Preview

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің Хабаршысы

Кеңейтілген іздеу

Жарияланды: 2024.03.28

Том 72, № 1 (2024)
Шығарылымды жүктеу PDF (Russian)
6-16 468
Аннотация

Түркияның егемендігі үшін болған соғысы және оның Түрік Республикасы болып жариялануымен басталып, 1925 жылғы Бейбітшілік туралы келісіммен аяқталған түрік-кеңес достығы өзара мүдделерге сәйкес 1930 жылдардың ортасына дейін жалғасты. Алайда 1930 жылдардың басынан бастап халықаралық жағдайдағы өзгеріске байланысты екі елдің басымдықтары да өзгерді. Атап айтқанда, 1936 жылы қол қойылған Монтрё бұғаздары туралы конвенциядан басталып, Екінші дүниежүзілік соғыспен жалғасқан кезеңде екі ел арасындағы қарым-қатынас нашарлап, бұрынғы дәстүрлі түрік-орыс саясаты сипатына қайта оралды. Соғыстан кейін Монтрё бұғаздары режимін өзгертуге ұмтылу, бұғазда базалар құруды талап ететін кеңестік ноталарымен қарым-қатынастар тоқтап, 1960 жылдарға дейін Түркияның сыртқы саясатында «кеңестік қорқыныш», яғни коммунизмнен қорқу анық байқалды. Бұл қорқыныш тіпті «солшыл» деген сөзді де қауіп ретінде қабылдауға ұшыратты және бұл идеологияны қолдайтын басылымдарға, әсіресе баспасөзге тыйым салынды. 1940-1950 жылдары елде коммунистік үгіт-насихаттың кесірінен кітаптарды, күнтізбелерді, әр түрлі баспа мәтіндерін жинауға және басып шығаруға тыйым салу туралы көптеген шешімдер қабылданды. Іргелі ғылыми зерттеулер мен ғылыми ізденістерді пайдалана отырып дайындалған бұл мақала 1940-1960 жылдардағы Түркия мен КСРО арасындағы экономикалық байналыстардың түрлері мен нәтижелелерін саяси қарым-қатынастарымен қатар анықтауды мақсат етеді.

17-25 454
Аннотация

Мақалада Сайрам ауданының микротарихы мысалға алына отырып жаңа бір қырынан танылады. Сонымен бірге микротарих ұғымына түсінік беріліп, микротарих бағытының даму жолдарына шолу жасалды. Осы тұрғыда итальяндық ғалымдар К.Понидің, Э.Грендидің, Дж.Левидің микротарихтың қалыптасуындағы көзқарастары талданады. Қазақстандық К.К. Абдрахманова, Л.А. Бисембаева сынды басқа да микротарих әдісімен ұжымдық зерттеулерге шолу берілді. Мақала барысында Сайрамның өткен XX ғасырдың басындағы тұрмыс-тіршілігіне жалпы сипаттама берілді. Бұл тұрғыда тарихшы С.Жолдасовтың зерттеулері алға тартылды. Белгілі ғалым Дж.Левидің өз дереккөздерінен ашпақ болған сұрақтары демографиялық көрсеткіштерден бастап, отбасылық құрылымдар мен байланыстар, жерге байланысты операциялар Сайрам ауданындағы демографиялық жағдай мен тұрғындардың құрамы, рулық құрам, жерге байланысты қатынастар ұқсастығы салыстырмалы түрде атап өтілді. Сайрамдағы Кеңес үкіметінің Жерге салық саясатындағы салықтық нормативтердің кемшілігі салдарынан шаруалардың жаппай наразылығы орын алды. Соның салдарынан толқулар тіпті көтерілістер пісіп жетілді. Мақалада архивтік дереккөз ретінде 1922 жылғы Шымкент уезі тұрғындарының тізімі мен құрамы туралы «Императорлық орыс-географиялық қоғамының» Түркістан бөлімінің мәліметтері келтірілді. Сайрам ауданындағы Қарабұлақ, Манкент елді мекендерінің атауы турасында да пікірлер қозғалды. Сондай-ақ осы елді мекендердің тұрғындары болған түрлі этностардың өздерін қалай атайтыны, өзара ерекшеліктерін қалайша сақтауға тырысқанына талдаулар жасалынды. Қарабұлақ, Манкент өзбек этностарының сөйлеу мәнерінің Ташкенттік өзбектерден ерекшеліктері мен олардың дыбыстық фонеміне салыстырмалы баға берілді.

26-35 477
Аннотация

Мақалада тарих ғылымдарының докторы, профессор Ә.Мұқтардың өлке тарихына арналған еңбектері сараланады. Қоғамдық ғылым салаларындағы жаңаша өзгерістер, соны қадамдар жасаған жекелеген қайраткерлер мен жарқын тұлғалардың орыны мен қосқан үлесін саралау, олардың еңбектеріне тиісті баға беру – маңызды міндеттердің бірі. Осы бағытта халқымыздың тарихына терең зерттеулер жүргізіп, келелі тұжырымдар айтатын тарихшы ғалымдар туралы зерттеу жүргізу абройлы іс екені анық. Қазақстанның батыс өңірі тарихын, Каспий мен Жайық бойының шежіресін ғылыми саралап жүрген өлкетанушы ғалымдар арасында, тарих ғылымдарының докторы, профессор Әбілсейіт Қапизұлы Мұқтар еңбектерінің ғылыми танымдық салмағы қомақты. Атырау өңірінде өзінің тарих мектебін қалыптастырып, республика деңгейінде күрделі зерттеулер жүргізіп «Сарайшық» тарихи мәдени музей қорығын білікті мамандармен қамтуда да біршама істер атқарды. Қазақстанның көне астанасын кешенді зерттеу ісінде де алда болып, шетелдік және отандық ғылыми басылымдарда еңбектері жарияланды. Қазақстан тарих ғылымына белгілі тұлға Ә.Мұқтар шығармашылығын, ғылыми еңбектерін жеке тұлға ретінде зерттеп тану дегеніміз – өлке тарихын ғылыми тұрғыдан терең қарастырып баяндау, тұжырымдап баға беру және тарих ғылымындағы «Ұрпақтар сабақтастығын» ғылыми пайымдау.

36-44 452
Аннотация

Тікелей кәсіптік білім беру және кейінгі кәсіби даму процесі арнайы теориялық білімдердің үлкен көлемін меңгеруді білдіреді, ал оларды практикалық іс-әрекетте жүзеге асыру қажеттілігі кәсіби маңызды моториканы қалыптастырудың тиісті деңгейінің болуын талап етеді.

Қолданыстағы кәсіптік білім берудің мемлекеттік жүйесінде кәсіби диагностиканы іс жүзінде жүзеге асыру кәсіби бағдарланған дене шынықтыру құралдарымен және әдістерімен неғұрлым тиімді және заманауи деңгейде қамтамасыз етіледі, өйткені оның көмегімен болашақ және қазіргі кезеңнің физикалық сенімділігі мен дайындығы қалыптасады. мамандардың таңдаған мамандығы бойынша жоғары өнімді жұмыс істеуі қамтамасыз етіледі.

Бұл зерттеудің мақсаты ЖОО-да оқыту жүргізілетін мамандықтарды кәсіби талдау негізінде болашақ маман-студенттердің кәсіби маңызды кондициялық қасиеттерін тестілеу мен бағалаудың кешенді тестілік бағдарламаларын негіздеу болып табылады. Зерттеуге қойылған міндеттерді шешу білім беру қызметінің кәсіби құрылымын зерделеуді, жұмыстың негізгі тақырыбына сәйкес кәсіптердің типтік топтарын қалыптастыруды және типтік топтамалардың жалпылама кәсіптік топтарын құруды қамтитын кәсіби талдау әдісін қолдану арқылы жүзеге асырылды. Талдау барысында әрбір факультетке қатысты университеттің білім беру мамандықтарының кәсіби құрылымы құрастырылды. Кәсіп түрлері бойынша мамандықтардың топтары қалыптастырылды: «А-А»; «А-Ж»; «А-T»; «А-Т»; «А-Ө» Зерттелетін кәсіптік қызмет түрлерінің негізгі белгілері мен шарттарын талдау негізінде кәсіби маңызды сапалардың, қасиеттер мен функциялардың блогын бөліп көрсететін олардың жалпылама сипаттамалары (профессиограммалары) әзірленді. Әрі қарай, кәсіптердің әрбір типтік топтамасы үшін осы кәсіптер үшін кәсіби маңызды қасиеттердің қалыптасу деңгейін бағалау үшін моторлы тест тапсырмалары таңдалды.

45-54 429
Аннотация

Айтыс – қазақ халқының көркем өнері. Айтыс арқылы қоғамның көрінісімен танысуға, сол дәуірдің келбетін жан-жақты тануға мүмкіндік бар. Себебі ақындар халықтың жанына батқан мұңы мен қуанышын ел алдында жырлайды.

Осы мақалада ақындар айтысының тәрбиелік-өнегелік мәні мен маңызы қарстырылады. Қоғамда орын алатын барлық жағдайлар, мәселелер ақындар айтыстарының тақырыптарына айналады. Айтыс ақындарына қойылар талап та зор. Олардың әлеуметтік мәселелерді уақытында байқап, көркем сөзбен әсерлі әрі ұтымды жеткізу өнері бағаланады. Ақынның аузынан шыққан әр сөзі тыңдаушысын тауып, халыққа жағады, ол ақынға тыңдаушы ықыласы ауады. Сонымен қоса, халық пен билік арасында алтын көпір орнатады, елдің мәселесіне көптің көңілін бұрғызады. Мақалада айтыстағы тәрбие мәселесі қалай көрініс тауып жатыр деген мақсат қойылған. Оның шешімін айтыскер ақындардың шығармаларынан тауып, мысалдармен келтірілді.

Ақындар тек биліктің мінін түземей, бұқараның да қиыс кеткен тұстарын еске салып отырады. Осы тұста ұлттық болмысымыздан аулақ кеткен мінді жеткізу ретінде айтыстың маңызы ашылады. Тәуелсіз жылдардағы танымал айтыскер ақындарымыздың шығармаларынан үзінділер келтіре отырып, талданып беріледі. Бүгінде айтыстың тәрбиелік-өнегелік мәні мен маңызы жоғары екені салыстыра, талдана зерттеледі.

55-65 429
Аннотация

Бұл мақалада білім беру орнын басқару жүйесінің бір бөлігі ретіндегі мектепішілік бақылау туралы қарастырылады. Кез келген мектептің педагогикалық қызметі жинақталған жұмыс тәжірибесін түсінумен, жаңа идеяларды іздеумен, оқу-тәрбие қызметін ұйымдастырудағы педагогикалық шеберліктің жоғары деңгейіне жетуімен, педагогикалық, ата-аналық, басқарушылық ортада пайда болуымен және таралуымен, өскелең ұрпақтың өмірінде білім басымдыққа айналған кезде білім құндылықтарын жаңаша түсінумен сипатталады. Ал әрбір мектепте мұндай дамудың нақты бір тұтқасы – мектепішілік бақылау аппараты. Мектепішілік бақылау оқу үдерісіне барлық қатысушылардың мүмкіндіктері мен қызығушылықтарын білуге негізделген уәжді және ынталандырушы болуы керек. Бір жағынан, оның нәтижесі белгілі бір топ ішіндегі және олардың арасындағы қарым-қатынастардың сапалы жақсаруы, екінші жағынан, мұғалімдер мен оқушылардың кәсіби өсу дәрежесі мен жетістіктерінің болуына септігін тигізеді.

Зерттеу барысында контекстік-түсіндірмелі, салыстырмалы, концептуалды талдау, сипаттау, оның ішінде бақылау, салыстыру, жалпылау сынды зерттеу әдістер қолданылды. Жүргізілген зерттеулердің негізінде авторлар тарапынан білім беру саласындағы мектепішілік бақылау ұғымының мәні ашылды, қазіргі отандық және шетелдік ғылыми білім парадигмасындағы «мектепішілік бақылаудың» типтік сипаттамалары анықталды, педагогикалық аспектідегі мектепішілік бақылаудың маңызды белгілері қарастырылды, мектепішілік бақылаудың білім беру орнын басқару жүйесі ретіндегі мақсат-міндеттері, формалары мен әдістері, принциптері мен кезеңдері тұжырымдалды.

66-75 287
Аннотация

Жастардың әлеуметтік кәсіпкерлігі туралы мақаланың өзектілігі жастардың әлеуметтік мәселелерді шешудегі және тұрақты дамуға қолжеткізудегі рөлінің маңыздылығына баса назар аудару қажеттілігінде. Жастардың әлеуметтік кәсіпкерлігі – бұл қазіргі заманғы құбылыс, ол көбірек назар аударады және қызығушылық тудырады, өйткені жастар әлеуметтік және экономикалық дамуда шешуші рөл атқарады.

Зерттеу хабардарлықты арттырады: оқырмандарды жастардың әлеуметтік кәсіпкерлігінің мәні мен маңыздылығы туралы хабардар етеді, сонымен қатар құбылыстың негізгі аспектілеріне, артықшылықтары мен қиындықтарына шолу жасайды, оның мәні мен құндылығын жақсы түсінуге мүмкіндік береді.

Зерттеу жастарды қолдау бағыттарын көрсетеді және әлеуметтік кәсіпкерлікке қызығушылық танытатын жастарға шабыт пен ақпарат көзі бола алады, сонымен қатар жастарға жастардың әлеуметтік кәсіпкерлігінде өз жолын бастауға көмектесетін ресурстар мен практикалық қадамдар ұсынады.

Жастардың әлеуметтік кәсіпкерлігі туралы мақаланың негізгі мақсаты – аудиторияның хабардарлығын арттыру, әлеуметтік жастар кәсіпкерлігін ілгерілету және әртүрлі аудиториялар үшін пайдалы болатын ақпараттық ресурс құру.

Зерттеу материалдары жастардың әлеуметтік кәсіпкерлігін насихаттауға және назар аударуға ықпал етуі мүмкін. Олар оның маңыздылығын атап өтіп, оның әлеуметтік мәселелерді шешуге және тұрақты дамуға қаншалықты оң үлес қоса алатынын көрсете алады.

76-85 253
Аннотация

Зерттеу капиталды тартудың озық тетіктеріне – монеталарды бастапқы орналастыруға (Іnitial Coin Offering, ICO) және бастапқы бұқаралық орналастыруға (Initial Public Offering, IPO) баса назар аудара отырып, Ресейдің қаржы нарығының құралдарын кешенді талдауға арналған. Негізгі мақсат экономиканы цифрландыру және жаңа экономикалық шектеулер жағдайында қор нарығының ағымдағы жай-күйі мен өсу әлеуетін бағалау болып табылады. Жұмыс 2016 жылдан 2020 жылға дейінгі деректерге негізделген осы құралдарды терең салыстырмалы талдауды қамтиды.

Зерттеу барысында классикалық экономикалық әдістер, атап айтқанда талдау және синтез, сондай-ақ индуктивті-дедуктивті тәсіл қолданылды. Нәтижесінде Ресей қор нарығының динамикасы мен тиімділігін сипаттауға мүмкіндік беретін бағалау критерийлерінің жиынтығы болды. Әзірленген әдістер цифрландырудың жеке инвесторлар үшін қор нарығының ашықтығы мен қолжетімділігіне әсерін көрсетеді.

Анықталған үрдістер мен қор нарығының инфрақұрылымын жетілдірудің ұсынылған шаралары оның одан әрі дамуына ықпал етеді, ел экономикасын нығайтады және инвесторлар үшін нарықтың тартымдылығын арттырады. Зерттеу Қаржы нарықтары теориясына айтарлықтай үлес қосады және мемлекеттік реттеу мен нарықтық тәуекелдерді басқарудың ұзақ мерзімді стратегияларын әзірлеуге негіз бола алады.

86-98 358
Аннотация

Дамыған және құрылымдық жағынан теңдестірілген инновациялық инфрақұрылымды қалыптастыру инновацияларды табысты дамыту үшін маңызды фактор болып табылады. Ғылымды қажет ететін экономика жағдайында инновациялық жүйелердің даму тенденцияларын тереңірек түсіну үшін қосымша зерттеулер жүргізу қажет. Зерттеудің мақсаты Қазақстанның инновациялық инфрақұрылымының жұмыс істеу тиімділігіне бағалау жүргізу болып табылады. Республикада инновациялық жүйенің инфрақұрылымын тиімді қалыптастыру жекелеген компоненттерді және олардың жүйе шеңберіндегі өзара іс-қимылын егжей-тегжейлі талдауды талап етеді. Зерттеу объектісі ретінде Қазақстан Республикасының инновациялық жүйесінің инфрақұрылымы қарастырылды. Қазақстандағы жүйенің инновациялық буындарын құру және жұмыс істеу процестерін объективті зерттеу ғылымды қажетсінетін экономиканы қалыптастыру мақсатында елдегі инновациялық қызметтің тиімділігін арттырудың негізгі бағыттарын негіздеуге көмектеседі.

Қазақстан Республикасының инновациялық инфрақұрылымының жұмыс істеуінің тиімділігі және оны бағалау елде инновациялық дамудың әртүрлі құрамдас бөліктерінің өзара әрекеттесуін ескеретін жүйелі көзқарастың болмауына байланысты зерттеу үшін өте өзекті тақырып болып табылады. ұлттық жүйе, оның ішінде аймақтық және салалық инновациялық жүйелер.

Зерттеу барысында автор деректерді талдау, салыстыру, корреляциялық-регрессиялық талдау, SWOTталдау әдістерін қолданды.

Қазақстанда жүргізіліп жатқан инновациялық саясатты іске асырудағы шаралардың тиімділігіне бағалау жүргізу мақсатында автор инновациялық инфрақұрылымның жай-күйін талдау мен бағалауға әзірленген әдіснамалық тәсілді қолданды, оның негізінде 6 инфрақұрылымдық кіші жүйеге бөлінген 18 көрсеткіштер – құқықтық (3), ұйымдастырушылық (2), қаржылық-инвестициялық (3), кадрлық (3), техникалық-технологиялық (3), ақпараттық (3).

SWOT талдауына сүйене отырып, автор стратегиялық мақсатты – жоғары тиімді ғылымды қажет ететін экономиканы қалыптастыруға дәйекті және тұрақты қозғалысты анықтады. Сонымен қатар, осы мақсатқа жету үшін негізгі стратегиялық бағыттар әзірленді.

99-109 402
Аннотация

Қазіргі жағдайда стратегиялық аудит тек құрал ғана емес, сонымен қатар ұлттық ресурстарды тиімді басқарудың қажетті шарты болып табылады. Мақала ұлттық ресурстарды басқаруды оңтайландырудағы стратегиялық аудиттің рөлін зерттеуге арналған. Зерттеудің мақсаты Қазақстанның ұлттық ресурстары контекстіндегі басқару процестерінің тиімділігіне стратегиялық аудиттің әсерін бағалау болып табылады. Зерттеудің негізгі материалдары мен әдістері ретінде нормативтік құжаттарды талдау, статистикалық мәліметтер, экономикалық талдау және салыстыру әдістері, сондай-ақ кейс-әдіс қолданылды.

Зерттеу нәтижесінде қолданыстағы ұлттық ресурстарды басқару жүйесіндегі негізгі проблемалар мен кемшіліктер, соның ішінде ресурстарды бүрку және жоспарлаудың нақты қажеттіліктерге сәйкес келмеуі анықталды. Стратегиялық аудит ресурстарды басқарудағы ашықтықты, жауапкершілікті және тиімділікті арттыруға ықпал етеді, сондай-ақ стратегиялық жоспарлар мен бағдарламалардың іске асырылуын барабар бағалауды қамтамасыз етеді.

Зерттеудің теориялық және практикалық маңызы бар. Теориялық тұрғыдан алғанда, ол мемлекеттік басқару контекстіндегі стратегиялық аудит функцияларын түсінуді кеңейтеді. Ал практикалық тұрғыдан алғанда, зерттеу нәтижелері Ұлттық ресурстарды басқару жүйесін жақсарту үшін, соның ішінде мемлекеттік сектордағы жоспарлау және мониторинг процестерін реформалау және оңтайландыру арқылы пайдаланылуы мүмкін.

110-121 316
Аннотация

Білім, кәсіби құзыреттілік, әлеуметтік-экономикалық даму адами капиталдың тікелей құрамдас бөлігі болып табылады, өз кезегінде адами капитал деңгейі компанияның және бүкіл мемлекеттің құндылығын құрайды. Адами капиталды дамыту инновациялық экономика жағдайында өзекті, өйткені білім инновацияларды үздіксіз жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Бұл мақалада Қазақстанның батысында орналасқан Атырау облысындағы экономикалық өсу жағдайында адами капиталдың дамуы, жұмыспен қамту және табыс деңгейіның әсері қарастырылып, олардың өзара байланысы анықталды. Білімді экономика елдің және оның өңірлерінің инновациялық тұрғыдан дамуына, оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруда маңыздылығы анықталды.

Мақаланың басты мақсаты өңірдегі адами капиталдың дамуы және оған әсер ететен факторларды қарастыру, адами фактор мен өңірдегі экономикалық өсудің арасындағы өзара байланысты анықтау.

Ғылыми мақалада алдымен адами капитал теориясы қарастырылып, адами капиталдың жинақталуы экономикалық өсу үшін неге маңызды болуы мүмкін екендігі талқыланады. Содан кейін адами капиталдың қалыптасуына әсер ететін факторлар қарастырылады.

Тұрақты және ұзақ мерзімді экономикалық өсуге қолжеткізу үшін адами капиталды дамытуға бағытталған құрылымдық реформалармен сүйемелденетін экономикалық өсуді ынталандыру жөнінде тиісті шаралар бойынша ұсыныстар берілді.

122-135 316
Аннотация

Ет өңдеу кәсіпорындарының ішкі өндірістік факторларының қазіргі жағдайын зерттеудің өзектілігі бірнеше негізгі аспектілерге байланысты. Ет өңдеу кәсіпорындары халықты ет өнімдерімен қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады, олардың тиімді жұмысы тұтынушылар үшін ет өнімдерінің қолжетімділігі мен сапасына тікелей әсер етеді. Ет өңдеу кәсіпорындарын дамыту Қазақстан үшін стратегиялық маңызды. Бұл әлемдік нарықта бәсекеге қабілеттілікті нығайтуға, импортқа тәуелділікті азайтуға және экспорттық мүмкіндіктерді арттыруға ықпал етеді. Ет өңдеу кәсіпорындары азық-түлік секторында шешуші рөл атқарады, қазақстандық тұтынушылардың сұраныстарына жауап бере отырып, ет өнімдерінің кең ассортиментін шығарады.

Зерттеудің маңыздылығына сүйене отырып, авторлардың мақсаты – ет өңдейтін кәсіпорындардың қазіргі жағдайын анықтау, проблемалар мен оларды іске асыру жолдарын анықтау, максималды табыс пен тиімділік алу болды.

Мақалада 2018-2022 жылдар кезеңінде Алматы облысының ет өңдеу кәсіпорындарының сапалық және сандық орташа арифметикалық сипаттамалары бар әртүрлі зерттеу – статистикалық, талдамалық, салыстырмалы, математикалық, болжамдық, дедукция, индукция және орташа шамалар әдістері пайдаланылды.

Бұл бизнес субъектілерін зерттеудің себебі өндіріс тиімділігінің төмендігі, жоғары шығындар, өнім сапасына қатысты мәселелер, білікті кадрлардың жетіспеушілігі және басқалар болды. Осы мәселелерді зерттеу назар аударуды және шешуді қажет ететін негізгі аспектілерді анықтауға көмектеседі. Осылайша, ет өңдеу кәсіпорындарының ішкі өндірістік факторларының қазіргі жағдайы тақырыбы өте өзекті болып табылады, өйткені оны зерттеу стратегиялық маңызды саланы дамытуға, халық үшін сапалы өнімді қамтамасыз етуге және елдің әлемдік аренадағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал етеді.

Жүргізілген зерттеу, негізгі нәтижелер, талдау және қорытындылар негізінен қазақстандық ет өңдеуші кәсіпорындардың Алматы облысының мысалында өзінің ерте даму сатысында тұрғанын көрсетті, бұл кәсіпорындардың табысы мен тиімділігін арттыру үшін кешенді стратегияны әзірлеу қажет, ол мынадай шараларды қамтуы тиіс: шикізаттың үздіксіз жеткізілуін қамтамасыз ету; еңбек өнімділігін арттыру; еңбек өнімділігіне жұмсалатын шығыстарды оңтайландыру негізгі қорлардың жалақысы мен жаңаруы; қуаттардың жүктемесін арттыру; сауатты маркетингтік стратегия; мемлекеттік қолдау; ғылыми әзірлемелерді, инновациялық технологияларды енгізу; тұтынушылардың сұраныстарына жауап беретін сапалы қайта өңделген ет өнімдеріне көшу.

Осы шаралардың барлығы ет өңдеу кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін арттырады, қазақстандық ет брендінің экспорт көлемін ұлғайтады, импортты алмастыруды азайтады.

136-143 242
Аннотация

Түрік заңнамасына сәйкес компаниялар үшін жасалған айырмашылықтардың бірі және ең қолайлысы – коммерциялық компаниялар мен қарапайым серіктестіктер арасындағы айырмашылық. Осы айырмашылыққа сәйкес, коммерциялық компаниялардың заңды тұлғасы болғанымен, қарапайым серіктестіктер заңды тұлғасыз корпоративтік қатынастардың жалпы аясын құрайды. Компания ұғымы үшін жарамды элементтер – бұл барлық компаниялар үшін, олардың түріне қарамастан, бар және құрылтай болып табылатын элементтер. Осы элементтердің егжей-тегжейлеріндегі айырмашылықтар және олардың әртүрлі көріністері ережелер мен ерекшеліктерді тудырады. Компаниялардың барлық түрлері үшін міндетті элементтер тұлға, актив, ортақ мақсат, келісімшарт және белсенді күш ретінде тізімделуі мүмкін. Бұл элементтер барлық компанияларда бар, бірақ олардың әсері әртүрлі жолдармен сезіледі. Әйтпесе, компанияның қарым-қатынасын дәлелді себептермен тоқтату мүмкіндігі болуы мүмкін. Компания тұжырымдамасының элементтері цифрландыру және заңдағы технологиялық әзірлемелер аясында қайта бағалануы керек. Осы себепті компанияларды құруда, басқаруда және қадағалауда жасанды интеллект технологиясына бейімделуге күш салу керек.

144-151 242
Аннотация

Мaқaлaдa жасы кәмeлeткe тoлмaғaндардың кәcіпкepлік қызметпен айналысудағы құқықтық жағдайының өзeкті мәceлeлepі cипaттaлғaн. Дaмығaн мeмлeкeттepдің құқықтық тәpтібінe тән кәмeлeткe тoлмaғaндapды «эмaнcипaциялay» инcтитyтының Қaзaқcтaн Pecпyбликacының aзaмaттық зaңнaмacындa пaйдa бoлып, кәмeлeткe тoлмaғaндapғa зaңды өкілдepінің кeліcімімeн oн aлты жacқa тoлғaннaн кeйін кәcіпкepлік қызмeтпeн aйнaлыcyғa pұқcaт бepy eңбeк құқығы тұpғыcынaн дayлы бoлып келеді. Кәмeлeткe тoлмaғaндapдың құқықтық cyбъeктивтілігін түcінyдің тeopиялық тәcілдepінде ашу қарастырылған. Жұмыcтa aвтop бaлaғa кәcіпкepліктің жaлпы peжимінe жaқындaтaтын кәcіпкepлік қызмeттің caлыcтыpмaлы түpдe epкін peжимін ұcынбaй, мұндaй қызмeт эмaнcипaцияның шapты бoлa aлмaйтындығын, өйткeні oл бapлық қaжeтті бeлгілepгe cәйкec кeлмeйтінін жәнe ықпaл eтyші тұлғaлapдың бaқылayымeн aйтapлықтaй шeктeлeтінін aтaп өтті.

Мaқaлaдa кәcіпкepлepді қoлдay жәнe oқытy cәттepі қaмтылғaн, бұл шaғын кәcіпкepлікті дaмытyдың нeгізгі құpaлы мен eлдeгі opтa бизнec бoлып тaбылaды. Coндaй-aқ, автop кәмeлeткe тoлмaғaндapдың мәмілeлep жacay жәнe кәcіпкepлікпeн aйнaлыcy мәceлeлepінe қaтыcты құқықтық acпeктілepмeн тaныcтыpaды. Жaлпы, кәмeлeткe тoлмaғaндapдың мүддeлepін қopғay жәнe oлapды мәмілeлep мeн кәcіпкepлік caлacындa пaйдaлaнyды бoлдыpмay мәceлeлepі, мәмілeлep жacay нeмece кәмeлeткe тoлмaғaндapдың кәcіпкepлік қызмeтпeн aйнaлыcyы кeзіндe ықтимaл тepіc caлдapлapды бoлдыpмay жөніндeгі ұcынымдap қaмтылғaн.

152-161 242
Аннотация

Бұл зерттеу жұмысымның негізгі нысаны – осы балалардың ақпарат қауіпсіздіктерін қамтамасыз ету. Балаға төнген қауіп – тұтас елге төнген қатер. Елде іріткі болмау үшін бала құқығын сақтап, қорғап қалу әр тұлғаның міндеті. Қазіргі таңда бала тақырыбында көтеріліп жүрген мәселелер жетерлік. Ғаламның соншалықты дамығанының салдарынан балаға жан-жақтан қауіп төнеді. Балаға берілетін ақпаратты бақылауда ұстайтын болса, барлық қауіптің алдын алған болар еді. Сондықтан ата-ана, мемлекет және үкіметтік емес ұйымдардың бала құқықтарын қорғаудағы жауапкершілігі жоғары болады. Халықтың сауаттылығын арттыру, ата-аналар мен балаларды ақпаратпен жұмыс істеу дағдыларын, қауіпті ақпаратты тану дағдыларын үйрету қажеттілігі баяндалды.

Сондай-ақ, балаларға қоғамның, ортаның қай саласынан қауіп төнеді және оларды шешу шаралары сараланған. Балаларды қорғау мемлекеттің барлық деңгейлерінде болатыны керемет, бірақ тек бір органның қызметі аз. Отбасында ғана емес, бала немесе кәмелетке толмаған оқу орындарында да берік азаматтық ұстаным қажет. Ақпараттық қауіпсіздіктің шетелдік және отандық тәжірибесін ескере отырып, ақпараттық қауіпсіздік субъектілері заң аясында баланың жеке ақпараттық ортасының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шараларды жүзеге асыруы сипатталады.



ISSN 2077-0197 (Print)
ISSN 2790-332X (Online)