін көрсетеді.

Бұл шаралар қоғамның әл-ауқатын арттырып, ұлттық экономикалардың бәсекеге қабілеттілігін нығайта отырып, ұзақ мерзімді экономикалық даму үшін жағдай жасайды. Инклюзивті өсуге және тауарларды әділ бөлуге бағытталған экономикалық саясат тұрақты дамудың кепіліне айналады. Адами капиталдың жоғары сапасын сақтау білім беру стратегияларын әзірлеуді, ғылыми-зерттеу қызметін жандандыруды және ресурстардың қолжетімділігін арттыруды қамтитын кешенді тәсілді талап етеді. Демек, адами капитал ұзақ мерзімді перспективада инновациялық даму мен қоғамның әл-ауқатының негізгі драйвері болып табылады.

1. Schultz T. W. Investment in human capital//The American economic review.– 1961. – Т. 51. – № 1. – Р. 1-17.

2. Becker G. S. Human Capital: A theoretical and empirical analysis, with special reference to education. – National Bureau of Economic Research, 1964.

3. Jahan S. et al. Human Development Report 2016: Human Development for Everyone //United Nations Development Programme (UNDP). – New York, NY, 2016.Э

4. Khusainov B., Nussupov A., Kaimoldina Sh., Shirov A. Assessment of the Quality of Growth of National Economies in the Context of Digital Transformation. In Book «Digital Transformation and the World Economy: Critical Factors and Sector-Focused Mathematical Models». – Springer Nature Switzerland AG., 2022, P. 67-86. (Scopus: citations 0, self-citation – 1, 42-й процентиль; в Google Scholarship: citations – 3). https://doi.org/10.1007/978-3-030-89832-8_4. Available at: – URL: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978- 3-030-89832-8_4 (accessed: 20.01.2025)

5. Khusainov B.D., Shirov A.A., Baizakov N.A. The Quality of Growth and Digitalization in the Eurasian Integration Countries: An Econometric Analysis // Studies on Russian Economic Development. – Springer Nature Switzerland AG., 2022, Vol., 33, Issue 5, Р. 547-554. (Scopus: citations - 2, self-citation – 0, 43-й процентиль; в Google Scholarship: citations - https://doi.org/10.1134/S1075700722050082. Available at: – URL: https://link.springer.com/article/10.1134/S1075700722050082 (accessed: 20.01.2025)

6. The Quality of Growth. - World Bank, 2000., Washington D. C.

7. Stiglitz J., Sen A., & Fitoussi J.-P. Report by the commission on the measurement of economic performance and social progress, 2009.

8. Heshmati A., Kim J., Wood J. A Survey of Inclusive Growth Policy // Economies, 2019, 7, 65. – 18 р. doi:10.3390/economies7030065

9. Khusainov B., Nussupov A., Kaimoldina Sh., Temirbayev A. Inclusive Growth of National Economies and New Energy Paradigm. In Book: Inclusive growth of national economies and a new energy paradigm. In Book: Global Energy Transition and Sustainable Development Challenges, Vol. 1: Models and Regions, Chapter 5, Springer Nature, 2024.

10. Казакова М. Д. Концепция человеческого капитала и механизмы его влияния на экономический рост. – Москва, Препринт, 2022 – 60 c.

11. Europe 2020 Strategy URL. Available at: – URL: http://www.eur-lex.europa.eu (accessed: 20.01.2025)

12. Руководство по измерению человеческого капитала. Европейская экономическая комиссия ООН. Женева, 2016. – 148 c.

13. Solow R.M., "A contribution to the theory of economic growth" // The quarterly journal of economics, Vol.70, No. 1, 1956. P. 65-94.

14. Romer, P. M. (1990). Endogenous Technological Change. Journal of Political Economy, 98(5), P. 71–102.

15. Romer, P. M. (1993). Idea Gaps and Object Gaps in Economic Development// Journal of Monetary Economics, 32(3), P. 543–573.

16. Romer, P. M. (1994). The Origins of Endogenous Growth // Journal of Economic Perspectives, 8 (1), P. 3–22.

17. Данные Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК за 2017- 2024 годы.

18. Mankiw N. G., Romer D., Weil D. N., "A contribution to the empirics of economic growth" // The quarterly journal of economics, Vol. 107, No. 2, 1992. P. 407-437.

19. Uzawa H., "Optimal Technical Change in an Aggregative Model of Economic Growth” // International Economic Review 1965. — Vol. 6, № 1. — P. 18—31., Vol. 6, No. 1, 1965. P. 18-31.

20. Nelson R. R., Phelps E. S., "Investment in humans, technological diffusion, and economic growth" // The American economic review, Vol. 56, No. 1/2, 1966. P. 69-75.