МАҢҒЫСТАУ ӨЛКЕСІ ПІРӘЛІ ХАН ТҰСЫНДА

Мақалада Маңғыстау өңіріндегі тарихи оқиғаларға зерттеулер жүргізіліп, өзіндік көзқарастар тұрғысынан зерделенген. Маңғыстау өңірін зерттеу, аумақтың қазақ тарихындаға алатын орны, мемлекеттілігіміздің қалыптасуына тигізген өзіндік ықпалы, қай кезде де тарихшылар мен тарихты сүйетін қауымның қызығушылығын туғызған. Осылай бола тұрса да, аталмыш тарихи оқиғалар олардың жүру барысы мен ықпалы өте аз зерттелген тарихи объектілерге жатады. Ұланғайыр аумақты алып жатқан Маңғыстау жерін мекендеген Адай руының өзіндік тарихиның ерекшелігі түрлі тақырыпқа бастау бола алады. Адайлардың Маңғыстау жеріне келіп түрікмен тайпаларын ығыстырып орналасуы, өрісі тарылған түрікмендер Астрахань губернаторы арқылы Ресей патшасынан өздеріне қамқор болуды өтініп, қайта-қайта елші жіберді. Ресей патшасы ол тілекті қабыл алып, Маңғыстау түрікмендеріне Нұралы ханның ұлы Пірәліні хан етіп тағайындайды. Бірақ әуелден еркіндік сүйетін, хандық билікті мойындамайтын Адай руын бағындыруға Пірәлі ханды лайық көріп, түркімендерге хан етіп тағайындаған. Мақалада Маңғыстау мен Түрікмения өңіріндегі қазақ ханы Пірәлінің ел басқарған тұсында орын алған тарихи оқиғалардың арадағы өзара байланысы туралы баяндалады.

Маңғыстау, Түрікмен, Пірәлі хан, Ресей империясы, Өңір, Тайпа, Адай, Түрікмен рулары, Огры, Делі, Меңліқожа, Құрбан, Астрахань генерал-губернаторы, Бозашы түбегі, Орынбор қаласы

1. Нұрмұханова Ж.Ж. Маңғыстау деген бұл аймақ. Алматы, 2012. 6 бет.

2. Ресей Федерациясының Сыртқы саясат Мұрағаты. 1-қ. 8-т. 2-іс. 105, 115 парақ.

3. Шәудірбаев Р.И., Турдалиев Ә.О. Туған жер - киелі ұғым ретінде. Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы. №1(40) наурыз, 2016. 62-63 беттер.

4. Түрікмен-орыс қарым-қатынастары. АМН ТССР. Казан. 1968 г. С.95.

5. Тұрдалиев Ә.О. Жайық қалмақтары, Ресей империясы және қалмақтар. Қазақ тарихы. Журнал. № 4. 1994. 31 бет.

6. Рычков П.И. Топография Оренбургской губерний. Оренбург, 1887. С.136.

7. Тұрдалиев Ә.О. Қазақ-қалмақ қатынастары: арпалыс, ортақ тағдыр, тарих тәлкегі. Атырау, 2013. 168 бет.