Жарияланды: 2022-12-20
Қауіпсіздік мәселелерін зерттеу қазіргі Ресей үшін ғана емес, бүкіл әлем үшін ерекше өзекті мәселе болып отыр. Бұл, ең алдымен, соңғы онжылдықта болған әртүрлі өзгерістерге байланысты. Бұл өзгерістердің салдары қоғамда көрініс тапты, ал кейбір елдердің негізгі өмір салаларындағы мемлекеттік және әлеуметтік саясаттың өзгеруі – экономикалық, саяси, идеологиялық, әскери – ұлттық қауіпсіздіктің іргелі элементтерінің нақты жойылуына әкелді. Кейбір аймақтардағы бұл процестер шиеленістің өсуімен бірге жүреді.
Каспий аймағындағы өзгермелі қауіпсіздік жағдайын талдау оның көп қырлы сипатын айқын көрсетеді. Оған әсер ететін фактор қатарында:
• Каспий маңы мемлекеттеріндегі ішкі оқиғалар мен саяси, әлеуметтік және экономикалық өзгерістер;
• аймақтағы түрлі халықаралық нысандар өкілдерінің кей жағдайда ұлттық мүдделермен бәсекелестікке түсетін басқа да жағдайлар бар.
Геосаяси ерекшеліктеріне байланысты қауіпсіздік мәселелері Ресей мен басқада аймақ мемлекеттері үшін ғана емес, сонымен қатар АҚШ, Қытай және Еуропалық Одақ елдері сияқты мемлекеттер үшін де стратегиялық маңызды аймақ болып табылады.
Каспий аймағының қауіпсіздігі бірнеше аспектілермен байланысты, олардың әрқайсысы зерттеу үшін жеке тақырып бола алады. Оларға, мысалы, Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі, көмірсутек шикізатын, оны тасымалдауға арналған инфрақұрылымды өндірудің жай-күйі мен перспективалары, сондай-ақ энергетикалық факторға байланысты жекелеген Каспий маңы мемлекеттерінің немесе жалпы өңірдің істеріне араласуға байланысты басқа да саяси және экономикалық қатерлер жатады. Сондықтан «Каспий бестігі» елдерімен тығыз достық байланыс орнату бүкіл өңірдің кешенді қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ерекше маңызға ие.
Мақала ХХ ғасырдың 30-жылдарында қуғын-сүргінге ұшыраған Атырау өлкесінің жекелеген мұғалімдерінің еңбек жолы мен ауыр тағдыры туралы мұрағаттық зерттеулер негізінде орындалған. Оларды әділетсіздікпен ұзақ уақыт бойы «халық жаулары» деп атап келді және есімдері ел тарихынан алынып тасталынды. Мақаланың мақсаты - жазықсыз жапа шеккен ұстаздардың жарқын есімдерін Тәуелсіз Қазақстан азаматтарының қазіргі ұрпағына таныстыру және мәңгі есте қалдыру болып табылады.
Мақалада айтылғандай, ХХ ғасырдың 30-40 жылдары қоғамның жақсы бөлігі мұғалімдерге қатысты жаппай саяси қуғын-сүргіндермен сипатталады. Атап айтқанда, 70 мұғалім қуғын-сүргінге ұшырады, олардың 12-сі атылды, қалғандары ұзақ мерзімге бас бостандығынан айырылды. Мақаланың құндылығы-ҰҚК мұрағат материалдары негізінде алдыңғы қатарлы мұғалімдерді саяси тұрғыдан қудалау туралы фактілер бар. Үкімдер сырттай, яғни айыпталушыны шақырмай, сондай-ақ қорғау мен айыптаудың қатысуынсыз шығарылды, әдетте үкімдерге шағымдануға мүмкіндік берілмеді. Ату үкімдері «әкелу уақыты мен орнының құпиясын міндетті түрде толық сақтай отырып» орындалуға тиіс екендігі арнайы көрсетілген.
Мақалада Ұлы Отан соғысы жылдарында Батыс Қазақстандағы этнодемографиялық үдерістер зерттеледі. Батыс Қазақстан жері майдан шебіне жақын орналасқандықтын бұл аймақтағы этнодемографиялық үдерістердің Қазақстанның басқа өңірлерімен салыстырғанда ерекшеліктері болды. Құжаттар мен зерттеулер бұл үдерістің күрделі болғанын дәлелдейді. Сонымен қатар Қазақстанның батыс аймағынан соғысқа шақырылғандар саны басқа өңірлерге қарағанда көп болды. Қазіргі әкімшілік бөлініспен батыс өңірге жатқызылатын облыстардан 248 140 адам майданға шақырылған, бұл республикадан шақырылғандардың 32,1 % құрайды. Тек Ақтөбе облысынан шақырылғандар саны 116 831 адам, яғни 15, 1% болды. Тағы бір маңызды назар аударатын мәселе – майданда қаза тапқандар болып табылады. 1938-1945 жылдары әскерге шақырылғандар саны 262 400 болса, оның 36,4%-ы майданда қаза тапты. Соғыс жылдарында батыс аймақтан әскерге шақырылғандар үлесі осы өңірде мекендейтін басқа ұлт өкілдеріне қарағанда көбірек болды. Толық емес зерттеу деректеріне қарағанның өзінде қазақтар майданға шақырылғандардың 34,7 пайызын, ал қаза тапқандардың 26,1 пайызын құрайды. Бұл жағдайдың өзі соғыс жылдарындағы халық санының азаюына әкелді.
Халық санының азаюына соғыс жылдарындағы ауыр тұрмыс, қиын еңбек жағдайы, түрлі аурулардың таралуы, азық-түліктің жетіспеуі әсер етті.
Соғыс жылдарындағы миграциялық ахуалға майдан шебінде қалған аудандардан қоныс аударулар, кейбір ұлттарды күштеп қоныс аудару да ықпал етті.
Нәтижесінде Қазақстанның батыс облыстарында соғыстан кейінгі жылдары өзге ұлт өкілдерінің саны артты және жергілікті тұрғындардың, яғни қазақтардың үлесі азайып кетті.
Бұл мақалада оқудағы жаңа әдістеме мен парадигма өзгерістерінің дәрістердегі білім беру инновациясының жаңа өрісін зерттеу көзделген. Интеллекттің көп қырлы теорияларын білу мен қабылдаудың дамуына байланысты дәстүрлі білім беру жүйелерінде жаңаша өзгеріс жасай алатын әртүрлі құрылымдардың пайдаланылмаған әлеуеті бар. Ең алдымен Стернберг пен Гарднердің жіктеу схемаларына назар аудара отырып, мақалада көп интеллект теориясы және интеллекттің триархиялық теориясы сияқты маңызды теориялар зерттеледі. Бұл тәсілдерге қызығушылықтың артуы білім берудің дәстүрлі түсініктерінен гөрі, интеллект пен шығармашылықты неғұрлым тұтас түсінуге парадигманың ауысуын болжайды. Оның үстіне дискурс педагогикалық тәжірибеге космополиттік көзқарасты насихаттай отырып, жаһанданудың білім беруге әсерін кеңейтеді. Осы өзекті мәселелер мен тенденцияларды қарастыра отырып, мақала қалыптасқан педагогикалық тәжірибені терең қайта бағалауға шақырады, сол арқылы оқыту мен оқу үдерісін, сайып келгенде, білім сапасын арттыруға ұмтылады.
Еліміздің саяси - экономикалық, әлеуметтік - мәдени саласында жүріп жатқан жүріп жатқан жан-жақты әрі терең өзгерістер білім беру жүйесінің алдына мүлде жаңа міндеттерді жүктеуде. Осыған орай жоғары оқу орындарында сапалы білім алып шыққан, шығармашылықпен ойлай алатын, кәсіби әрекеттерде биіктіктерге жетуге бағдарланған болашақ мамандарды даярлау міндетін қоюда.
Кәсібилік мәселесі көптеген әлеуметтік - гуманитарлық ғылымдардың зерттеу нысаны болған. Мысалы: жалпы психология әртүрлі еңбек саласындағы адамдардың психологиялық ерекшеліктерін, ал әлеуметтану мәселені әлеуметтік қатынастар тұрғысынан қарастырады, еңбек психологиясы кәсіби ойлауды талдаса, ал жалпы акмеология адамның кәсіби әрекетте жоғары жетістіктерге жетуін, оның шыңына қол жеткізудің теориялық әдіснамалық жолдарын, тәсілдерін, шарттарын зерттейтін кіріктірілген ғылым. «Акмеология» ойлауды шеберлікке дейін жеткізетін құралдар, педагогикалық, әлеуметтанымдық, технологиялық білімдер тұрғысынан зерделейдi.
Жалпы акмеологияның бір саласы педагогикалық акмеологияның мақсаты – адамды жетілдіру, оның физикалық, рухани, кәсіби дамудың биігіне жетуіне көмектесу, оның тұлғалық өсуі мәселесін өзектілендіру, кәсіби дамуының теориясы мен тәжірибесін негіздеу, кәсібиліктің баспалдақтарына тиімді жетудің шарттары мен әдістемелік жолдарын қарастырады.
Мақалада болашақ педагогтарды кәсібиліктің, тұлғалық дамудың биігі «акме» жағдайға жетуге дайындаудың теориялық және практикалық астарларына сипаттама беріледі, болашақ педагогтардың мәртебелі ұстаз болуының негізі болып табылатын акмеологиялық дайындығын қалыптастырудың теориялық және тәжірибелік астарлары негізделеді. «Акмеологиялық дайындық» сияқты күрделі ұғым турасындағы түсіндірмелер талданып, авторлық көзқарастар білдіріледі. Педагогикалық оқу орындары білімгерлерін кәсіби дайындаудың акмеологиялық шарттары мен технологиялары сипатталады.
Білім мен білік дағдыларын дарыта отырып, бәсекеге қабілетті тұлға даярлауда білім сапасын көтерудің негізгі тұтқасы – білімді ұстаз. Мұғалім білімді болмай, оқушы білімді болмайды. Яғни, педагогтың кәсіби шеберлігі жоғары болғанда – білім сапасы да артады. Мұғалімнің кәсіби шеберлігі тәжірибенің жалпы сипаттарына ие бола отырып, инновациялық жаңа тенденциялар, жаңа білімдерді білім алушыларға тасымалдаушы ретінде педагогикалық құбылыстарды кеңейтеді. Бүгінгі таңда мұғалімдерге деген талап өте жоғары. Себебі, білім беру мақсаттары өзгеруде, оқу ақпаратының мазмұны жаңаруда, педагогикалық коммуникация құралдары да өзгеруде. Білім берудің жаңартылған жүйесіне қажетті шарт кез-келген педагогикалық жүйенің басты тұлғасы болып табылатын педагогтердің кәсіби шеберлігін арттыру болып саналады. Олардың бойында рухани қасиеттер, білім, білік дағдылары, өз қызметіне деген сүйіспеншілік, үнемі оқу, өзін дамытып отыру, кәсіби шеберлігін жетілдіріп отыру қабілеттері болуы шарт. Баланың өміріндегі өте маңызды кезеңдерінің бірі – мектепте білім мен тәрбие алуы. Өйткені, ол баланың қандай білім беру жүйесінен және қандай мұғалімнен білім алғаны баланың сол білімді меңгеруіне және тұлға болып қалыптасуына өз әсерін тигізеді. Себебі, педагогтың кәсіби шеберлігі оқушылардың өмірден өз жолдарын дұрыс таба алуға көмектеседі. Осы мақалада мұғалімдердің педагогикалық шеберлігін қалыптастырудың бағыттары қарастырылады.
Ғылыми-техникалық прогресс дәуірінде кәсіпорындар үшін басты мәселелердің бірі жергілікті және халықаралық нарықтарда бәсекеге түсе білу, бәсекелестік артықшылыққа ие болу, өзінің өмір сүруін қорғау, жаңа нарықтарға шығу және инновациялық қызметті жүзеге асыру болып табылады. Кәсіпорынды үнемі жаңартып отыру, оны жаңа технологиялармен жарақтандыру, білікті персоналдың қызметін қамтамасыз ету, қажеттіліктерді ескере отырып, жаңа өнім шығару оның дамуын одан әрі жеделдетеді. Инновациялық өнімдер мен қызметтер кәсіпорындарға нарықта кедергісіз қозғалуға мүмкіндік береді. Инновация кәсіпорынның икемділігін арттырады және оның ішкі және сыртқы нарықтарда болуы мүмкін өзгерістерге сәйкестігін қамтамасыз етеді. Инновациялық процесті неғұрлым тиімді іске асыру үшін бірқатар шарттарды орындау талап етіледі, оның ішінде ғылыми зерттеулер жүргізу, жеке кәсіпорындар мен университеттер арасындағы ынтымақтастықты жолға қою, сондай-ақ кәсіпкерлер арасындағы серіктестікті дамыту, кәсіпорындардың жабық инновациялық жүйеден ашық инновациялық жүйеге көшуі, ақпараттық қамтамасыз етуді және инновациялар трансфертін күшейту. Мемлекеттік саясат және оның шаралары кәсіпорындардағы инновациялық процесті ынталандыруда үлкен маңызға ие. Нормативтік-құқықтық актілерді дайындау, инновациялық инфрақұрылымды құру, технологиялар импортына жәрдемдесу, технологиялар нарығын дамыту, жеңілдікті қаржылық көмек бөлу жөніндегі шаралар мемлекеттің инновациялық саясатының негізгі бағыттарын қамтиды. Іске асырылып жатқан шаралардың негізгі мақсаты экономиканы әртараптандыру есебінен қарқынды даму, ЖІӨ мен ұлттық табыстағы мұнай емес өнеркәсіптің үлесін ұлғайту, кәсіпорындар қызметінің салаларын кеңейту, инновациялық өнімдер мен қызметтерді енгізу болып табылады.
Қазіргі қоғам жағдайында сақтандыру барлық меншік нысанындағы заңды және жеке тұлғалардың мүліктік мүдделерін дүлей зілзалалардан және басқа да келеңсіз құбылыстардан қорғаудың жалпыға бірдей әмбебап құралына айналды. Сақтандырудың заңнамалық базасын жетілдіру, сақтандыру нарығының инфрақұрылымын дамыту, сақтандыру ұйымдарының қаржылық тұрақтылығын арттыру жөнінде жүйелі және дәйекті шаралар қабылдау қажет, нәтижесінде сақтандыру қызметтерін тұтынушылардың құқықтары мен мүдделерін қорғауды күшейтуге ықпал ететін болады. Қазіргі уақытта сақтандырудың әлемдік тәжірибесінде үрдістер орын алуда: сақтандырушылардың қызметін мамандандыру және әмбебаптандыру. Біріншісі әлеуметтік еңбек бөлінісінің тереңдеуімен байланысты: тиісті процесс сақтандыру ісінде объективті түрде қажет болады. Соңғы жылдары сақтандырушылардың мамандануымен қатар олардың қызметін әмбебаптандыру үрдістері күшейе түсті. Дәстүрлі түрде сақтандырудың белгілі бір түрлерімен айналысатын сақтандырушылар байланысты қызмет түрлеріне басып кіреді. Сақтандыруды қоғамдық өндірісті, кәсіпкерлікті және азаматтардың әл-ауқатын сақтандыру мақсатында пайдаланудың объективті экономикалық қажеттілігі шаруашылық жүргізуші субъектілердің оқшаулануына, азаматтардың қаржылық тәуекелдері мен мүліктік мүдделері деңгейінің өсуіне байланысты. Мақалада сақтандыру нарығының даму бағыттары бойынша қабылданған заңнамалар мен ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуына байланысты сақтандыру бизнесін ұйымдастыру ерекшеліктері қарастырылған.
Қазақстан Республикасының экономикасы үшін франчайзинг енді дамып келе жатыр деп айта аламыз, ал экономикасы дамыған елдерде болса франчайзингті пайдалану тәжірибесінің ғасырлық тарихы бар. Франчайзинг кәсіпкерлік қызметтің бір түрі ретінде даму перспективасы зор үміт күттіретіні анық. Әлемдік франчайзинг нарығын дамыту бойынша соңғы жылдары бизнестің бұл түрі Шығыс Еуропа, Азия және Оңтүстік Американың дамушы елдерінде қарқынды даму үстінде. Халықаралық франчайзингтік қауымдастықтың жаһандық франчайзингтік рейтингтері, сондай-ақ FranchiseDirect, Entrepreneur Magazine Franchise Zone, AllBusiness және Entrepreneur журналы сияқты ірі интернет-порталдар франчайзингтік бизнесті дамытудың ең жарқын көрсеткіштері болып табылады. Іс жүзінде франчайзингтік компаниялар туралы нақты статистиканы табу қиын, бұл жақын және алыс шетелдердің көптеген елдерінде байқалатын көрініс. Қазіргі уақытта тек АҚШ франчайзинг туралы толық статистикаға ие, себебі мемлекеттік франчайзинг тізілімінде тіркелу міндетті болып табылады.
Қазақстандағы франчайзингтер туралы толық статистика, оларды бөлімшелер бойынша бөлу, елдік және өңірлік тиістілігі қазіргі таңға дейін жоқ деуге де болады. Франчайзинг статистикасы өте өрескел, өйткені елде франчайзингті тіркеудің бірыңғай орталығы жоқ және барлық компаниялар өз қызметін франчайзинг ретінде жарияламайды.
Осы себепті 2016 жылы қазақстандық «Kazfranch» франшиза қауымдастығының көмегімен Қазақстанда франшизалардың ұлттық тізілімі құрылды. Тізілім франчайзинг статистикасын жүргізуге мүмкіндік береді және нарық көлемін бағалауға мүмкіндік береді. Бірақ франчайзинг ерікті негізде тіркелгендіктен, тіркелмеген франчайзингтердің саны өзекті мәселе болып қала береді. «Kazfranch» қазақстандық франчайзинг қауымдастығының ресми деректері бойынша соңғы жылдары тіркелген франчайзингтік шарттар саны бірнеше есе өскен.
Мақалада франчайзингтің Қазақстандағы қазіргі жағдайы және негізгі мәселелері қарастырылады, оны пайдалануды арттырудың кәсіпкерлікті дамытудың жолы ретінде ролі айшықталады.
Мақалада өнеркәсіпте болатын жазатайым оқиғалардың себептерін талдауға арналған және елдегі өнеркәсіп салаларындағы қауіпсіздік жұмыстарын жүргізу кезіндегі қауіпті оқиғалар салдары қарастырылған және себептері талданды. Басқа мемлекеттердің мысалында жазатайым оқиғалардың негізгі себептері және олардың заңдылықтары, сондай-ақ өндірістегі қауіпсіздікті арттыру және азайту мәселесі қарастырылған. Кәсіпорындардағы немесе құрылыс учаскелеріндегі жұмысшылардың міндеттері көрсетіледі.
Өндіріске байланысты мәселелерді қарау барысында жарақаттану және кәсіптік ауруларға тән өндіріс саласының белгілі бір саласын нақты түсіну қажеттілігін ескере отырып, бұл құбылыстардың негізгі себептері анықталынды. Бұл анықталған себептер тікелей жарақатқа әкелетіні анықталды.
Еңбекті қорғау-өзіндік мақсаттары, міндеттері және оларға қол жеткізу құралдары бар күрделі көп қырлы жүйе болып табылатындығы анықталды. Өндірісті ұйымдастырудың маңызды принциптерінің бірі-өндіріс процесінің барлық кезеңдерінде қауіпсіз және зиянсыз еңбек жағдайлары қарастырылды. Бұның алдын алмаса әлеуметтік, ал кейбір жағдайда көптеген аумақтарда саясаттық кедергілерді тудырады және қоғамның қауіпсіздігін қамтамасыз етпейді және ары қарай дамытпайтындығы анық.
Еңбекті қорғау-бұл әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастырушылық, техникалық, гигиеналық және терапевтік алдын-алу шаралары мен еңбек процесінде адамның денсаулығы мен жұмыс қабілеттілігінің қауіпсіздігін, сақталуын қамтамасыз ететін құралдардың жиынтығы.
Коммерциялық ұйымдар өздерінің бәсекелестік артықшылықтарын сыртқы және ішкі ақпаратты пайдалану негізінде анықтай алады. Басқару шешімдерін қабылдауды бухгалтерлік-аналитикалық қамтамасыз етудің негізі ретінде бухгалтерлік есепті жетілдіру арқылы нарық жағдайларына сәтті бейімделуге болады. Бухгалтерлік есептің келешекті және тез дамып келе жатқан бағыттарының бірі-стратегиялық есеп. Шетелде стратегиялық басқару есебі дәстүрлі түрде басқару есебі үшін ең маңызды технологиялардың бірі ретінде қарастырылады.
Мақалада стратегиялық басқару есебінің теориялық негізін зерттеу, әр түрлі ғалымдардың пікірлеріне сараптама жүргізілген, басқару есебінің мәні ашылып көрсетілген. Кәсіпорынды басқару жүйесінде басқару есебінің алатын орны айқындалған. Жалпы басқару есебінің теориялық мәні мен оның кәсіпорынды басқаруда алатын орнын анықтау қажеттілігі тақырыптың өзектілігі болып табылады. Бүгінгі таңда шығындар мен кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелерін басқару саласында екі негізгі мәселе бар. Біріншісі, қазіргі экономика жағдайында отандық есеп жүйесінің теориясы мен тәжірибесін кәсіпорынды басқару мәселесі алдында тұрған жаңа міндеттерді орындауға қайта бағыттау. Екіншісі, шығындар туралы ақпарат алудың бейімделген жүйесін құру, өзіндік құнды калькуляциялаудың, қаржылық нәтижелерді есептеп шығарудың жаңа амалын, сонымен қатар талдау мен бақылаудың әдістерін қолдану және осының негізінде тиімді басқару шешімдерін қабылдау. Осыған байланысты кәсіпорындар үшін басқару есебі жүйесін жете зерттеу аса мәнге ие екендігі аталып өтіледі.
Қазіргі жағдайда өндірістік процесінде кәсіпорындардың технологиялық, өндірістік, ұйымдастырушылық әлеуетінде және нарықтағы тұтынушылық сұраныста бірқатар сәйкессіздіктер анықталды. Сәйкессіздік кәсіпорындарда қайта құрылымдау үдерісін, сәйкесінше кәсіпорындардың ұйымдық құрылымын енгізу үшін негіз болды. Сондықтан кәсіпорындар нарықтық экономиканың тиімді субъектілеріне айналғанға дейін кәсіпорынды нарықтық жағдайға бейімдеудің тиімді механизмін құру өзекті мәселе болып табылады.
Қазақстан экономикасы тәжірибеде жүргізілетін мемлекеттік инновациялық саясаттың, сондай-ақ тиімді басқару жүйесінің болмауына байланысты тұрақты экономикалық өсу перспективасынан айырылды. Осы себепті басқаруды ұйымдастыру тұжырымдамасы әзірленуде. Өндірісті техникалық қайта жарақтандыру және қайта құру, сондай-ақ инновациялық әлеуетті арттыру есебінен кәсіпорынды тиімді басқаруды қамтамасыз ету келесі көрсеткіштер негізінде жүзеге асырылуы мүмкін: біріншіден, ұйымның стратегиясын әзірлеуге сәйкес, екіншіден, ұйымдық басқару құрылымын қалыптастыруға байланысты, үшіншіден, нақты құндылықтардың жоспарланғаннан ауытқу себептерін талдауға және басқарушылық шешімдерді қабылдауға негізделген. ауытқуларды жою.
Осыған байланысты ұзақ мерзімді кешенді дамудың оңтайлы тұжырымдамасын жүзеге асыру қажет, ол өз кезегінде осы ұйымдық құрылым мен ұйымдастыру механизмін басқарудың нақты мақсаттарына сәйкес келтіруі керек. Бұл процесс ұйымдық қайта құрылымдау тұжырымдамасын әзірлеуді және кезең-кезеңімен жүзеге асыруды нақты қамтамасыз ету есебінен орын алады. Бұл даму тұжырымдамасы ұйымның мақсаттарына сәйкес жүзеге асырылатындықтан, жүйені ретке келтіру тұрақты болуы керек. Ұйымды мақсаттар жүйесі арқылы дамытудың бұл тұжырымдамасы оның ұйымдық басқару құрылымының даму бағытын барынша дәл анықтауға мүмкіндік береді. Ұйымның сыртқы қызмет ету жағдайларына оңтайлы бейімделуінің таңдалған стратегиясын қолдану шарты стратегиялық тиімді ұйымдық басқару құрылымының ең ұтымды анықтамасы болып табылады. Тиімділікті бағалау нақты ұйымдық құрылым үшін ғана емес, оны жақсартудың әртүрлі нұсқаларын салыстыру үшін де қажет.
Бұл мақаланың мақсаты қазіргі экономика жағдайында ұйымды басқарудың ұйымдық құрылымдарын жетілдірудің теориялық негіздері мен практикалық аспектілері болып табылады.
Мақалада салыстыру, ғылыми талдау, синтез, сәйкестендіру және т.б. әдістерін қолдана отырып, медиация институты дауларды шешудің ең прогрессивті балама әдістерінің бірі ретінде зерттеледі. Авторлар Беларусь Республикасының құқық қолдану практикасының әртүрлі салаларына медиацияны енгізуді өзектендіреді, медиацияны қылмыстық іс жүргізу қызметімен интеграциялау мүмкіндігі мен орындылығына баса назар аударады. Беларусь Республикасының «Медиация туралы» Заңының жекелеген ережелері және ылмыстық процесте медиацияны пайдалануды реттейтін Беларусь Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің жекелеген нормалары егжей-тегжейлі талдаудан өтеді. Сонымен қатар, салыстыру ретінде Қазақстанның ұқсас заңнамасы зерттеледі, оның қалыптасуының жекелеген прогрессивті жақтары белгіленеді. Авторлар 2021 жылы Беларусь Республикасының қылмыстық іс жүргізу заңнамасында енгізілген прогрессивті өзгерістерді тиісті түрде жүзеге асыруға мүмкіндік бермейтін бірқатар нормативтік және құқық қолдану мәселелерін ашады. Жеке мәселелер тақырыптың мәнін терең талдай отырып, кеңейтілген түрде беріледі. Қорытындыда Беларусь Республикасының қылмыстық іс жүргізу саласындағы медиацияны одан әрі дамыту туралы өзінің көзқарасы тұжырымдамалық түрде баяндалады және кейбір кедергілерді жою бойынша ұсыныстар тұжырымдалады. Авторлар көтерілген проблемалық мәселелердің әмбебаптығына, олардың посткеңестік кеңістіктегі көптеген елдердің тиісті заңнамасында бар екендігіне баса назар аударады.
Мақала Антикалық Греция және Рим мемлекеттеріндегі сот риторикасының дамуы мәселелері қарастырылған. Ежелгі Антикалық заманда Греция және Рим мемлекетерінде сот риторикасы сот процедурасының маңызды дербес және қажетті элементі ретінде қарастырылды. Сот процесі ашық және жарыспалы нысанында өтуі айтылады. Антикалық Греция және Рим мемлекеттеріндегі риториктерді және олардың сот саласындағы қызметі мен шешендік қырлары жан-жақты зерттелді. Антикалық Грецияда сот процестері арқылы сот риторикасы дамыған. Оны мақала жазу барысындағы Антикалық Грецияда соттың іс жүргізу бірнеше кезеңдерден тұратындығынан көреміз, яғни айыптау шағымын жариялау; тараптарды тындау; куәлардан жауап алу; айыпталушының кінәлілігі немесе кінәлі еместігі туралы жасырын дауыс беру, жазалау шарасы бойынша жасырын дауыс беру; үкімді жариялау; айыпталушының соңғы сөзін тындау. Сондай-ақ сот ісін жүргізу кезіндегі сот жарыссөздерінің және куәларды, талапкер мен жауапкерді тындау арқылы риториканың келбетін көруге болады.
Римде кез-келген азаматтың майын тамызып, сөзге шешен болуы белсенді саяси және әлеуметтік өмірінің маңызды роль атқарды. Барлық істер халық жиналысында, сенатта, сотта пікірталастармен шешілді, онда әркім сөйлей алады. Ежелгі римдік көрнекті риторик М.Т.Цицерон бұл зерттеуде жан-жақты айтылды. Оның: адамды ең жоғары деңгейге көтере алатын екі өнер бар: «Бір өнер – қолбасшының өнері, екіншісі – жақсы шешеннің өнері» - деген асыл сөзін де айта кетуге болады. Римде шешендік өнердің дамуын атақты риториктері мен сөз қадірін білген адамды құдай ретінде қарағанынан білуге болады.
Мақалада Қазақстан Республикасында құқық үстемдігін қамтамасыз ету және адам құқықтарын қорғау жүйесін іске асыру процесінде адвокаттар мен заң консультанттары қызметтерінің, бір – бірінен құқықтары мен міндеттерінің ерекшелі рөлі жазылған. Сонымен қатар, адвокаттар мен заң кеңесшілерінің шетелде (Жапония мемлекетінде) құқықтық мәртебесі мен құқықтық міндеттері. Жапония еліндегі ата заң Конституцияға енгізілген жаңа реформадағы өзгерістермен түзетулер, Жапонияда екінші дүниежізілік соғыстан кейінгі Конституцияның шағын тарихи мәлімдеме мен құқықтық жүйенің қалыптасу кезеңдерін, ұқсастықтарын, құқық салаларының даму тарихын, адвокатура қызметінің құзыреттерін жетілдіру және адвокаттар туралы заң мен білікті қызметкері болу үшін біліктілік емтиханынан өту ережелерінен, тағылымдамадан, адвокат қызметтің мерзімді аттестаттаудан өту ережесінің негізгі талаптарын қарастыру сипатталады. Екі ел арасындағы адвокаттық қызметтің қазіргі таңдағы жағдайлары, дәстүрлі мәселелері, тарихи кезеңдері, сондай-ақ Жапонияда заңгерлерді даярлау жүйесіне өзгерістер енгізілген құқықтық реформаның жаңартылуы туралы көрсетілген. Мақала Жапония елінде кәсіби құқықтық көмек көрсететін мамандарының жылдары қарқынды дамып келе жатырған халықаралық қатынаста шетелдік адвокаттардың ролі мен адвокаттар саны туралы көрсетіледі. Қоғамдық қатынастардың соның ішінде азаматтық қатынастардың туындау негіздері ретінде, азаматтық процесте өкіл бола алатын тұлғаның ролі және Жапония елінің «өкіл» терминінің құқықтық ерекшелітерінің ролі және өзге де сот актілерінен туындайтын қамқоршылық пен қорғаншылық қатынастар және адвокаттық қызмет көрсетулер сондай-ақ тегін көрсетілетін қызмет түрлері мен сот процесіндегі медиатрдың екі ел үшін алатын орны туралы баяндалған.
ISSN 2790-332X (Online)