Жаһандық рухани-экономикалық дағдарыс жағдайында, рухани-адамгершілік мәдениетті зерттеу тақырыбының маңыздылығы, қазіргі заманғы шындық өмірге деген тұтынушылық қызығушылықтың артуынан, халықтар арасындағы этникалық бірегейліктің жойылуынан, жастардың әлеуметтік бейімсіздігінен байқалады. Адамгершілік - бұл адамилық құндылық ретінде этнопедагогикамен байланысты, адам өмірінің барлық салаларында адамның мінез-құлқын реттейтін, санада моральдық норма ретінде бекітілген, ар-ұждан ретінде көрінетін, этномәдениеттің ең маңызды константы, жақсылық үшін ностальгия. Академик Г.Н. Волковтың бойындағы руханият пен адамгершілік негіздері отбасында қаланып, өмір бойы жалғасты. Ол салт-дәстүрлерді, өзін ұлтының және басқа халықтардың педагогикалық мәдениетін зерттеу негізінде өзін дамыта білуді, рухани күш-жігермен белсендіруді үйренді, ол адамдар арасындағы қарым-қатынастың әр түрлі салаларына қызығушылық танытатын (ғылыми іс-әрекетпен қатар) ерекше жеке тұлға ретінде қалыптасты. Г.Н. Волковтың рухани саулығының белгісі, бұл қоршаған адамдарға, қоршаған әлемге деген құрметпен қарауы. Академик Г.Н. Волковтың бойындағы тұлғалық рухани-адамгершілік сапалары, жастардың жан-жақты қалыптасуына, халықтардың білімі мен мәдениетін одан әрі дамытуға, терең генетикалық детерминистік процестерді қосуға жаһандану жағдайында қоғам мен тұлғаның қауіпсіз дамуының іргелі идеясы мәртебесіне ие болады.

Мақалада ұзақ жыл бойына өлкетану саласында еңбек етіп, өлке тарихын түгендеуге үлес қосқан өлкетанушылар М.Намазғалиев, Ж.Ғизатов, Ө.Әлімгереев, В.Афанасьев жөнінде жазылған. Соның ішінде өлкетанушылардыңкешегі Алтын Орда дәуірінен бастап бүгінгі күнге жеткен ұлы ел билеушілеріжерленген, елдігіміздің астаналары болған киелі жерлердің бірі - Сарайшық қаласыныңтарихы,археологиялық зерттеулері мысалға алынған. Ортағасырлық Сарайшық қаласының археологиясы мен этнографиясы, жергілікті тарихты зерттеудегі өлкетанудың рөлі мен маңызы, ата-бабалардың рухани мұрасы және киелі нысан ретінде тұлғалары, туған өлке тарихының беймәлім беттері туралы жазылған өлкетанушылар ғылыми еңбектері сараланды. Өлке тарихының жанашырларының облыстың қалалары мен аудандарының өлкетанушыларын тарта отырып, қатысушылардың географиясын кеңейту, өлкетануды дамытуға мүдделі барлық мекеме, ұйымдармен ынтымақтастықты дамыту, өлкенің тарихы мен мәдениетін зерттеуге жастарды кеңінен тарту, «Сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығының негізінде 2-3 жылда кемінде бір рет өлкетану оқуларын өткізуді тәжірибеге енгізу, өлкетану саласындағы зерттеулерді дамытып, БАҚ-да өлкетануға қатысты жұмыстарды жандандыру туралы ұсыныстары қайта көтерілді.Ортағасырлық Сарайшық қаласының тарихын зерттеп, төл тарихымызды өскелең ұрпаққа жатық тілмен, мәнермен баяндап, өлкетану аясының кеңдігін, мүмкіндігінің молдығын, өз елін сүйетін әрбір жан үшін шектеусіз зерттеуге лайық сала екені түсіндірілді.

Мақала Ұлы Отан соғысы жылдарындағы жетім балалардың жағдайына арналған. Соғыс ересектер тағдырында ғана емес, әсіресе балаларда да өшпес із қалдырды. Көптеген жетімдердің пайда болуы елдегі саяси оқиғалармен байланысты. Революциялар, Бірінші дүниежүзілік және азаматтық соғыстар, 20-жылдардағы ашаршылық салдарынан қараусыз қалған балалар саны едәуір өсті. Ұжымдастыру мен 30-жылдардағы ашаршылық жағдайды одан сайын ушықтыра түсті. Соған қарамастан, Кеңес өкіметі ХХ ғасырдың 20-30-жылдарында балалардың панасыздығы мәселесін тұтастай шеше алды. Алайда, басталған Ұлы Отан соғысы тағы да көптеген қараусыз қалған балалардың пайда болуына себеп болды. Осыған байланысты жергілікті билік органдары ерекше назар аударып, балаларды құтқару үшін барлық шараларды қабылдады. Мақала авторы балаларды балалар үйлері мен арнайы балалар мекемелеріне бөлу кезінде кездескен қиындықтарды ашады. Соғыс жылдарында балалар арасындағы қылмыс күрт өсті. Нәтижесі түзеу балалар мекемелерін қалыптастыру болды. Соғыс жылдарындағы балалар үйлерінің жағдайы ерекше зерттелуде. Жетім балаларды паналаған және асырап алған Қазақстан халықтары мен Орта Азия республикаларының жанкешті көмегін атап өту қажет. Мемлекеттік органдар мен мекемелер жетімдердің тағдырын жеңілдету үшін бар күшін салды. Бұған заңнамалық құжаттар дәлел болып табылады.

Мақалада қазақ әдебиеттану ғылымындағы өзекті мәселенің бірі болып келе жатқан жанр мәселесі қозғалады. Әдеби байланыс пен көркемдік ізденіс туралы айтылғанда жалпы ұлттық әдебиетімізге келген әдеби процесс толық қаралады. Әдеби процесте әрбір жанрдың қалыптасу, даму жолдарына қысқаша тоқтала келе, төл әдебиетімізге жаңа жанрлардың келуі, ондағы ұлттық ерекшелік мәселелері де сөз болады. Жанр үнемі даму үстінде болады. Мақалада белгілі әдебиеттанушы ғалымдардың пікірлеріне сүйене отырып, жанрлық дәстүр мәселелесіне тереңірек тоқталамыз. Әдеби байланыстың әдеби жанрлардың дамуындағы орны айтыла келе оның алғашқы түрі - еліктеуге де өз пікірімізді білдіреміз. Әлем әдебиетінде қалыптасқан типологиялық дәстүр жолымен келген сонеттер табиғатына талдау берілді. Сонет - қазақ әдебиетіне ХХ ғасырдың аяғында келген жаңа жанр. Ол негізінен әдеби аударма арқылы келген. Ұлттық әдебиеттің даму процесінде әдеби байланыстың алар орны ерекше. Әсіресе көркем аударманың ролі үлкен. Бірақ олардың қай-қайсысында да ұлттық ерекшелік сақталады. Әлемдік әдебиет деңгейіне көтерілген үздік көркем туындылардың әдебиеттану ғылымдағы орны бөлек. Рухани салада көптеген классикалық мәдениет үлгілері жасалды. Ұлттық әдебиетіміз бен мәдениетіміздің, өнеріміздің озық үлгілерін зерттеп, жариялауға үлкен мүмкіндіктер жасалды. Жанр - тарихи категория, сондықтан әдеби процесте атқарар жұмысы да мол. Мақалада ақындар Х.Ерғалиев, К.Салықов, Е.Әукебаев сонеттерінің ерекшеліктеріне талдау берілген.

Мақалада ҚХР сыртқы саясатының кезеңдерінің кейбір мәселелері, Қытайдың Орталық Азия елдері қатынастарындағы саяси дәстүрлері мен қазіргі заманғы сыртқы саяси тұжырымдамалары қарастырылады. Авторлар Қытай Халық Республикасының ежелгі дәуірден қазіргі уақытқа дейінгі саяси басымдықтарын анықтай отырып, қытайлық сыртқы саясаттың дәстүрлі әдістеріне, оның ішінде жанжалдарды бейресми келісім мен келісім тетіктерінің көмегімен шешу, келіссөздер формасын сараптайды. Қытайдың сыртқы әлеммен қарым - қатынас жүйесіне бағытталған саясаты конфуцийизмнің негізгі принциптеріне негізделген. Ол өз кезегінде халықаралық қатынастардағы «вертикалды байланыстарды» сипатталатын Қытайлық центризмін саясатын тудырды. Мао Цзедун тұсында сыртқы саясаттың басымдылықтары негізінен тәуелсіздік пен өз күштеріне сүйенуге және шетелдік араласуға жол бермеу мен гегемонизмге қарсы күреске бағытталған болатын. Бүгінде ҚХР қарқынды дамып келе жатқан АТА аймағындағы жетекші мемлекет. Сонымен бірге ҚХР көрші мемлекеттер мен халықтар үшін тартымды геосаяси орталығының рөлін атқаруда. Бұл саясаттың геосаяси негізіне Шығыс және Оңтүстік Азия, сол сияқты Орталық Азия елдері кіреді. Сондай-ақ, жаңа әлемдік тәртіп жағдайында «үлкен Қытайдың» қалыптасуы этникалық қауымдастықпен бекітілген экономикалық бірлікті білдіреді.

Мақалада қазақ көркем прозасының аудармаларындағы степь лексемасының қолданысына талдау жасалады. Зерттеу барысында мәтіндік талдаулар арқылы бұл сөздің қазақ тіліндегі дала лексемасынан жасалатын семантикалық калька екендігі сипатталады. Лингвистикалық әдебиеттерде калька теориясы, соның ішінде семантикалық калька мәселелеріне қатысты, сондай-ақ, аударма практикасында кең қолданыс тапқан калькалау әдісі туралы да зерттеулер баршылық. Көркем мәтін аудармаларындағы тілдер сабақтастығы туралы да зерттеулер кең орын алған. Дегенмен қазақ көркем прозасының аудармаларындағы орыс тілінің степь лексемасының мәртебесі туралы толыққанды зерттеулер кездеспейді. Мақалада қазақ көркем прозасының орысша аудармаларында степь лексемасы қазақ тілінің ықпалымен дала сөзінің мағыналық құрылымына енетін семемаларды иемденетіні компоненттік талдау (семемалар мен семаларды талдау) әдісі арқылы анықталады. Сондай-ақ, аудармадағы семантикалық кальканы анықтайтын қосымша факторлар да ажыратылады. Аталған лексеманың сан түрлі семаларының актуализациялануын көрсететін мысалдар келтірілген. Нәтижесінде орыс әдебиетінің классик жазушыларының (Пушкин, Гоголь, Тургенев, Некрасов, Кольцов, Толстой, Чехов, Бунин, Шолохов т.б.) шығармалары, қазақ көркем прозасының аудармалары, сонымен қатар қазақ халқының өмірі тақырыбында орыс тілінде жазылған шығармалардағы степь лексемасының қолданысына қатысты ерекшеліктер сипатталады.

Бұл мақалада ЖОО-да шетел тілі ретінде ағылшын тілі сабақтарында аудиовизуалды көрнекілікті пайдалану мәселесі қарастырылады. Аудио-/бейнематериалдарды іріктеу қағидаттары, коммуникативтік және кәсіби құзыреттілікке сәйкес олармен жұмыс істеу міндеттері мен әдістері сипатталған.Аудиовизуалды оқу құралдары оқу процесінің бір бөлігі болғандықтан, оларда арнайы таңдалған, сонымен қатар шет тілі сабағында қолдану мақсатында құрылған әдістемелік өңделген материал бар. «Аудиовизуалды оқу құралдары» мен «техникалық оқыту құралдары» ұғымдарының салыстырмалы түрде бірігуіне байланысты, ақпарат берудің және зерттелетін материалды көрсетудің жаңа техникалық құралдары пайда болады, ал бұл осы тақырыпқа үнемі назар аударуды қажет етеді. Мақалада тілдік емес университетте білім алушылардыңаудиовизуалды мәтінді қолданудың дәстүрлі жолдары мен тәсілдеріне шолу жасалады. Аудиовизуалды мәтіндер интерактивтілік дәрежесі бойынша (интерактивті, интерактивті емес мәтіндер), функционалды бағдарда (ақпараттық, аппеляциялық, көркем мәтіндер), жанр, презентация арнасы (видео мәтіндер, фильм мәтіндері, телемәтін, медиа мәтін), презентация нысаны (толық мәтін, серия, фрагмент) және дидактикалық мақсат (оқыту, бақылау) презентация формасы сияқты критерийлерге сәйкес мәтіндерді санаттарға бөлуді болжайды. Бұл әдістер өзінің тиімділігін дәлелдеді, бірақ олар жаңа технологиялар мен оқыту құралдарымен толықтырылуы керек. Шет тілдерін оқыту теориясы мен әдістемесінің дамуы студенттерде коммуникативті-балама дағдыларын қалыптастырудың жаңа құралдарын іздеуге әкелді. Осындай құралдардың бірі - аудиовизуалды мәтін, оның құрылымы екі гетерогенді бөліктен тұрады - ауызша және вербальды емес, екі байланыс арнасы арқылы жүзеге асырылады-визуалды және аудио.

Мақалада педагогтың кәсіби құзыреттілігін жетілдіру үшін оның пәндік сауаттылығын жаңарту қажеттілігі көрсетілген. Пәндік сауаттылық ұғымы, оның педагог ретінде кәсіби құзыреттілігін жетілдірудегі және мектеп оқушыларын оқыту сапасын арттырудағы рөлі мен орны ашылды. Білім беруді дамытудың қазіргі жағдайында, педагогтардың алдына білім беру сапасын арттыру мақсаты қойылған кезде, пән мұғалімдерінің әдістемелік бірлестігінің жұмысын дұрыс бағыттау маңызды. Қабілетті және дарынды балаларды оқыту мәселесі барған сайын үлкен мәнге ие, осыған байланысты қазіргі кездегі педагогтың пәндік сауаттылығына ерекше талаптар қойылады. Бұл тағы да бүгінгі ЖОО-ның мәселесі. ЖОО-да маман оқытуда табысты студенттермен жұмыс мазмұнының ерекшеліктері ашылуы керек, болашақ маманға білім алушылардыңқабілеттерін ашудың әдістемелері, технологиялары, оқушылардың өзіндік ерекшеліктерін, бейімділігін зерделеу тәсілдері және осыған байланысты әр оқушыны оқыту үдерісінде қажетті жағдайлар жасалуы керек. Мұнымен педагогтың пәндік сауаттылығының жоғары дәрежесі, сондай-ақ оның психологиялық-педагогикалық құзіреттілігі анықталады. Мұғалімнің кәсіби құзыреттілігін дамыту педагогикалық үдерістің жүзеге асырылуын, оқушылардың технологиялық, коммуникативтік және жеке компоненттерін қалыптастыруды ескере отырып, білім беру үдерісін жобалау және ұйымдастыру дағдыларын меңгеруін қамтамасыз етеді.

Мақалада қыздаp бойында патpиоттық құндылықтаp pухын тәpбиелеудiң таpихи-педагогикалық алғышаpттаpы қаpастыpылады. Сонымен қатаp, мақалада еpте заманнан-ақ қазақ қыздаpының Отанға деген сүйiспеншiлiгiн тәpбиелеудi, бip күннiң iсi емес, ол ұлттық идеологияға негiзделген жағдайда ғана табысты болатынын ата-бабамыз байқап-бағдаpлап, көpегендiкпен өз ұpпақтаpының бойына сiңipiп отыpғандығы жайлы айтылады. Ежелгi түpкi әйелдеpiнiң тек отбасының қоpғаушысы немесе мемлекет билеушiсi болумен қатаp еpжүpек жауынгеp болуының тамыpы өте теpеңде жатқаны туpалы мәлiметтеp де беpiледi. Ұлттық тәpбиенiң негiзi саналатын салт-дәстүpлеp аpқылы бүгiнгi ұpпақ - өз ұлтының дүниетанымынан, pухани мәдениетiнен бiлiмiн жетiлдipiп, оны күнделiктi өмipде қолданып, ұлтына тән мiнез-құлықты меңгеpетiнi айтылады. Қазақ қыздаpының бойындағы батылдық, елiн, жеpiн сүюi, оны ұpпаққа беpуi, олаpдың Отанға деген сүйiспеншiлiгiнен, осы ұлттық тәpбиеден туындағаны жайлы қаpастыpылады. Ананың Отан ұғымымен теңестipiлуi, анаға деген сыйластық пен махаббат, оның тағдыpына деген жауапкеpшiлiк - Отанның тағдыpына, туған жеpге, елге деген жауапкеpшiлiк екендiгi қаpастыpылады. Халық педагогикасының тәжipибесi - қыз балалаpымызды патpиоттық құндылықтаp pухында тәpбиелеудiң жемiсi, ұлтымыздың жеңiсi екендiгiне түсiнiк беpiлiп, патpиоттық сана-сезiмнiң қалыптасуының мазмұны ашылған.

Мақалада Саха Республикасы (Якутия) Якутск қаласындағы математика мұғалімдерінің ұжымдық оқыту әдісін игерудегі кәсіби деңгейін арттыру бойынша жұмыс тәжірибесі келтірілген. Мұғалімдермен әдістемелік жұмыс жүйесінің негізі әр мұғалімді әртүрлі деңгейдегі шығармашылық қоғамдастыққа қосатын жүйелі-әрекеттік тәсіл болып табылады. Қазіргі мектепте сыни, шығармашылық қайта ойлау және ғылым жетістіктері мен озық педагогикалық тәжірибені қолдана отырып, оның жаңа тәсілдерін, оқыту технологияларын, оның ішінде ҰОӘ-ін игеру арқылы өз қызметінің мазмұнын жаңарта алатын мұғалімге деген қажеттілік артты. Сонымен қатар, бұл оқу орындарына үлкен жауапкершілік жүктейді, педагогтардан жан-жақты педагогикалық эрудицияны, оқу процесінің ғылыми негіздері саласында терең білімді, оқытуды, тәрбиелеуді ұйымдастыру мен әдістемесін, оқушыларды дамытуды, кәсіби және педагогикалық шеберліктің жоғары деңгейін талап етеді. Осыған байланысты әдістемелік бірлестік аясында ғылыми-әдістемелік жұмысты ұйымдастыру мұғалімнің кәсіби деңгейін арттыруға тиімді көмек көрсетуге бағытталған. Мұғалім оқушыларды оқытудың жаңа тәсілдері, жаңа технологиялары туралы уақтылы ақпарат алуға, сондай-ақ практикада туындайтын мәселелерді талқылауға және олардың шешімдерін табуға, өзгермелі жағдайларда, оның ішінде ҰОӘ игеру кезінде өзі құратын оқыту жүйесінің мазмұнын анықтауға және ерекшеліктерін зерттеуге мүмкіндік алуы керек.

Дене шынықтыру қозғалысының, дене тәрбиесінің бүкіл жүйесінің басты міндеті - республикамыздың тұрғындарының денсаулығын нығайтуға, олардың тиімділігі мен өнімділігін арттыруға, Отанды қорғауға дайын болуға, жоғары адамгершілік қасиеттерді, көтеріңкі көңіл-күйді, күш пен төзімділікті қалыптастыруға және дені сау және көңілді жас ұрпақты тәрбиелеуге жан-жақты ықпал ету. Жеке тұлғаны үйлесімді дамыту және белсенді өмірлік позицияны қалыптастыру үшін дене шынықтыруды сәтті қолдану спорттық морфологияда жинақталған ғылыми жетістіктерді қолданумен тығыз байланысты. Қазақстанның әртүрлі аймақтарында тұратын халықтың әр түрлі жас топтары үшін қозғалтқыш жүктемелерінің көлемін ажырату өте маңызды. Осыған байланысты, халықтың жеке жастық-жыныстық, этно-аумақтық және кәсіби топтарына қатысты дене шынықтыру мен спорттың әр түрлі түрлерімен шұғылдану кезінде морфологиялық және функционалдық көрсеткіштердің өзгеруін нақтылау қажет. Алайда, бүгінгі күні бізде жергілікті балалар үшін тиісті стандарттар аз. Біздің зерттеуіміздің мақсаты - 8-17 жас аралығындағы мектеп оқушыларының жергілікті ұлт өкілдерінің қыздарындағы анатомиялық-антропологиялық көрсеткіштердің қалыптасуына дифференциалды қозғалтқыш режимінің әсерін белгілеу және жас ұрпақтың үйлесімді даму жолдарын белгілеу. Мақсатты қою негізінде келесі міндеттер болды: Белсенді қозғалтқыш режимі бар балалардағы антропометриялық деректерді зерттеу (спортқа бейімділікпен мектептерге тартылған балалар). Спорттық мамандандырудан бастап футболшылар, волейболшылар мен жүзушілер тексерілді. Барлық мамандандырулар жаппай, кең таралған спорт түрлерімен байланысты. Сондай-ақ, мектеп бағдарламасына сәйкес жалпы дене шынықтырумен айналысатын пассивті моторлы режимдегі балалар, жалпы білім беретін мектептің балалары. Сабақтардың қарқыны Білім және ғылым министрлігі бекіткен бағдарлама бойынша төмен және орташа қарқынды жаттығуларды біріктіреді.

Мақалада қазіргі заманғы білім берудегі мобильді оқытудың заманауи даму бағыттары қарастырылған. Мұндай мобильді оқытудың заманауи даму бағыттарын жүзеге асырудың кейбір аспектілері мақалада рет-ретімен білім алушыларға түсінікті жолмен келтірілген. Білім алушылар арасында ұялы телефондардың әртүрлі түрлерінің кең қол жетімділігіне қарамастан, мобильді оқыту Қазақстанның жоғары оқу орындарында әлі де болса үлкен көңіл аударуды қажет етеді. Білім алушылардыңоқу процесінде мобильді технологияларды пайдалануға техникалық және психологиялық дайындығы талданып айтылады. Сондай-ақ, мақалада әлемдегі алғашқы мобильді оқыту технологиясының тәжірибесі назарға алынып, көптеген мысалдар келтіріледі. Осы нәтижелерге сүйене отырып, кейбір артықшылықтар мен ең қолайлы мобильді құрылғыларды бөліп көрсетуге болады. Бұл гаджеттер, бастапқыда ойын-сауық үшін әзірленген, қазақстандық білім беру секторының тиімділігін арттыруда шешуші рөл атқаруы мүмкін. Ұялы телефондар білім беру материалдары бар ғаламтордың сайттарына қол жеткізуді қамтамасыз етеді, қашықтан оқытуда да пайдаланылады. Қазіргі білім алушылардың көпшілігі білім беруде мобильді технологияны техникалық жағынан да, психологиялық тұрғыдан да қолдануға дайын деген қорытындыға келуге болады.Білім беру ұйымдарында шет тілін үйретуде қазіргі ақпараттық технологиялар ретінде мобильді оқытуды қолдану және тиімді пайдалану үшін кез-келген жаңа мүмкіндіктерді ескеру қажет деген қорытынды жасалады

Балалардың оқуға психологиялық дайындығының проблемасы әрқашан өзекті болды, өйткені балалардың болашақтағы дамуы мен білімінің жетістігі оны шешу әдістеріне байланысты, бұл олардың еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігінің ғана емес, сонымен қатар олардың кейінгі өмірдегі жетістіктерінің кілті болып табылады. Қазіргі уақытта білім беруді ертерек бастау үрдісі байқалады, өйткені көптеген ата-аналар бұл процесті 3-4 жастан бастайды.Осы орайда, бұл мақаланың мақсаты - баланың жалпы ерте білім алуға және оның ішінде шет тілін ерте үйренуге психологиялық дайындығының негізгі компоненттерін олардың даралық және жеке қасиеттерін анықтау арқылы сипаттау. Жұмыста балалардың оқуға психологиялық дайындығының негізгі компоненттеріне қатысты ресейлік және шетелдік ғалымдардың зерттеу нәтижелері қарастырылды. Мақалада балалардың оқуға психологиялық дайындығының негізгі компоненттері көрсетілген: жеке, интеллектуалды, эмоционалды-ерік және физиологиялық. Бұл компоненттер баланың психикалық дамуының кез-келген күрделіліктегі бағдарлама бойынша, шетел тілін ерте бастаудың мақсаттылығы баланың жасына емес, оның жеке ерекшеліктеріне және оқуға дайындық деңгейіне байланысты деген тұжырым жасалған, сонымен қатар баланың шет тілін ерте үйренуге дайындығын анықтауға арналған практикалық кеңестер берілген.

Халықтың әртүрлі этно-аумақтық, кәсіптік және спорттық топтарындағы өскелең ұрпақтың өсуі мен дамуын сипаттайтын анатомиялық-антропологиялық көрсеткіштердің жастық қалыптасу проблемасы қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасында бұқаралық спортты дамытудың мемлекеттік бағдарламаларын шешу және жүзеге асыру бойынша маңызды міндеттердің бірі болып қала береді. Бағдарлама бұқаралық дене шынықтыру мен спортты одан әрі дамытуды және біздің республикамыздың тұрғындарының күнделікті өміріне енгізуді көздеді. Бұқаралық дене шынықтырудың сауықтыру сипатын ескере отырып, адамның өмірінің әр жас кезеңі үшін физикалық дамуын бағалау критерийлерін іздеу керек. Дене шынықтыру мен спорт рухани байлықты, адамгершілік тазалық пен дене кемелдігін үйлесімді түрде үйлестіре отырып, республика азаматын тәрбиелеудің маңызды құралдарының бірі ретінде қарастырылады. Бұл міндетті ойдағыдай жүзеге асыру көп жағдайда мектеп жасындағы дене тәрбиесінің дұрыс тұжырымдалуына байланысты. Мектеп оқушыларының физикалық дамуының морфологиялық және функционалдық белгілерін зерттеуге бағытталған зерттеулерімізді ұйымдастыру және өткізу кезінде біз Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің Антропология ғылыми-зерттеу институтында қабылданған және В.В.Бунак, А.Б.Савицкая және Д.И. Арон көрсеткендей. Өлшеу дене шынықтыруды үйрену үшін спортпен шұғылданатын 8-17 жас аралығындағы сау ұлдарға жүргізілді, ереже бойынша негізгі антропологиялық көрсеткіштер анықталды: спортпен айналысатын және айналыспайтын ұлдар үшін қолдың ұзындығы және оның буындары. Биіктікті өлшеу Мартин жүйесіндегі металл антропометрмен жүргізілді, бұл ағаш биіктігін өлшегішке қарағанда дәлірек көрсетеді. Алынған мәліметтер жеке арнайы картаға соттарға енгізілді. Мектеп оқушыларын бір жылдық аралықпен жас топтары бойынша бөлу кезінде біз жалпыға бірдей қабылданған схеманы қолдандық және 7 жастан 183 күннен 8 жасқа дейінгі, 182 күннен 8 жасқа дейінгі балаларды қамтыдық. Сол сияқты, олар барлық басқа жас топтары арасында таратылды. Сонымен, 8-ден 17 жасқа дейінгі барлық оқушылар 10 жас тобына бөлінді, жиынтықтағы құрам 21-ден 51-ге дейін, бұл вариациялық статистиканың талаптарына сәйкес келеді. Алынған мәліметтер жалпы қабылданған әдістеме бойынша вариациялық статистика әдісімен өңделді (Г.Р. Лакин 1973; В.М. Зациорский, 1982). Спортпен шұғылданатын ер балалардың қолының ұзындығы мен оның буындарының орташа арифметикалық көрсеткіштерін есептедік. Осы бағалау жұмыстары мен кестелерінің материалдары мұғалімдер мен жаттықтырушылар үшін дене шынықтыру және спорт, спорттық морфология, спорттық медицина, жасқа байланысты педагогика және спорттық тәжірибе үшін спортпен шұғылданатындардың физикалық жағдайын бағалау критерийі ретінде маңызды.

Мақалада дағдарыс кезінде кәсіпорын шығындарын оңтайландыру, шығындардың қаржыландыруды азайтуға тура келетін бірнеше баптарын бөлу қажеттілігі туралы мәселелер қарастырылған. Коронавирустық эпидемия, мұнай бағасының құлдырауы және қаржы нарықтарындағы көптеген дүрбелеңдер кәсіпорынның тұрақтылық үрдістерін бұзды. Бұл әсіресе бизнес саласына әсер етеді. Ұзаққа созылған карантин, сатылымның төмендеуі, үрейлі көңіл-күй, белгісіздік - осының бәрі ертенгі күннің қорқынышын тудырады. Шығындарды жүйелі және дәйекті басқару және оңтайландыру жаңа шындықтағы қызметтің ажырамас бөлігі болуы керек. Мақаланың мақсаты-басқару шешімдерін қабылдаудағы дағдарыс пен экономикалық тұрақсыздық жағдайында шығындарды азайту және кәсіпорын шығындарын оңтайландыру әдістерін зерттеу және негіздеу. Қойылған мақсатты іске асыру үшін келесі мәселелер қарастырылды: кәсіпорын шығындарын оңтайландырудың теориялық негіздері; шығындарды азайту жөніндегі іс-шараларды жоспарлау және жүзеге асыру; бюджеттегі шығын баптарын қысқарту модельдері және оның негізгі қағидаттары. Зерттеу нәтижесінде шығындарды айтарлықтай және тұрақты оңтайландыру бизнес - процестерді оңтайландыру нәтижесінде ғана мүмкін болады деп айтуға болады. Шығындардың кез-келген түрін басқа ештеңені өзгертпестен айтарлықтай азайту мүмкін емес. Осыған сәйкес, ол осы аталған функциямен байланысты барлық процестерді өзгертуді талап етеді.

Мақалада әр түрлі елдердегі азаматтық құқықтың ерекшеліктері қарастырылады. Автор азаматтық құқықтың қазіргі заманғы дәстүрлерінің бастаулары зерттелді, екі еуропалық елдердің құқықтық жүйелері салыстырылады. Азаматтық құқықтағы міндеттердің дәстүрлі жіктемелерінің бірі талданды, жеке және әмбебап міндеттерді бөлудің орынсыздығы туралы қорытынды жасалды. Салыстырмалы құқықта бірдей заңды термин әртүрлі мағынаға ие болатын немесе әртүрлі заңды терминдердің бірдей заңды күші болған кезде көптеген жағдайлар болады. Бұл шатасушылық көбінесе азаматтық заңгерлер жалпы құқық мәселелерімен айналысқанда немесе керісінше, жалпы заңгерлер азаматтық құқық мәселелерімен айналысқан кезде пайда болады. Азаматтық құқық пен жалпы құқық жүйелерінде ұқсас жолмен шешілетін көптеген мәселелер болғанымен, екі құқықтық жүйенің арасында құқықтық құрылым, негізгі ұғымдар, терминология және т.б. байланысты болады. Заңгерлер білетіндей, дүниежүзі елдеріндегі құқықтық жүйелер, әдетте, екі негізгі категорияның біріне жатады: жалпы құқық жүйелері және азаматтық-құқықтық жүйелер. 150-ге жуық елде негізінен азаматтық-құқықтық жүйелер деп сипаттауға болады, ал 80-ге жуық қарапайым құқық елдері бар. Екі жүйенің басты айырмашылығы - жалпы құқық елдерінде сот практикасы - жарияланған сот пікірлері түрінде - бірінші орында, ал кодификацияланған заңдар азаматтық-құқықтық жүйелерде басым болады.

Мақалада алдын ала кернеуленген цилиндрлік қабықша қабырғасының температура әсерін ескеріп кернеуленген-деформацияланған күйі қарастырылған. Алдын ала кернеуленген цилиндрлік қабықшаны температура өзгеруіне байланысты есептеу реті келтірілген.
Зерттеу жұмысының нәтижелері алдын-ала кернеулі қабықтардың жұмысы мен есебі туралы бұрыннан белгілі деректерді едәуір толықтырады және алдын-ала кернеу параметрлерін ескере отырып, цилиндрлік қабықтың алдын-ала кернеулі орамасы арқылы қабырғаның кернеулі күйін анықтауға мүмкіндік береді. Жұмыс нәтижелері алдын-ала кернеу параметрлерін оңтайлы таңдау арқылы қабық қабырғасының кернеулі күйін реттеу мүмкіндігін ғылыми растауға мүмкіндік берді. Алғаш рет құрылымның мойынтірек қабілетін толық пайдалану шарттарынан алдын-ала кернеулі цилиндрлік қабықтарды инженерлік есептеу және ұтымды жобалау әдісі ұсынылды.
Жұмыс заманауи құралдарды, жабдықтар мен жабдықтарды қолдана отырып жүргізілді және оның нәтижелері қабық құрылымдарын жобалау мен есептеудің классикалық теорияларына қанағаттанарлық сәйкес келеді.
Алдын ала кернеулі цилиндрлік қабықтарды есептеу әдістемесін әр түрлі салалардағы жобалау ұйымдарының инженерлік-техникалық қызметкерлері жаңа немесе қолданыстағы ыдыстар мен қысым аппараттарын, резервуарларды, құбырларды, газгольдерлерді және басқа цилиндрлік қабықтарды жобалау кезінде, сондай-ақ бірқатар техникалық пәндерді оқыту кезінде университеттерде қолдана алады.

Әр түрлі қолданбаларда кездесетін дифференциалдық теңдеулерді графтардағы теңдеулер ретінде түсіндіруге болады. Мұндай теңдеулер теориясының кең ауқымды қолданылуы мүмкін, графтың қасиеттерін осындай теңдеулер мен оларды шешудің әдістерінің сапалы теориясын құру үшін қолдануға болады деп айтуға толық негіз бар. Графтардың қарапайым қасиеттерін пайдала отырып, дифференциалдық теңдеулердің шешімдерінің әрекетін зерттеуге болады.
Алғашқы графтық модель химияда қолданылған. Графтардағы дифференциалдық операторлар теориясының дамуы жақында, осы саладағы зерттеулердің көпшілігі соңғы екі онжылдықта жүргізілді. Графтардағы дифференциалдық операторлар химия, физика және техникада (нанотехнология) пайда болды және олар математикалық жағынан қызықты. Графтардағы дифференциалдық операторлардың қолданулары арасында химиядағы конъюгацияланған молекулалардың еркін электронды теориясы, кванттық сымдар мен кванттық хаос, шашырау теориясы мен фотондық кристалдар бар.
Графтарда көптеген функциялар кеңістігі анықталады. Осы функциялар кеңістігі мен дифференциалдық жүйелер арқылы графтарда шеттік есептер анықтаймыз.Бұл жұмыста графтағы шеттік есепті дифференциалдық жүйе үшін шеттік есепке түрлендіруді қарастырамыз. Ол үшін графтың әрбір қырын (0, 1) интервалына түрлендіріп, графтағы дифференциалдық теңдеуді қайта анықтадық. Одан кейін шекаралық шарттарды да интервалға сәйкес түрлендіріп, бастапқы шеттік есеп пен жаңадан алынған шеттік есеп арасында байланыс орнаттық.

Эпидемия таралуы мен жаһандық климаттың өзгеруі арасындағы байланысты анықтау. Көрсетілгендей, келесі онжылдықта бүкіл геоэкологиялық өзгерістердің басталуымен (соның ішінде ғаламдық жылыну) бүкіл Жерде байқалады. Безгек, тырысқақ және менингит пен климаттық параметрлер арасында айқын оң корреляция бар екендігі анықталды.
Сонымен қатар, қоршаған орта температурасының жоғарылауымен байланысты безгек ауруының тіркелген жағдайлары нақты өзара байланысты болды. Ғаламдық жылынудың адамның жұқпалы ауруларының өсуіне әсер ету механизмі түсіндірілді. Вирустық инфекцияларды солтүстік территорияға жеткізетін жәндіктер мен жануарлардың таралуына қоршаған ортаның температурасындағы ғаламдық өзгерістердің, сондай-ақ жауын-шашын мен ылғалдылықтың жоғарылауының әсері сипатталған. Әлемдік температураның байқалуы масалардың және басқа жәндіктердің тасымалдауы мүмкін вирустық аурулардың таралуы үшін Еуропаның «маусымдық терезесін» едәуір арттырады, сондай-ақ денге эпидемиясы (геморрагиялық қызбаны тудыратын вирустық ауру) қаупі бар географиялық аймақтарды кеңейтеді және эпидемиологиялық жағдайдың маңызды бөлігін қамтиды.
Осылайша, климаттық ауытқулар көптеген векторлық аурулардың эпидемиологиясына тікелей әсер етеді. Осылайша, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, жаһандық климаттың өзгеруіне байланысты 1975 жылдан бері кем дегенде 30 жұқпалы ауру қайта пайда болды немесе қайта жанданды. Сондықтан температура мен жауын-шашынның маусымдық болжамдары маңызды әлеуметтік артықшылықтар әкелуі мүмкін, әсіресе болжау, бақылау және алдын-алу климат пен ауа-райының өзгеруіне өте сезімтал вирустық эпидемиялар; бұл халық арасында мүмкін болатын аурулар мен өлім-жітімнің санын азайту мақсатында денсаулық сақтау саласындағы бақылау шараларын уақытында (жоғары қауіп кезеңінде) күшейтуге мүмкіндік береді.

Мақалада Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің ғимараттары мен жатақханаларындағы радиациялық фон талданады. Зерттеулер ДРГ-T101 дозиметрімен 2019 жылдың желтоқсанында үш деңгейде жүргізілді: еденде, еденнен 50 см және 100 см. Зерттеулер көрсеткендей, барлық өлшеу нәтижелері рұқсат шекті рауалды мөлшерден аспайды. Радиациялық фон 4-ші оқу ғимаратында, «Жайық» спорт кешенінде, бас оқу ғимаратында және №3 жатақханада өлшенді. 4-ші оқу ғимаратында холда еден деңгейінде және кейбір сыныптарда радиациялық фондық мәндер басқа деңгейлерге қарағанда жоғары, бұл белсенділігі төмен материалдарды қолданумен байланысты болуы мүмкін. Негізгі оқу ғимаратында кейбір бөлмелерде еден деңгейінде, басқалардан айырмашылығы шамалы шектен шыққандық байқалады. Ең жоғары нәтижелер бас оқу ғимаратының деканат кабинетінде және орыс филология кабинетінде көрсетілсе, ең төмен нәтижелер спорт-кешенінің холында көрсетті. «Жайық» спорт кешені басқа ғимараттармен салыстырғанда ең төменгі көрсеткішке ие. Сонымен бірге ғимараттың өзінде спорт залына ең жоғары мөлшерге тән. №3 жатақхананың студенттер үйінде барлық бөлмелер мен залдарда салыстырмалы түрде төмен көрсеткіштер көрсеткен. Жатақхананың сыртқы жағынан аз өсуі байқалады. Жалпы, университетте радиациялық жағдай тұрақты және қалыпты мөлшерде байқалады.