1917 жылы Ресейде большевиктердің билікке келуінен туындаған Еуропадағы түркі-мұсылман саяси эмиграциясының тарихы бірқатар жарияланымдарға қарамастан едәуір олқылықтарға ие болды. Бұл мақаланың мақсаты – зерттеудің идеографиялық әдісін қолдана отырып, еуропалық баспасөздің ғылыми айналымға алғаш енгізген бірқатар мұрағаттық деректері мен материалдарының негізінде Еуропадағы қазақ саяси эмигранты Мұстафа Шоқайдың дипломатиялық қызметін қарастыру. Сталиндік «ұлттық» саясаттың «табыстарын» кеңестік насихаттауға, сондай-ақ оның түркі-мұсылман саяси эмиграциясы көшбасшыларының қызметіне қатысуына қарсы бағытталған, ол Солтүстік Еуразия түркі-мұсылман халқының, оның ішінде Қазақстанның басты идеясын білдірді, орыс самодержавиесінің құлауымен, 1917-1920 жылдары Ресей империясының ыдырауымен өзін айқын әрі кеңінен танытқан тәуелсіздік пен бостандыққа қолжеткізу.

Мақалада Мұстафа Шоқайдың Кеңес Одағының Түркі халықтары одағының кеңестік Ресеймен олардың тәуелсіздігі мен бостандығы үшін күресте жақтаушысы болғаны көрсетілген. Бұл жоба КСРО-дағы қоғамдық даму перспективаларына қатысты теориялық тұрғыдан Мұстафа Шоқайдың қатысуымен әзірленді, ол 1917-1920 жылдары пайда болған және өмір сүрген дербес мемлекеттерді оның аумағында қалпына келтіруді саяси эмигранттық идеологтар түсінетін Кремль мәлімдемеген ұлттық мәселені шешпей-ақ, КСРО дамуының мүмкін еместігі туралы тезисті негіздеуге өз үлесін қосты оның ішінде Орталық Азияда. Түркі мемлекеттері одағының идеологтары мен теоретиктері ұсынған, оның ішінде Мұстафа Шоқай бар түркі интеграциясы идеясы КСРО ыдырағаннан кейін халықаралық деңгейде өз көрінісін тапты.

ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басында сталинизм саясаты мен Қазақстандағы ашаршылық мәселесін белсенді зерттеу басталды, бұл ретте 80-90 жылдардан айырмашылығы, жаппай ашаршылықтан, мемлекеттің жазалау әрекеттерінен және биліктің түрлі зорлық-зомбылық әрекеттерінен кейін қазақтардың көші-қонына қызығушылық артты.

Ұсынылып отырған мақала қазақтардың көші-қонына арналған, біздің ойымызша, олқылықтардың орнын толтыратын мұрағаттық құжаттар мен ғылыми зерттеулерді талдауға негізделген.

Сондықтан біз ұлттық тарих саласындағы осы көп қырлы мәселені шешуді уақытылы және өзекті ғылыми міндет деп санаймыз. Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К. Тоқаевтың 2020 жылғы 24 қарашадағы №456 Жарлығына сәйкес «саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық оңалту жөніндегі мемлекеттік комиссия туралы» Жарлыққа қол қойылды. Осыған сәйкес республикалық, облыстық және қалалық деңгейлердегі мемлекеттік комиссия мүшелері белгіленген зерттеу тақырыбы аясында кеңестік саясаттың құрбандарын анықтау, құжаттарды құпиясыздандыру, жиналған материалдар негізінде құжаттар жинағын шығару бойынша табысты жұмыс істеуде.

Біздің Атырау облысы бойынша Мемлекеттік комиссияның 4-ші тобының тақырыбы 1916-1930 жылдардағы саяси қуғын-сүргін кезеңінде мемлекеттің жазалау әрекеттерін және биліктің түрлі зорлық-зомбылық әрекеттерін зерделеу болып табылады, бұл саяси науқандар мен жаппай ашаршылық кезінде Қазақстаннан кетуге мәжбүр болған қазақ босқындарын оңалту жөніндегі ұсыныстарды дайындау және ұсыну, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістен кейін орын алған мәжбүрлі босқындар жылы. 20-30 жылдардағы зорлық-зомбылықпен ұжымдастыруға, конфессиялық саясатқа және ашаршылыққа, ел ішіндегі ішкі көші-қон проблемаларына, сондай-ақ көршілес, шекаралас мемлекеттерге және шетелге (Иран, Түркия, Моңғолия, Ресей Федерациясы) байланысты ХХ ғасыр.

Мақала Кеңес өкіметінің ХХ ғасырдың 30-жылына дейін көшпелілік ғұрпын сақтаған қазақ қожалықтарын социалистік негізге көшіру барысында жүргізген реформаларының заңсыздығын Гурьев өңірі мысалында ашуға ықпал ететін мәселелерге арналған. Мақалада байларды тәркілеу мен ұжымдастыру қарсаңындағы Гурьев уезі құрамындағы көшпелі қазақтар тұратын болыстықтар мен ауылдардың әкімшіліктерриториялық құрылымын, өңірді мекендеген халықтың ұлттық, әлеуметтік құрамын, мал шаруашылығымен айналысатын жеке меншіктегі қожалықтардың санын және мал саны көрсеткіштерін салыстырмалы талдау, саралау арқылы зерттеу қорытындылары шығарылды. Атап айтқанда, Гурьев уезінің жайсыз климаттық ерекшеліктеріне орай, бұл өңірдегі жеке қожалықтардың Қазақстанның өзге аймақтарына қарағанда шаруашылықтық әлсіздігі мал санының аздығымен тұжырымдалады. Сонымен қатар, өңірдегі қазақ қожалықтарының экономикалық әлсіздігі 1918-1920 жылдардағы уезд аумағындағы Азамат соғысы зардаптарымен және 1921-1923 жылдардағы бірнеше дүркін болған қуаңшылық пен жұтпен байланыстырылады.

Гурьев уезіндегі кеңестендіру шаралары барысында жүргізілген әкімшілік-территориялық өзгерістердің көптігі халықтың әлеуметтік-экономикалық құрылымына ықпал еткені 1926-1929 жылдар аралығында салыстырылып талданады. Өңір халқының ұлттық жағынан салыстырмалы түрде біркелкілігін көшпелі мал шаруашылығының басымдығымен негіздейді. Бұл талдаулар Гурьев өңіріндегі 1928 жылғы ірі байларды кәмпескелеу, 1929-1933 жылдардағы мал және ет дайындату және ұжымдастыру сияқты саяси науқандарды әділетсіз өткенін ашуға ықпал етеді, Уезд аумағында кәмпескелеу шарттарына сәйкес келетін қожалықтардың болмағанын дәлелдейді.

Канадалық инклюзивті білім беру перспективасы оның тарихы мен әлеуметтік контекстіне ғана тән. Кейбір жолдармен қарағанда Канада еліндегі инклюзивті білім беру тәжірибесін құру үшін үлкен әсер еткен теориялар, шеңберлер мен тәжірибелердің ортасы болды. Канадалық тәжірибелер дамығанымен, әлі де көп жұмыс жасалуы тиіс. Бұл мақаланың мақсаты Канададағы инклюзивті білім берудің қазіргі формадағы дамуының жалпы контексттің қамтамасыз етілуі. Бұл мақала оқырмандар үшін ағымдағы тәжірибе және инклюзивті білім берудің болашақ көзқарастарына қатысты түсініктерді таба алатын контекст ретінде ұсынылған. Халықаралық деңгейде Канада серіктестік оқу орындарымен тәжірибесін жақсарту мақсатында басқа елдермен инклюзивті оқытудың тәжірибелері мен принциптерін үйренуге және бөлісуге тырысады. Бұл серіктестік және халықаралық деңгейде ақпарат алмасу жақсырақ қауымдастықтар құруға көмектеседі және егер адам өз контекстінде қалса, ойлаудың интеллектуалды есіктерін ашу мүмкін емес. Инклюзивті білім беру – бұл шын мәнінде әлемдік күш-жігер, оның соңғы талдауы әлі басталмаған.

Бұл мақала отандық және шетелдік тәжірибені ескере отырып, оралман студенттерді оқыту процесіне бейімдеу процесінің ерекшеліктеріне арналған. Бейімделудің теориялық және практикалық аспектілері мен кезеңдері қарастырылады. Білім беруді дамытудың қазіргі жағдайындағы жоғары оқу орындарындағы бейімделу процесінің ерекшеліктеріне, сондай-ақ оқыту әдістері мен оны ұйымдастыруға талдау жасалды. Студенттерді бейімдеу бойынша шетелдік тәжірибені талдаудағы басты міндет бейімделуге оң әсер ететін әдістерді біріктіру болып табылады, сонымен қатар білім беру кеңістігінде тұлғаның психологиялықпедагогикалық бейімделу мәселелері белсенді түрде қарастырылады.

Әлеуметтік бейімделу проблемасын екі тұрғыдан анықтауға болады: 1) адамның субъективті – маңызды қатынастарының жиынтығы ретінде; 2) өз өмірін ұйымдастыру тәсілі ретінде. Тұлғаның бейімделуі қоғамда және нақты әлемде тұрақты қалыптасқан және бар жағдайлар ретінде қарастырылады. Мақалада жеке тұлғаны бейімдеудің сыртқы жағы, әртүрлі бейімделу стратегияларын әзірлеу қызметі ретінде көрсетілген. Сондай-ақ, бұл қызмет бейімделу жағдайының жағдайын өзгертуге бағытталған. Стрессті жоюға және ісәрекет пен қарым-қатынас процесінде жайлылықты орнатуға бағытталған жеке тұлғаның саналы психикалық белсенділігі ретінде бейімделуінің ішкі жағы да бөлінеді. Бейімделудің екі түрі бар: генотиптік, тұқым қуалайтын және фенотиптік-жеке даму барысында алынады.

Мақалада цифрлық сауаттылық мәселесі кәсіби құзыреттілік пен ақпараттық мәдениеттің негізгі компоненттерінің бірі ретінде қарастырылады. Зерттеудің мақсаты – «жасанды интеллект» ұғымының мәнін және оның цифрлық сауаттылықты қалыптастырудағы маңыздылығын түсіндіру. Халықтың цифрлық сауаттылығын арттыру цифрлық экономиканың дамуын жеделдетудің басымдықтарының бірі ретінде танылды, ал цифрлық сауаттылық әр адамның цифрлық әлемде бәсекеге қабілетті өмір сүруі және өзін-өзі жүзеге асыруы үшін қажетті негізгі дағдылардың бірі болып табылады.

Қазіргі кезде ақпараттық технологиялар саласында зерттеулер кеңінен жүргізілуде. Көптеген ғалымдардың компьютерлік бағдарламаларды құру, талдау, модельдеу, жүйелерді оңтайландыру және жасанды интеллект құру саласындағы жетістіктері бүкіл әлемге танымал. Бизнес пен ғылым тиімді ынтымақтасатын экономикасы бар елдерде инновацияларды нарыққа шығару қарқын алып, ұзақ мерзімді перспективада бәсекелестік басымдық танып отыр.

Кез келген мекемеде жасанды интеллект жүйелерін енгізуінің қозғаушы күші қызмет процесін автоматтандыру арқылы тиімділікті арттыру болып табылады. Сонымен қатар, жасанды интеллект технологиясы қызмет мүмкіндіктерін даралап көрсете отырып, қоғамның сұранысын арттыруға мүмкіндік береді. Десек те, қазіргі уақытта жасанды интеллекттің дамуына әсер ететін экономикалық сектордың негізгі мәселелерін «салаішілік» және «саладан тыс» деп екі санатқа бөлуге болады. Біріншісіне, әлемдік көшбасшыларға қарағанда төмен деңгейдегі фирмалардың инновациялық жобаларды енгізуі мен іске асыруы, екіншісіне, еңбек өнімділігінің төмендігі және автоматтандыруға жататын жұмыс орындарының үлкен үлесі, жабық және ескірген деректер құрылымдары, мемлекеттік секторда жасанды интеллект технологияларының жеткіліксіз енгізілуі, еңбек мәселелері жатады. Жалпы алғанда, сыртқы сын-қатерлерге кейбір салаларда (денсаулық сақтау, білім беру, көлік т.б.) жасанды интеллект дамуының, дербес деректерді қорғау туралы заңдардың болмауы немесе жетілмегендігі және капиталға қолжетімділіктің шектелуі жатады. Бұл мәселелер түрлі зерттеулер мен көзқарастар тұрғысынан нақты талдауды қажет етеді.

Инновациялық экономика жинақталған зияткерлік әлеуеттің сапасы мен құнының өсуімен бірге, яғни ғылымның дамуымен қатар құрылады және дамиды, ал зияткерлік адами капитал – оның дамуының басты факторы болып табылады. Ал жинақталған сапалы зияткерлік әлеует инновациялық экономика секторының, сондай-ақ білім экономикасының іргетасының негізгі бөлігі болып табылады.

Зерттеудің мақсаты – инновациялық экономиканы қалыптастыру кезінде зияткерлік әлеуетті дамытудағы негізгі проблемаларды анықтау. Зерттеу жүйелі-құрылымдық-функционалдық тәсіл негізінде жүргізілді, Қазақстанның зияткерлік әлеуетін дамытуға SWOT-талдау жасалынды.

Қазақстанның зияткерлік әлеуетін дамытудың күшті және әлсіз жақтарын талдау оң жақтарын көрсетіп қана қоймай, зияткерлік әлеуетті дамытудағы негізгі кемшіліктерді және инновациялық экономиканы қалыптастырудағы проблемаларды анықтауға мүмкіндік берді. Зияткерлік әлеуетті дамытуға білім беру және ғылыми зерттеулер үшін инфрақұрылымның дамымауы; қалалық және ауылдық мектептердің, ұлттық, өңірлік және жекеменшік университеттердің білім беру сапасындағы теңсіздік кедергі келтіреді; талантты адамдардың көші-қоны, негізінен техникалық білімі бар шетелде жақсы мүмкіндіктер іздеуде.

Талдау нәтижелері бойынша тиісті зияткерлік әлеуеті бар адами капиталды қалыптастыру негізгі болып табылатын елде инновациялық экономиканы қалыптастыру үшін жүйелі жағдайлар ұсынылды.

Зерттеу нәтижелері, біздің ойымызша, елдегі инновациялық экономиканы қалыптастыруды жандандыруға мүмкіндік береді, ал зияткерлік әлеуетті қалыптастырудың белгіленген стратегиялық басымдықтары осы тұрғыда дамыту қажет сәттерге назар аударуға мүмкіндік береді.

Мақалада Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы саласында инновациялық технологияларды пайдалану аспектілері зерттелген. Агроөнеркәсіптік кешен салаларында цифрландырудың мәні негізделген. Отандық аграрлық секторға технологиялық инновацияларды енгізу бойынша міндеттер айқындалды: нормативтік-құқықтық қамтамасыз етуді жетілдіру, тиімді техникалық қолдау, инновациялық белсенділіктің өсуі, қаржылық қолдаудың жеткілікті деңгейі, табиғат қорғау заңнамасын орындау, табиғи ресурстарды сақтау, жағдайлық талдау жүргізу ауқымын ұлғайту, сандық экономика және АӨК-не «ақылды» технологиялар мәселелері бойынша кадрларды даярлау және қайта даярлау. Алдыңғы қатарлы агротехнологиялар қолданылатын елдердің тәжірибесі зерттелді. Цифрлық технологиялар, сондай-ақ оларды Қазақстанда жүзеге асыру факторлары мен шарттары туралы жинақталған ақпараттың әлеуеті қарастырылды. Республикада SMART-фермаларды енгізу қарқыны мен жоспарлары талданды, аймақтар бойынша нақты мысалдар келтірілген. Агроөнеркәсіптік өндірісте нумерациялық әдістерді қолдану салалары көрсетілген.

Цифрландыру – бұл ауыл шаруашылығы қызметінің барлық спектрі бойынша ақпараттық контентті қолдану ғана емес, елдің әрбір өңірінде кешенді электрондық автоматтандырылған жүйе құру, оны басқа ақпараттық базалармен біріктіру қажеттілігі де анықталған. Авторлар ауыл шаруашылығындағы нанотехнологиялар ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің мемлекетпен өзара қарым-қатынасын жеңілдетуге (құжат айналымын жеңілдету, жеңілдетілген несие беру), аграрлық өнімді қадағалау мен сертификаттаудағы жағдайды жақсартуға, экологиялық бақылауға, «сандық» ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында өнімділіктің өсуіне, білім беру саласын дамытуға ықпал ететіндігін айтады.

Ұйымның барлық меншік нысандарындағы қызметкерлерді ынталандыру мәселелері саяси жүйеге қарамастан өзекті болып қала береді. Еңбек нарығы IT-салада жоғары білікті кадрларды қажет етеді.

Демек IТ-компаниялар қызметкерлерді ынталандырудың әртүрлі түрлерін қолданады: жалақыны көтеру, еңбек жағдайларын жақсарту, өз брендін ілгерілетуге бағытталған іс-шараларды енгізу. Сонымен бірге персоналды басқару мен еңбекті ынталандыру жетілдірілуде. Тиісінше, мұның бәрі осы мәселесінің өзектілігін көрсетеді. Бұл зерттеудің мақсаты персоналды басқарудың негізгі функцияларының бірі ретінде еңбек мотивациясын арттырудың әртүрлі жолдарын негіздеу болып табылады.

Бұл мақалада мотивация ұйымдағы персоналды басқару функциясы ретінде қарастырылады. ІT-ұйымда персоналды ынталандыру тиімділігін арттырудың негізгі бағыттары көрсетіледі. Зерттеу барысында әртүрлі ғылыми басылымдар мен мақалалар, әртүрлі электрондық ресурстар пайдаланылды. Жұмысты дайындау барысында талдау мен салыстырудың әртүрлі материалдары мен әдістері қолданылды.

Бұл зерттеудің ғылыми жаңалығы-қызметкерлердің мотивациясын арттыру бағыттары негізделген.

Кез келген ұйымның негізгі факторы – басшының өз қызметкерлеріне деген көзқарасы. Сенімді және жақсы қарым-қатынас арқылы басшылар өз қызметкерлерін ынталандыра алады. Тиісінше, суық немесе жанжалды қатынастарда қызметкерлердің тиімділігі төмендейді. Бірақ әлі күнге дейін тек түпкілікті нәтижеге қызығушылық танытатын басшылар бар. Олар бұл нәтиженің артында тұрған қызметкерлердің жеке басына қызығушылық танытпайды. Сондықтан менеджерлер өз қызметкерлеріне ерекше көзқарас тауып, олармен байланыс орнатып, қолдау көрсетуі керек.

Қазақстанда шағын кәсіпорындарды қолдау саласында мемлекет тарапынан қаржылық және гуманитарлық сипаттағы жан-жақты көмек байқалады. Алайда, жүргізіліп жатқан шараларға қарамастан, төтенше жағдай режимі мен енгізілген карантиндік шектеулердің әсері елдің кәсіпкерлік ортасына кері әсерін тигізді. Осы шаралардың нәтижесінде 300 мыңнан астам кәсіпорын өз қызметін уақытша тоқтатуға мәжбүр, ал миллионнан астам кәсіпкерлік субъектілері пандемиядан тікелей зардап шекті. Бұл қиын жағдайда екінші деңгейдегі банктерде (ЕДБ) қарызы бар 14-15 мыңға жуық кәсіпорын өз міндеттемелері бойынша кейінге қалдыруға өтініш білдірді.

Бизнестің негізгі проблемалары әлі күнге дейін қаржыға, несиеге қол жетімділіктің жоқтығы болып қала береді, ал оларды банктер жоғары мөлшерлемемен ұсынады.

Жүргізілген зерттеулерге сәйкес Қазақстанда шағын және орта кәсіпкерлік жеткілікті дәрежеде дамымаған. Дамыған елдерден ЖІӨ-дегі шағын және орта кәсіпорындардың үлесі 40% - дан 90% - ға дейін болуы мүмкін, ал Қазақстанда бұл үлес шамамен 27% құрайды. Бұл экономиканың осы секторының дамуын ынталандыру мақсатында мемлекет тарапынан күшейтілген іс-шаралардың қажеттілігін көрсетеді.

Қазақстандағы кәсіпкерлік ортаның маңызды аспектісі біздің ойымызша, елдің ресурстық базасымен экономикалық салада айырмашылықтармен сипатталатын күрделі аумақтық құрылымы бар екендігі болып табылады. Бұл шарт кәсіпкерлік үшін жағдайлар өңірге байланысты әр түрлі болуы мүмкін дегенді білдіреді, бұл елдің барлық макроөңірлерінде кәсіпкерліктің тең мүмкіндіктерін қамтамасыз ету және оны дамытуға жәрдемдесу үшін мемлекет тарапынан сараланған тәсілдерді талап етеді. Осылайша, Қазақстан іскерлік белсенділікте біркелкі еместігін көрсетеді.

Мақалада бухгалтерлік есеп – ұйымның қаржы-шаруашылық қызметі туралы ішкі, сыртқы қолданушыларына толық мағұлмат беретін ақпараттық жүйесінің көзі болып табылатындығы туралы және бухгалтерлік баланстың шаруашылық операциялармен байланыстылығы туралы айтылған. Бухгалтерлік баланс ұйым жаңадан енді құрылған уақытта жасалынған бухгалтерлік балансы кіріспе балансы деп аталады. Жалпы бухгалтерлік есепті зерттеп, оны тану ол кәсіпорында басқаруда маңызды шешімдерді қабылдай білуге көп мүмкіндік береді. Шаруашылық ресурстары және олардың көздерінің операциялары бухгалтерлік есепшоттарында өзара байланыста және үздіксіз әрі белгілі бір жүйеде көрсетіледі.

Мақалада бухгалтерлік баланстың теориялық аспектілері қарастырылады, ол экономикалық қызметті басқаруда ақпараттық базаны құратын жүйені білдіреді – бұл барлық экономикалық формацияларға ортақ. Бұл зерттеуде авторлар әдеби шолуды және теориялық негіздерді талдау негізінде кәсіпорында әр күнтізбелік жұмыс күні ішінде бірнеше шаруашылық операцияларды жүргізілетіп жүретінін және осы операциялардың барлығы ұйымның капиталына белгілі бір дәрежеде әсер етіп, болашақта бухгалтерлік баланста көріс алатыны атап көрсетеді.

Бухгалтерлік есептің жүйесін жүргізудің жалпы қағидасы және ережесі нормативтік-құқықтық құжаттарда белгіленген және бухгалтерлік есеп бірнеше компонеттерден тұратын күрделі модель

Зерттеу Қазақстан Республикасының тұрғын үй шаруашылығындағы энергия ресурстарымен қамтамасыз етілуін және энергетикалық инфрақұрылымның жай-күйін талдауға арналған. Автор елдегі энергетикалық желілердің тозғанын және соның салдарынан электр желілеріндегі электр энергиясының айтарлықтай ысыраптарын ескере отырып, Қазақстандағы электр энергиясын өндіру мен тұтынудың ағымдағы жағдайын қарастырған. Зерттеудің өзектілігі: электр энергетикасы базалық салалардың бірі бола отырып, кез келген мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік саласында маңызды рөл атқарады. Мақалада Қазақстанның 14 облысының және республикалық маңызы бар 3 қаланың, қалалық елді мекендерінің аумағында жүргізілген тұрғын үй шаруашылығы саласында энергиямен қамтамасыз ету бойынша көрсетілетін қызметтердің сапасы туралы Қазақстан Республикасы халқының қоғамдық пікірінің мониторингінің жалпыланған нәтижелері келтірілген. Халықтың сауалнамасына арналған зерттеу үлгісі квота болып табылады және тұрғылықты жері мен жасы сияқты әлеуметтік-демографиялық сипаттамаларға сәйкес келеді.

Мақалада ҚР өңірлерінде энергия үнемдеу, оның ішінде тұрғын үй шаруашылығында инновациялық энергиямен жабдықтауды қолдану, атап айтқанда Қазақстан экономикасының секторларында баламалы энергия көздерін қолдану бойынша жүзеге асырылатын іс-шараларды іске асыру мүмкіндіктері қарастырылады. Қазақстанның экономикалық дамуының қазіргі кезеңінде тұрғын үй шаруашылығы объектілерінің энергия тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар берілді.

Мaқaлaдa aйыптaлушығa (күдіктіге) үй қaмaғын тағайындау кезінде қойылғaн шектеулер мен тыйымдaрдың тaлдaуы келтірілген. Осы бұлтaртпaу шaрaсын қолдaну кезінде туындaйтын проблемaлaр aнықтaлды, шетелдік тәжірибе зерттелді, нәтижесінде aвтор қылмыстық іс жүргізу зaңнaмaсынa толықтырулaр мен түзетулер ұсынды.

Үйде қaмaуғa aлу түріндегі іс жүргізу мәжбүрлеу шaрaсы қоғaм дaмуының әлеуметтік-экономикaлық деңгейіне бaрыншa сәйкес келеді, жaсaлғaн іс-әрекеттің жеке бaсы мен сипaты турaлы деректерді ескере отырып, бұлтaртпaу шaрaлaрын қолдaнуды дaрaлaндыру қaғидaтынa сәйкес келеді, aдaмның зaңды мінез-құлқының aлғышaрттaрын қaмтaмaсыз етеді. Қылмыстық қудaлaуғa жaтaтын қылмыстық-процестік құқықтық қaтынaстaр субъектілері.

Үй қaмaуының қылмыстық сот ісін жүргізудегі бұлтaртпaу шaрaлaрынa жaтуы оны осы институттың жaлпы мaқсaттaрынa тәуелді етеді. Демек, үйді қaмaуғa aлу бұлтaртпaу шaрaсы ретінде, ең aлдымен, қылмыстық процесте aйыптaлушының (күдіктінің) дұрыс мінез-құлқын қaмтaмaсыз етеді.

Біздің ойымызшa, үйді қaмaуғa aлу – бұл қылмыстық процестің теориясынaн бaстaу aлу керек бірнеше aлдын aлу шaрaлaрының синтезі.

Үй қaмaуын қолдaнуғa бaйлaнысты туындaйтын құқықтық қaтынaстaрды ғылыми тaлдaу үй қaмaғын реттейтін нормaны ғaнa емес, сонымен бірге қылмыстық іс жүргізу зaңнaмaсының бaрлық нормaлaрын реформaлaу қaжеттілігі турaлы қорытындығa әкеледі. Осығaн бaйлaнысты тергеу әрекеттерін қолдaнудың іс жүргізу тәртібі – келіссөздерді тыңдaу және жaзу, хaбaрлaмaлaрды ұстaп aлу, соның ішінде орындaушының ұстaп aлу нәтижелерін қылмыстық процесті жүзеге aсырaтын оргaнғa берудің іс жүргізу тетігі жетілдірілуге жaтaды.

Қылмысқа қарсы күресте криминалистика ғылымының жетістіктері мен қылмысты ашудың маңызы зор. Қылмыстарды ашудың жаңа криминалистикалық технологиялары мен әдістері, қолданудың кейбір өзекті мәселелері, ұйымшылдық, кәсібилік, криминалистикалық ғылымды зерттеуде жаңа техникамен қарулану, т.б. жаңа озық компьютерлік технологияларды зерделеу үшін қылмыстың алдын алу, тергеу бойынша жаңа әдістемелік ұсынымдар жаңа тәсілдерді енгізуді талап етеді.Соңғы жылдары криминалистер қылмыстарды, соның ішінде ауыр қылмыстарды ашты. Автоматтандыруда, сараптамалық зерттеулер жүргізуде, компьютерлік технологиялардың жетістіктерін және автоматтандыруды кеңінен қолданды. Бұл криминалистика саласындағы көптеген бағыттардағы жұмысты тиімді өзгертуге мүмкіндік береді және криминалистердің жұмысын жеңілдетуге ықпал етеді.

Мақалада трасологияның механикалық әсерлердің іздері мен жанасатын (жанасатын) объектілер мен іздерге механикалық әсер ету ерекшеліктерін зерттейтін теориялық аспектілері қарастырылады.

Бұл зерттеуде автор әдеби шолу мен теориялық негіздерді талдау негізінде із ұғымы бір заттың бетіндегі заттың сыртқы құрылымының онымен өзара әрекеттесуіне байланысты көрінуін білдіреді деген қорытындыға келді. Сонымен қатар, талдау негізінде автор трасологиялық зерттеудің негізгі объектісі болып табылатын із түзетін объектілер екі объектінің өзара әрекеттесуі нәтижесінде пайда болатынын атап өтті.

Мaқaлaдa cыбaйлac жeмқopлықтың кpиминoлoгиялық acпeктілepін eгжeй-тeгжeйлі жәнe кeзeң-кeзeңімeн aшyғa әpeкeт жacaлды. Cыбaйлac жeмқopлық әpeкeттepі eлдің экoнoмикaлық жәнe әлeyмeттік дaмyынa тepіc әcep eтeді. Қaзaқcтaн үшін cыбaйлac жeмқopлық пpoблeмacы eліміздің құқық қopғay opгaндapы мeн coт жүйecінің бeдeлінe нұқcaн кeлтіpeтін aca мaңызды құқықтық, экoнoмикaлық, caяcи міндeттepді шeшyгe кeдepгі кeлтіpeтін мaңызды мәceлeлepдің біpі бoлып тaбылaды.

Қaзaқcтaн Pecпyбликacы Пpeзидeнтінің Жoлдayындa cыбaйлac жeмқopлық жaй ғaнa құқық бұзyшылық eмec eкeндігі көpceтілгeн. Бұл мeмлeкeттің тиімділігінe дeгeн ceнімгe нұқcaн кeлтіpeді жәнe ұлттық қayіпcіздіккe тікeлeй қayіп төндіpeді. Eлдeгі cыбaйлac жeмқopлықтың бacты ceбeптepінің біpі мeмлeкeттік құpылымдapдың қызмeтін, бacқapy жүйecін күpдeлі ұйымдacтыpyды тиіcіншe бaқылaмay бoлып caнaлaды.

Зерттеу барысында Еуропалық зерттеушілер білім беру саласындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің пайдасына дәлелдер келтірді. Мақалада сыбaйлac жeмқopлыққa қapcы caяcaт өміpдің әpтүpлі caлaлapындa cыбaйлac жeмқopлықты тyдыpaтын жәнe aдaмдapды cыбaйлac жeмқopлық әpeкeттepін жacayғa итepмeлeйтін ceбeптep мeн жaғдaйлapды aзaйтy бoйыншa мeмлeкeттің жaн-жaқты жәнe дәйeкті шapaлapын әзіpлey жәнe жүзeгe acыpy қарастырылған.

Автормен қылмыcтық-құқықтық жәнe кpиминoлoгиялық шapaлapдың нeгізгі бaғыттapы жeкeлeгeн іcшapaлapды жүзeгe acыpy шaмacынa қapaй ғaнa eмec, coндaй-aқ cыбaйлac жeмқopлық құбылыcын, oның ceбeптepін, cыбaйлac жeмқopлық мінeз-құлқының yәждeмecін тepeң тaлдay нәтижeлepін, тікeлeй жәнe жaнaмa шығындapды нeғұpлым бaйcaлды жәнe oбъeктивті бaғaлayды ecкepe oтыpып түзeтілy ұсынылаған.