ДЕПОРТАЦИЯЛАНҒАН КӘРІС ОТБАСЫЛАРЫНЫҢ ТІЗІМДЕРІ ЗЕРТТЕУДІҢ НЕГІЗГІ КӨЗІ РЕТІНДЕ

Мақалада кәрістер отбасыларының тізімі көпсалалы зерттеулердің маңызды көзі ретінде тарих ғылымына алғаш рет шығарылып, қарастырылады. 1990 жылы «өте құпия» айдарымен кәрістердің депортацияланғаны туралы көптеген жылдар бойы сақталған жазбалар жарияланды, бірақ отбасылық тізім арнайы зерттеулердің тақырыбы болған жоқ, ол туралы тек кейбір басылымдарда айтылды. Ақпараттардың шектеулі болуына қарамастан, он мыңдаған адамдардың тізімі 1937 жылғы шығарылу ілімдерін анықтау және кәріс халқының демографиялық көрсеткіштеріне қатысты жаңа мәселелерді қарастыру үшін жан- жақты материал бере алады, оның ішінде кәріс отбасыларының орташа саны, олардың құрамы, кәріс балаларының саны және т. б. Депортацияланған кәрістердің тізімінде тегі ( әкесінің аты), аты-жөні, әкесінің аты (бар болса), антропологиясы, кәріс тайпаларының транскрипциясының ерекшеліктері, орыс тілінде айтылатын жалпы атаулардың формалары, депортацияланған кәрістердің азаматтығы тақырыбы белсенді және негізгі болып табылады, өйткені ол зерттеу дискурсында «ақталды». Бұл мәселедегі пікірлер түбегейлі қарама-қайшы. Көптеген авторлар депортацияланған кәрістер КСРО азаматтары емес, керісінше, кәрістердің көпшілігі ересектер және кеңестік төлқұжаттары болған деп санайды. Вагондар тізімінде көптеген төлқұжаттар мен шот-фактуралар бар, олардың негізінде кәрістердің көпшілігі КСРО азаматтары екені анық. Мақалада Ресей Федерациясының мұрағаты тізімдерінің бір бөлігі ғана пайдаланылады, сондықтан әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар деңгейінде осы саладағы дереккөздерді іздеуді жалғастыру қажет.

1. Қазақ жеріне халықтарды күштеп қоныс аудару [Электронды ресурс] - URL: https://e- history.kz/kz/history-of-kazakhstan/show/8799 (қаралу уақыты 30.01.2024).

2. Пак В. Земля Вольной Надежды. Книга 7. Депортация. 1937: Архивные списки депортированных корейцев (по материалам ГАПК, РГИА ДВ, ГАХК, ГААО, ГА ЕАО, ГИАСО) / В. Пак. – Владивосток: Валентин, 2017. 97 с.

3. Масанов Н.Э., Абылхожин Ж.Б., Ерофеева И.В., Алексеенко А.Н., Баратова Г.С. История Казахстана. Народы и культуры: учебное пособие. – Алматы: Фонд Сорос-Казахстан, 2000. - 599 с ; Омарбеков Т. Депортация: корейлер қасіреті // Ақиқат. – 1997. – № 6. – Б. 35-38.

4. Алексеев А. Корейцы в России – Еженедельный Коммерсант. [Электронный ресурс] - URL: https://www.kommersant.ru/doc/3449161 (дата обращения: 07.07.2024)

5. Лаптев С. Демографическая угроза или упущенный шанс? Выходцы из Восточной и Юго- Восточной Азии в России. – Неприкосновенный запас. – 2002, №5. – С.40-44.

6. Кан Г.В. Корейцы Казахстана: Исторический очерк. Алматы. Казахстан. 1994. 240 с.

7. Түркістан облыстық мемлекеттік мұрағаты (Қор 121, тіз.1, бума 75, іс 813, беттер 3-6; бума 122а, іс 1320в, бет 30; іс 1320 д, бет 22; тіз.6, бума 2, іс 29, беттер 1-43).