ШАРТТАРДЫ ТҮСІНДІРУ ҚАҒИДАЛАРЫНЫҢ ҚОЛДАНЫЛУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ТӘЖІРИБЕЛІК МӘСЕЛЕЛЕРІ

Мақалада Қазақстан Республикасы соттарында азаматтық-құқықтық шартты «contra proferentem» қағидасын қолдана отырып түсіндіру қазіргі қолданыстағы құқықтық нормаларымен реттелмеуі немесе қарастырылмауына назар аударылды. Отандық құқықтық әдебиеттерде, экономикасы дамыған елдердің құқықтық жүйелердегі «contra proferentem» қағидасы шартты түсіндіру ережесінің қазіргі заманғы даму тенденцияларын ескеретін арнайы зерттеулердің жеткіліксіздігі байқалады.

Мақала мақсаты - кешенді түрде азаматтық-құқықтық шарттық талаптарын түсіндіру институтына

«contra proferentem» қағидасын құқықтық тұрғыдан талдау және оның тиімділігін арттыру жөнінде ұсыныстар беру. Мақалада осы қағиданы ұлттық және халықаралық құқықтық тәртіпте қолданудың құқықтық негіздері, оның шарттың әлсіз жағының мүдделерін қорғаудағы рөлі, сондай-ақ сот ісін жүргізуде қолдану тәжірибесі қарастырылады.

Авторлар аталған қағиданың теориялық негіздерін, оның әртүрлі құқықтық жүйелердің құқықтану контекстінде дамуын, сондай-ақ оның іс жүзінде жүзеге асырылуын көрсететін сот практикасын талдайды. Contra proferentem қағидасын тең емес жағдайы бар субъектілер арасындағы қатынастарда-атап айтқанда, қосылу шарттарын, тұтыну келісім шарттарын және сақтандыру келісімдерін жасасу кезінде қолдануға ерекше назар аударылады. Қағиданың әлсіздікті қорғау және шарттық қатынастардағы әділеттілікті қамтамасыз ету механизмі ретіндегі маңыздылығы туралы қорытынды жасалады. Авторлар келісім шарттық міндеттемелерде әділеттілік пен адалдықты қамтамасыз ету құралы ретінде contra proferentem маңыздылығын атап көрсетеді, сондай-ақ заңды даулардың тәуекелдерін азайту үшін келісімшарт талаптарын неғұрлым нақты тұжырымдау бойынша ұсыныстар ұсынады.

1. Posner R.A. //The law and Economics of Contract Interpretation // law and Economics Working Paper, №229, 2004. Available at:- URL: https://chicagounbound.uchicago.edu/cgi/iewcontent (accessed: 27.01.2025)

2. Гражданский кодекс Франции (Кодекс Наполеона) от 21.03.1804 624 с. [Электронный ресурс] - URL: https://togudv.ru/ru/faculties_old/full_time/isptic/iogip/study/studentsbooks/histsources2/igpzio49/ (дата обращения: 25.02.2025)

3. Принципы международных коммерческих договоров (Принципы УНИДРУА) (1994 год) [Электронный ресурс] - URL: https://www.unidroit.org/wp-content/uploads/2021/06/Unidroit-Principles-2016-Russian-bl.pdf (дата обращения: 12.01.2025)

4. Регламент (ЕС) № 593/2008 о праве, подлежащем применению к договорным обязательствам («Рим I») [Электронный ресурс] - URLhttps://base.garant.ru/2567328/ (дата обращения: 24.09.2024)

5. Zimmermann R. The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition. [Электронный ресурс] - URL: https://www.trans-lex.org/109600/_/zimmermann-reinhard-the-law-of-obligations-roman-foundations-of-the-civilian-tradition-munich-cape-town-1990 (дата обращения: 15.01.2025)

6. Костикова А.В. Толкование предпринимательского договора: Автореф. дис. канд. юрид. наук: 12.00.03. СПб., 2013. 26 с. [Электронный ресурс] - URL: https://www.dissercat.com/content/tolkovanie-predprinimatelskogo-dogovora (дата обращения: 10.01.2025)

7. Сулейменов М.К. // Применение и толкование норм гражданского законодательства и договора. [Электронный ресурс] - URL: // https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=34551164 (дата обращения: 24.02.2025)

8. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі // Қазақстан Республикасының Кодексі 1994 жылғы 27 желтоқсандағы № 268-ХIII. [Электронный ресурс] - URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K940001000 (қаралу уақыты: 18.12.2024)