МАҢҒЫСТАУ МҰНАЙ-ГАЗ КЕН ОРЫНДАРЫНЫҢ ТАРИХЫ

Мақалада Маңғыстау жерінен мұнай газ кен орындарының ашылып, даму тарихы баяндалады. Қазақстан жерінен мұнай-газ кендері ашылып, өндіріле бастағанына 120 жылдан аса уақыт аралығында, көптеген зерттеулер жарық көріп, оның тарихнамалық проблемаға айналғанына қарамастан арнайы сараптамалық еңбектер жарық көрмеді.
1950 жылы КСРО-да мұнай өндіру көлемі 1940 жылмен салыстырғанда 22% өсті. Бұл істе шығыс аудандардың, соның ішінде Қазақстан мұнайшыларының да үлес салмағы 40% құрады. Қазақстан мұнай өнеркәсібін соғыс алдында Ембімұнай және Ақтөбемұнай трестері құрап, барлық барлау, бұрғылау, өндіру істерін қатар атқарса, соғыстан кейінгі жылдары республика мұнай өнеркәсібінде қомақты құрылымдық өзгерістер болды. 1950 жылдардың аяғы мен 1960 жылдардың басында Қазақстан мұнай-газ өнеркәсібінің тұтастай комплексі қалыптасуында Кенқияқ, Прорва, Қосөзен кеніштерінің ашылуы қаншама маңызды болды. Осы жылдары Маңғыстау түбегінен мол мұнай-газ қоры анықталып, өндірілуі Қазақстан мұнайшы мамандарын дайындығы мен іскер қажыр-қайраттары жөнінен Ресей, Әзірбайжан сияқты ірі Одақтық мұнай өндірістерін бірден көтерді.
Еңбекті жазуда архив деректері және соңғы жылдары жарық көрген диссертациялық, монографиялық еңбектер пайдаланылды. Тәуелсіз еліміздің экономикалық дамуында өз орны бар Маңғыстау мұнай газ өндірісі, түбектегі әлеуметтік экономикалық дамудың негізі болып отыр. Жаңаша көзқараста жазылған еңбекте шағын қалалар мәселесі, демографиялық даму мен экологиялық жағдай да нақты деректермен берілген.

1. Специальный государственный архив КНБ РК. (далее СГА КНБ). Ф.9. Оп.1. Арх. № 527. — Т.1. — 2000. — 200 с.

2. Адай көтерілісі. Алматы, Нұрлы Әлем. 2-х тт. — Т.1. — 2010 — 320 б.

3. Архив Президента Республики Казахстан (далее АПРК). Ф.811. Оп.17. — Д.243. — 2000. — 77 с.

4. Данилова В., Маннинг Р., Виолы Л. Трагедия советской деревни. Коллективизация и раскулачивание. 1927-1939. Документы и материалы. В 5-ти тт. Т.1. М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН). — 1999. — 880 с.

5. Данилова В., Маннинг Р., Виолы Л. Трагедия советской деревни. Коллективизация и раскулачивание. 1927-1939. Документы и материалы. В 5-ти тт. Т.2. М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН). — 2000. — 927 с.

6. Берелович А., Данилова В. Советская деревня глазами ВЧК-ОГПУ-НКВД. 1918-1939. Документы и материалы. 1930-1931 М.: РОССПЭН. — 2003. — 864 с.

7. АПРК. Ф.141. Оп.1. Д.5049. — 1999. — 99 с.

8. Степная трагедия: Адайское восстание 1929-1931 гг. Алматы, Арыс. — 2010. — 448 с.

9. Российский государственный архив социально-политической истории (далее РГАСПИ). Ф.62. Оп.2. Д. 2545. Ч.I. — 2002. — 56 с.

10. Государственный архив Мангистауской области (ГАМО). Ф.9. Оп.1. Д. 169. — 2005. — 87 с.

11. АПРК. Ф.141. Оп.1. Д.5052. — 1999. — 97 с.

12. РГАСПИ. Ф.62. Оп.2. Д.2546. Ч.I. — 2002. — 108 с.

13. РГАСПИ. Ф.62. Оп.2. Д.2546. Ч.II. 1 — 2002. — 10 с.

14. СГА КНБ РК. Ф.9. Оп.1. арх. № 489. —1999. — 105 с.

15. Омаров М. Расстрелянная степь. Документальное повествование. Алматы, Гылым. — 1994. — С. 3-56.

16. АПРК. Ф.141. Оп.1. Д.5054. —2002. —112 с.

17. РГАСПИ. Ф.62. Оп.2. Д.2549. — 2002. 114 с.

18. Российский государственный военный архив (РГВА). Ф.25895 (САВО). Оп.1. Д.873. — 2002. — 118 с.

19. АПРК. Ф.141. Оп.17. Д.465а. — 2002. — 136 с.

20. Данилова В., Маннинг Р., Виолы Л. Трагедия советской деревни. Коллективизация и раскулачивание. 1927-1939. Документы и материалы. М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), — 2001. — 1008 с.