СЕМАНТИЧЕСКОЕ КАЛЬКИРОВАНИЕ ПРИ ХУДОЖЕСТВЕННОМ ПЕРЕВОДЕ

Мақалада қазақ көркем прозасының аудармаларындағы степь лексемасының қолданысына талдау жасалады. Зерттеу барысында мәтіндік талдаулар арқылы бұл сөздің қазақ тіліндегі дала лексемасынан жасалатын семантикалық калька екендігі сипатталады. Лингвистикалық әдебиеттерде калька теориясы, соның ішінде семантикалық калька мәселелеріне қатысты, сондай-ақ, аударма практикасында кең қолданыс тапқан калькалау әдісі туралы да зерттеулер баршылық. Көркем мәтін аудармаларындағы тілдер сабақтастығы туралы да зерттеулер кең орын алған. Дегенмен қазақ көркем прозасының аудармаларындағы орыс тілінің степь лексемасының мәртебесі туралы толыққанды зерттеулер кездеспейді. Мақалада қазақ көркем прозасының орысша аудармаларында степь лексемасы қазақ тілінің ықпалымен дала сөзінің мағыналық құрылымына енетін семемаларды иемденетіні компоненттік талдау (семемалар мен семаларды талдау) әдісі арқылы анықталады. Сондай-ақ, аудармадағы семантикалық кальканы анықтайтын қосымша факторлар да ажыратылады. Аталған лексеманың сан түрлі семаларының актуализациялануын көрсететін мысалдар келтірілген. Нәтижесінде орыс әдебиетінің классик жазушыларының (Пушкин, Гоголь, Тургенев, Некрасов, Кольцов, Толстой, Чехов, Бунин, Шолохов т.б.) шығармалары, қазақ көркем прозасының аудармалары, сонымен қатар қазақ халқының өмірі тақырыбында орыс тілінде жазылған шығармалардағы степь лексемасының қолданысына қатысты ерекшеліктер сипатталады.

художественный перевод, взаимодействие казахского и русского языков, семантическая калька

1. Маринова Е. В. Иноязычные слова в русской речи конца ХХ-начала ХХI в.: проблемы освоения и функционирования. - М.: Элпис, 2008. - 495 с.

2. Сенько Е.В., Ленчина М.Р. Калькирование в современном русском языке //Филологические науки. Вопросы теории и практики. Том 13. Выпуск 11. - Тамбов: Грамота, 2020. - C. 128-133.

3. Прямухина С.А. Языковая интеграция посредством калькирования // Методика преподавания иностранных языков и РКИ: традиции и инновации: Сборник материалов III Международной научно-методической онлайн-конференции. - Курск: Курский государственный медицинский университет, 2018. - С. 108-114.

4. Семенова Л.Н. К вопросу о контактной фразеологии: // Проблемы русской филологии: Семантика фразеологических единиц. - Тула, 1975. - С. 109-118.

5. Багана Ж., Трещева Н.В. Явление калькирования в условиях языкового контакта (на материале канадского национального варианта французского языка) // Научные ведомости Белгородского государственного университета. Серия «Гуманитарные науки». - 2010. - № 24 (95). - вып. 8. - С. 99-109.

6. Калинина З.М. Очерки по лексикологии современного литературного пушту. - М.: Наука, 1972. - 143 с.

7. Мотузенко Е.М., Гайдаржи Г.А. Семантические условия калькирования значений // Советская тюркология. - 1986. - № 1. - С. 91-94.

8. Гибало Е.Н. Англо-американские семантические кальки в современном немецком языке: Автореф. дис. канд.-М., 1979.- 24с.

9. Копыленко М.М. О греческом влиянии на язык древнерусской письменности. Семантические и фразеологические кальки // Русская речь. - 1969. - № 5. - С. 96-103.

10. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. - Алматы: Ғылым, 1976. - 198 б.

11. Даль В. И. Толковый словарь живого великорусского языка (в 4 т.). - М.: Русский язык, 1979.

12. Словарь современного русского литературного языка в 17 томах. - Т.14. - М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1963. - 1390 стлб.

13. Словарь русского языка в четырех томах. - Т.4. С-Я. - М: Русский язык, 1988. - 800 с.