Екінші Дүниежүзілік соғыс кезінде Батыс Қазақстан стратегиялық маңызы бар аймаққа айналды және ол майдан аймағы ретінде де, Кеңес Одағын қолдаудың маңызды базасы ретінде қызмет атқарды. Оккупацияланған территориялардан эвакуацияланған өндірістер мен халықты қабылған аймақ соғыс қимылдарында шешуші рөл атқарды. Адамдардың бұндай үлкен қоныс аударуы әлеуметтік құрылымды өзгертті, әрі тіршілік жағдайын қамтамасыз ету және тәртіпті сақтау үшін қатаң ережелерді талап етті. Үгіт-насихат жұмыстары халықты жұмылдырудың, бірлікті нығайтудың және моральды сақтаудың орталық құралына айналды. Кеңес өкіметі фашизмді жеңудің ұжымдық мақсатына баса назар аудара отырып, газет, радио, театр және кино арқылы патриотизм мен төзімділікті насихаттады. Діни институттар жиі басылғанымен, соғыс қимылдарына қолдау көрсету үшін де пайдаланылды. Баспасөз ақпарат таратуда және қоғамдық пікірді қалыптастыруда шешуші рөл атқарды, ал театр мен кино сияқты мәдени іс-шаралар ойын-сауық және үгіт-насихат құралы ретінде қызмет етті. Алдыңғы шептерді қолдау үшін экономикалық қызмет, әсіресе ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіпте күшейе түсті. Мұрағаттық құжаттар Батыс Қазақстандағы күнделікті өмірдің соғыс уақытындағы осы талаптарға, жеке адамдар мен қауымдастықтардың қатал жағдайларға бейімделуіне байланысты қалай қалыптасқанын көрсетеді. Зерттеудің мақсаты-соғыс жылдарындағы аймақтың әлеуметтік және мәдени динамикасын, үгіт-насихат, экономикалық қажеттілік және қиыншылықтарға қарсы халықтың тұрақтылығы арасындағы өзара әрекеттесудқарастыру.

Оқырмандарға ұсынылған мақалада кеңестік кезеңде әр түрлі саяси және экономикалық үрдістер барысында полиэтникалық халық қалыптасқан Қазақстан аумағындағы діни мәселенің жекелеген аспектілерінің тарихы баяндалады. Мұсылман, христиан ұйымдары, сондай-ақ дәстүрлі емес діни қауымдастықтар құрылған көпконфессиялы қоғамның қалыптасуы заңды еді. 1950-1980 жж. қамтитын хронологиялық шеңбер діни қоғамдық сананың дінге қарсы үгіт-насихат пен ұрпаққа атеистік тәрбие беру арқылы ығыстыруымен сипатталды.

Мақаланың ерекшелігі – тарихи өткенді бейнелейтін фактілерді баяндап, тарихнамалық шолу жасауда емес, бірақ Қазақстанның негізгі архивтерінің бірі саналатын Қазақстан Республикасы Президентінің Архиві құжаттарына үңілу. Ұсынылған материалдарға сәйкес, кеңестік құрылыстың бастапқы жылдарында шіркеу мен мешіттерді жаппай жабу, ғимараттарды шаруашылық мақсатта пайдалануға берумен, діни қызметкерлерді қуғындау және т.б. шаралармен сипатталған дінге қарсы күреске қарамастан, халықтың діни санасы ұзақ уақыт бойы сақталды. Қабылданған шаралар ғасырлар бойы Қазақстанның этникалық топтары арасында қалыптасқан діни негіздерді түбегейлі жоя алмады. Бірақ, діни қатынастар жүйесінің белгілі бір дәрежеде тоқырауына алып келгенін атап өту қажет.

Ғылыми мақаланың мақсаты – архив материалдары негізінде соғыстан кейінгі кезеңде Қазақстан аумағындағы мемлекеттік-діни қатынастарды зерттеу. Міндеттер Кеңес өкіметінің діни қызметкерлер мен сенушілерге қатысты діни саясатының эволюциясын, бұқаралық әдебиет желісі арқылы дінге қарсы насихатты, кеңестік қоғамдағы атеистік тәрбие мен білім беру әдістерін талдаумен байланысты.

Солтүстік Қазақстан қола дәуірін зерттеу тұрғысынан ең көп зерттелген өңірлердің бірі болып табылады. Оңтүстік Орал, Батыс Сібір және Сарыарқа аумағындағы аймақтың географиялық орналасуы мәдени-тарихи процестердің белсенді жүруіне әкелді, бұл өз кезегінде өлкенің ежелгі тарихын зерттеудің болашағын анықтады. Зерттеудің мақсаты – археологиялық зерттеулердің тарихын қадағалау, жеке экспедициялар мен зерттеушілердің үлестерін бағалау, аймақтағы археологиялық зерттеулер процесінің тұтас бейнесін қалыптастыру.

Солтүстік Қазақстан аумағындағы алғашқы археологиялық жұмыстар XIX ғасырдың аяғынан бастап жүргізіле бастады. Бұл әдетте Орынбор ғылыми мұрағаттық комиссиясы мен Империялық археологиялық комиссияның қамқорлығымен жүзеге асырылған эпизодтық іс-шаралар болды. Г.Б. Зданович, В.В. Евдокимов, С.Я. Зданович, В.Н. Логвиннің зерттеу жұмыстарымен байланысты келесі кезең негізінен анықтаушы болды және аймақтың археологиясы мен ежелгі тарихы туралы негізгі білімді қалыптастырды. Бүгінгі таңда қола дәуірі бойынша жинақталған материалдың үлкен көлемінің аясында осы тақырып бойынша зерттеу қарқыны біршама төмендеді. Жинақталған дереккөздерді сапалы түсінуге және андроновтан тыс тақырыптарды әзірлеуге назар аудару зерттеудің қазіргі кезеңін сипаттайды. Мақалада Солтүстік Қазақстанның қола дәуірінің ескерткіштерін жекелеген ғалымдардың революцияға дейінгі ізденістерінен бастап қазіргі уақыттағы кәсіби экспедициялық зерттеулерге дейінгі зерттеу кезеңдерін көрсететін деректер келтірілген.

Мақалада №348 лагерьдің құрылуы, қызметі және оның Оңтүстік Қазақстандағы экономикалық рөлі жан-жақты зерттеледі. Кеңес Одағының соғыстан кейінгі кезеңдегі еңбекке мәжбүрлеу саясаты аясында әскери тұтқындар өндірістік, құрылыс және ауыл шаруашылығы салаларында кеңінен пайдаланылды. Осы лагерьде негізінен жапон әскери тұтқындары ұсталып, олар Ащысай полиметалл комбинаты, Шымкент қорғасын-мырыш зауыты, Ленгер көмір шахталары сияқты өнеркәсіптік нысандарда ауыр жұмыс атқарды. Зерттеу барысында ғылыми айналымға енді ғана енгізіліп жатқан, бұрын «құпия» және «аса құпия» мәртебесіне ие болған архивтік құжаттар негізге алынды. Сонымен қатар, тарихи зерттеулер, ресми есептер және сандық мәліметтер кешенді түрде қарастырылды.

Зерттеу мақсаты - тарихи-салыстырмалы, жүйелік және сандық талдау әдістері негізінде, №348 лагерьдің Кеңес Одағындағы еңбекке мәжбүрлеу жүйесіндегі орны анықталды. Лагерьдің құрылымы, тұтқындардың еңбек жағдайлары, санитарлық-гигиеналық талаптардың сақталу деңгейі, азық-түлікпен және медициналық көмекпен қамтамасыз етілуі мәселелері жан-жақты талданды. Лагерьдегі әскери тұтқындар ауыр еңбекке тартылып, олардың өмір сүру жағдайларының төмендігі, еңбек өнімділігіне әсері мен әлеуметтік жағдайлары сараланды. Сонымен қатар, №348 лагерьдің өндірістік дамуға қосқан үлесі қарастырылып, оның өңір экономикасындағы маңызы бағаланды.

Зерттеу нәтижелері Қазақстан аумағындағы әскери тұтқындар лагерінің құрылымы мен оның әлеуметтік-экономикалық маңызын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Алынған материалдар кеңестік еңбек лагерлерінің қызметін зерттеуге, сонымен қатар, соғыстан кейінгі кезеңдегі еңбекке мәжбүрлеу жүйесінің ерекшеліктерін ғылыми тұрғыда қайта қарастыруға негіз болады.

Мақаланың мақсаты Моңғолиядағы қазақ этникалық тобының шаруашылығын сипаттау және қазіргі замандағы өзгерістерге бейімделуін көрсету болып табылады. Мақалада Моңғолияда қоныстанған қазақ диаспорасының негізгі шаруашылығы – жартылай көшпелі мал шаруашылығы және қосалқы – диқаншылық туралы баяндалады. Қазақтар елдің батыс бөлігінде – соның ішінде Баян-Өлгий және Ховд аймақтарында шоғырланғандықтан басты назар бұл өлкедегі қазақ этникалық тобының шаруашылығына аударылып, елдің басқа аймақтарымен салыстырылады. Географиялық орта мен жергілікті ауа-райына бейімделіп, урбанизация, жаһандану үрдісі заманында белгілі бір дәрежеде өзгеріске ұшыраған, дегенмен де дәстүрлі сипатын жоймаған мал өсіру әдістері де қарастырылады. Мал санының өсімі, диқаншылық өнімдерінің көрсеткіші сараланып, оған әсер еткен факторлар анықталады.

Негізгі дерек ретінде бірнеше жылдарда жүргізілген Моңғолия кешенді экспедиция барысында жиналған түздік материалдар қолданылды. Зерттеу нәтижесінде авторлар қазіргі замандағы урбанизация, жаһандану үрдісіне қарамастан Моңғолиядағы қазақтардың негізгі шаруашылығы жартылай көшпелі мал шаруашылығын жүргізуіне жергілікті табиғи-климаттық жағдай әсер етумен бірге, елдегі моңғол тілдес халықтың да ұқсас шаруашылықпен айналысуы және мемлекет тарапынан қолдау табуы, бұл саланың ел экономикасы дамуының басты бағыттарының бірі болуы әсер етеді деген қорытындыға келді.

Атырау облысының Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әлеуметтік-экономикалық жағдайы кешенді тұрғыдан зерттелмегенімен, Ұлы Отан соғысы тарихына қатысты бірқатар зерттеулерде жазылған. Ұлы Отан соғысы тарихы кеңестік тарихнамада сол соғыс кезеңінен бастап соғыстың себептері мен салдары жайындағы ғылыми еңбектер мен құжаттық жинақтарда көрініс таба бастады.

Мақала мақсаты - 1941-1945 жылдары Гурьев облысына (қазіргі Атырау) соғыс болып жатырған аймақтардан көшірілген өндіріс ошақтары жайында баяндалады. Тәуелсіздік жылдарында Ұлы Отан соғысы тақырыбын зерттеуге жергілікті аумақтық сипат беріле бастады. Республиканың және өңірлердің соғыстағы үлесіне, жекелеген тұлғалардың ерлігін зерттеуге назар аударылды. Сондай зерттеулер негізінде ҰОС Жеңістің атаулы даталарына орай арнайы тарихи-әдеби шығармалар мен естелік кітаптар жарық көрді. Жаңа көзқарас тұрғысынан жазылған мақалада соңғы жылдары жарық көрген монографиялық зерттеулер мен құжаттар жинақтарының материалдары, Атырау облыстық мемлекеттік архивінің құжаттары пайдаланылды.

Мақалада Ортағасырлық Сарайшық бұйымдарын қайта жаңғырту жұмыстары туралы баяндалады. Қазақ халқының тарихын қайта жаңдаңдыру, мәдени мұра ескерткіштеріндегі ою-өрнектерді жаңа мотивте қайта жаңдаңдыру болып табылады. Тарихи қолөнер бұйымдарын заманауи этно-дизайн арқылы жаңғырту ғалымдар еңбектерде белгілі-бір дәрежеде көрініс тапқан. Мақалада Алтын Орда мемлекетінің ортағасырлық қаласы Сарайшық қаласынан археологиялық қазба жұмыстары барысында табылған жәдігерлер мен бұйымдарды қайта жаңғыртуға бағытталған іс-шаралар туралы жазылған. Сонымен қатар тарихи-мәдени мұра объектілерін ғылыми зерттеу, зерделеу, жаңғырту, қайта құру және олардың бүгінін өткен күнмен сәйкестендіру құралы ретінде сақталуын, халық өнерінің жинақталған көркемдік тәжірибесінің сабақтастығын қамтамасыз ету мәселесін қамтиды.

Мақала мақсаты - қазақтың ұлттық киімдері мен қолөнерінің тарихи дамуын, олардың заманауи дизайндағы қолданылуын, сондай-ақ, мәдениет пен дизайнның өзара әрекеттесуін зерттеу. Қолөнер бұйымдары мен мотивтерін жаңғырту - халықтың рухани азығы, оның өмірдегі тіршілігінің айнасы. Қолөнер халықтың өткен тарихы мен қазіргі дамуын сипаттайды. Халық өнерінің ерекше түрі ретінде ұлттық мәдениеттің адамгершілік мұраттарын сақтай отырып, ұжымдық және жеке көркем шығармашылықта, қолмен және механикаландырылған өндірісте бірегей тәжірибе жинақталды.

Өлке тарихына арналған еңбектер, соның ішінде Сарайшық қаласы туралы зерттеулер талданған. Ортағасырлық қолөнер дәстүрлері мен заманауи технологияларды үйлестіре отырып, ұлттық нақыштағы жаңа бұйымдарды жасаудың мүмкіндіктері зерттеледі. Жаңа көзқарас негізінде жазылған мақалада соңғы жылдардағы монографиялық зерттеулер, құжаттар жинақтары пайдаланылды.

Мақалада 8 қатысушының қатысуымен оқу үдерісінде жасанды интеллект (ЖИ) қолданудың оң және теріс жақтары туралы университет оқытушыларының пікірлері талқыланады. Университет оқытушыларымен жүргізілген сұхбаттар негізінде білім беруде ЖИ қолданудың оң және теріс аспектілері қарқынды технологиялық прогресс пен жасанды интеллектті өмірдің әртүрлі салаларына, соның ішінде білім беру саласына енгізу жағдайында талданады. Академиялық қауымдастықтың бұл өзгерістерді қалай қабылдайтынын түсіну маңызды. Артықшылықтары білім сапасын жақсарту, оқу материалдарының тиімділігін арттыру және үнемді және сапалы оқу үшін жекелендірілген және иммерсивті оқыту тәжірибесі, уақытты қысқартуға көмектесу және т.б.. Алайда, мұнымен қатар мұғалім рөлінің төмендеу қаупі, студенттердің сыни ойлауын жоғалту қаупі, студенттердің коммуникативті дағдыларын төмендету және академиялық білімге ықтимал әсер ету сияқты мәселелер де бар. Жасанды интеллект (ЖИ) көптеген әртүрлі секторларға интеграциялануын жалғастыруда, оның білім беруде қолданылуы құпталады және күмән тудырады. Алайда, ЖИ білім беру ортасын түрлендіру мүмкіндігіне ие болғанымен, оның тепе-тең және табысты оқу ортасын құру үшін кейбір кемшіліктер мұқият ескеру қажет.

Ерекше білім беру қажеттіліктері бар (ЕБҚ) балаларды психологиялық-педагогикалық қолдау білім беру жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Инклюзивті қоғамның дамуы оның барлық қатысушыларының тең құқықтарын білдіреді. Бұл қолдауды ұйымдастыру мәселесі өзекті және егжей-тегжейлі зерттеуді қажет етеді. Мектепте инклюзивті білім беру мәдениетін қалыптастыру балалардың ЕБҚ-мен табысты интеграциялануының маңызды шарттарының бірі болып табылады. Зерттеудің мақсаты – ЕБҚ балаларды психологиялық-педагогикалық қолдау моделін құру. Зерттеу нәтижелері мектепке дейінгі және орта білім беру шеңберінде ерекше қажеттіліктері бар балаларды психологиялық-педагогикалық қолдаудың жеке бағдарламаларын жасауға мүмкіндік береді. Зерттеу әдістері ретінде талдау, синтез, жалпылау және модельдеу әдістері қолданылады. Теориялық талдау және модельдеу барысында ЕБҚ бар балаға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету моделі жасалып, осы қолдаудың кезеңдері сипатталды. Ерекше қажеттіліктері бар баланы алып жүрудің психологиялық-педагогикалық және ұйымдастырушылық аспектілері көрсетілген. ЕБҚ бар баланы тәрбиелеуде және оның жасына тән психикалық формацияларды дамытуда отбасының алатын орны ерекше. Жұмыс барысында ЕБҚ бар балаларды психологиялық-педагогикалық қолдауды ұйымдастыру, ата-аналармен өзара әрекеттесу және оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру бойынша қажетті ұсыныстар берілді. Баланың ерекшеліктерін ескеретін ерекше жағдайлар жасау баланың дамуы мен оның одан әрі әлеуметтік бейімделуінің негізгі факторларының бірі болып табылады.

Мақала мазмұнында балалардың болашақ мамандық таңдауына мұғалімдердің тиімді әсер ету мәселесі қарастырылған. Дүние жүзінің көптеген елдерінде дәстүрлі мұғалімдерді даярлау практикалық оқыту тәжірибесіне емес, теориялық білім мен дағдыларға бағытталған. Бұл мұғалімдердің оқу процесіне дайындық барысында технологиялық интеграциясымен, жоғары академиялық стандарттарымен сипатталатын жиырма бірінші ғасырдағы өзгерістердің қиындықтарына тап болуына әкелуі мүмкін. Инновациялық модельдерді қолдану сыныпта оқыту үшін қажетті жаңа педагогикалық дағдыларды дамытуға ықпал етеді. Сонымен қатар, болашақ мұғалімдер өздерінің педагогикалық тәжірибелері туралы ой жүгіртуге және қажетті түзетулер енгізуге мүмкіндік алады.

Тиімді әсер ету мәселесін анықтауда, зерттеу барысында әдістемелік зерттеу жұмысы дайындалды. Әдістемелік зерттеу дизайны бірнеше кезеңдерді қамти отырып «Бастауыш сынып оқушыларын мамандыққа бейімдеудің теориясы мен әдістемесі» атты жеке элективті курс дайындалуда.

Болашақ мұғалімдерді бастауыш сынып оқушыларын мамандыққа бейімдеуге дайындаудың өлшемдері мен көрсеткіштері және деңгейлеріне сәйкес эсксперимент жұмыстары жүргізілді. Экспериментке қатысушыларға болашақ мұғалімдерді бастауыш сынып оқушыларын мамандыққа бейімдеуге дайындаудың өлшемдері мен көрсеткіштеріне сәйкес дайындық деңгейін диагностикалау үшін келесі әдістер қолданылды: әңгіме, сауалнама, мамандыққа бейімдеу деңгейін анықтауға арналған тесттер, арнайы курстар, онлайн курс, семинарлар, пікірталастар, дөңгелек үстелдер өткізу. Эксперименттің барысында бастауыш сынып оқушыларының мамандыққа бейімделуін бақылауды ұйымдастыруға мотивациялық, когнитивті, белсенділік және рефлексивті-өлшемдер бойынша оның қатысушыларының дайындық деңгейінің бастапқы диагностикасы жүргізілді.

Мақалада педагогикалық университет студенттерінде мұғалімнің жеке брендін қалыптастыру мәселесі қарастырылады. Авторлар мұғалімнің жеке брендін қалыптастырудың мотивациялық-когнитивті, белсенді және рефлексивті компоненттерін анықтайды.

Мақаланың мақсаты - мотивациялық-когнитивті компонентті ескере отырып, педагогикалық университет студенттерінде мұғалімнің жеке брендін қалыптастыру процесін зерттеу.

Авторлар өз мақалаларында мотивациялық, танымдық және эмоционалды критерийлермен өлшенетін мотивациялық-когнитивті компонентке тоқталады. Педагогикалық университет студенттерінің мотивациялық-когнитивті компонент көрсеткіштерінің қалыптасу деңгейін анықтауға арналған сауалнаманы талдауға ерекше назар аударылды. Сауалнама Google-форма сервисі негізінде жүргізілді. Анонимді жүргізілген сауалнамаға мемлекеттік және орыс тілдерінде оқытатын 1-4 курстың 83 студенті қатысты. Сауалнамада ұсынылған сұрақтар педагогикалық университет студенттерінде мұғалімнің жеке брендін қалыптастыруға мотивацияның қалыптасуын, «мұғалімнің жеке бренді» феноменіне және оны қалыптастыру процесіне психоэмоционалды қатынасты, мұғалімнің кәсіби қызметіндегі жеке брендтің маңыздылығы мен рөлін түсінуді, жеке бренд туралы білімнің қалыптасуын және оны қалыптастыру жолдарын зерттеуге бағытталған.

Зерттеу нәтижесінде авторлар педагогикалық университет студенттерінде мұғалімнің жеке брендін қалыптастырудың мотивациялық-когнитивті компоненті жеткілікті деңгейде дамымаған деген қорытындыға келді. Бұл осы бағыт бойынша арнайы жұмыс ұйымдастыруды талап етеді. Авторлар қарастырылып отырған мәселенің жеткіліксіз зерттелгендігінен мақала жалпы білім беретін мектептердің мұғалімдеріне, студенттерге, педагогикалық университеттердің магистранттарына, осы зерттеу мәселесімен айналысатын ғалымдарға пайдалы болады деп есептейді.

Мақалада білім алушылардың өзіндік жұмыс мәселесіне қысқаша тарихи-дидактикалық шолу жасалып, өткен ғасырдағы ғалымдардың зерттеулеріне сүйене отырып, өзіндік жұмыс мәселелерінің өзара байланысы мен өзара тәуелділігі қарасытырылған. ХХІ ғасырда білім беру тенденциялары мен трендтерінің туындатқан жаңашылдығы өзіндік жұмысты жүргізуге ықпалы қарастырылып, оқытудың өзін-өзі реттеуі және білім беруді цифрландыру тұрғысынан қарастырғанда кең талдау жасалған.

Зерттеу мақсаты - білім беруді цифрландыру жағдайында студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастырудың заманауи тәсілдерін талдау. Жұмыста өзіндік жұмыс мәселесінің кейбір аспектілеріне талдау, өзіндік жұмыстың түрлері мен критерийлері ұсынылған. Жоғары оқу орындағы білім алушылардың, атап айтқанда, студенттердің әр түрлі деңгейлеріндегі өзіндік жұмыстың мәні, оқуды өзін-өзі реттеу, өзіндік жұмыстың ерекшеліктері берілген. Жоғары білім беруді цифрландыру жағдайында part-time оқытудағы профессорлар мен оқытушылардың практикалық іс-әрекеті талданып, алаңдарды құру, қашықтан оқытуда өзіндік жұмыстарды ұйымдастыру бойынша негізгі техникалық және әдістемелік ұсыныстар әзірленген. Зерттеу барысында қолданылған теориялық және эмпирикалық зерттеу әдістері, тарихи-генетикалық, мазмұнды талдау, SWOT талдау, әңгімелесу, бақылау, модельдеу, педагогикалық эксперимент, студенттердің өзіндік және ғылыми-зерттеу жұмыстарын зерттеу, оқу құжаттамасын зерделеу, сандық деректерді өңдеу арқылы жұмыстың нәтижелілігі анықталған. Мақалада эксперименттік зерттеуде жүргізілген сауалнама ("Сіз қалай екенін білесіз бе?" (Е.М. Муравьев бойынша, өзгерткен Н.А.Аделбаева) деректері келтіріліп, болашақ қоғамның бәсекеге қабілетті цифрлық құзыретті мамандарын еңбекпен қамтуда кездесетін мәселелерін өз бетімен шешуге бейімдеу үшін қажетті педагогикалық шарттары айқын көрсетілген.

Халықаралық ақпараттық технологиялар университетінде (ХАТУ) жүргізілген бұл зерттеу жұмысы грамматика мен сөздік қорын дұрыс пайдалануға баса назар аудара отырып, Elementary деңгейіндегі бірінші курс студенттері арасында Google Docs платформасының жазылым дағдыларына әсерін зерттейді.

Зерттеудің мақсаты Elementary деңгейіндегі бірінші курс студенттерінің жазылым дағдыларын дамытудағы Google Docs-тың тиімділігін сандық бағалау. Зерттеуге әрқайсысында 15 студенттен тұратын төрт топ таңдалды, барлығы 60 қатысушы болды. Сандық әдістер тек объективті және өлшенетін нәтижелерді қамтамасыз етеді. Мұғалімдер студенттердің жазылым дағдыларын эксперименттік жұмыстан кейінгі алынған нәтижелерін бағалау үшін алдын ала және кейінгі бағалау тестілерін жүргізді. Зерттеушілер Google Docs-ты әртүрлі жазылым әрекеттері үшін, соның ішінде бірлескен жобалар, өзара бағалау сессиялары және интерактивті кері байланыс механизмдері үшін пайдаланды. Студенттер нақты уақыт режимінде Google Docs-та бірлесіп жұмыс істеу мүмкіндігін пайдаланып, құжаттарды бірлесіп құруға, пікір алмасуға және студенттер мен оқытушыларынан дереу кері байланыс алуға мүмкіндік алды. Зерттеушілер әртүрлі топтардағы жазу дағдыларының жақсаруын өлшеу үшін деректер жинап, талдады. Алынған нәтижелер Google Docs-тың коллаборативті және интерактивті мүмкіндіктері студенттердің жазу дағдыларын едәуір жақсартатынын көрсетеді. Студенттер грамматикалық тұрғыдан дұрыс сөйлемдер құру қабілетінде айтарлықтай жетістіктер көрсетті. Бұл мақала Google Docs-тың академиялық ортада бірлесіп оқуға және жазылым дағдыларын жетілдіруге ықпал ететін маңызды білім беру құралы ретіндегі әлеуетін көрсетеді. Бұл зерттеу жұмысы цифрлық құралдардың білімге интеграциялануын растайтын дәлелдердің көбеюіне ықпал етеді және инновациялық және интерактивті әдістер арқылы студенттердің жазылым дағдыларын жақсартуға ұмтылатын оқытушылар үшін құнды ақпаратты қамтиды.

Мақала мақсаты - педагогтердің кәсіби құзыреттілігін дамытуға инновациялық технологиялардың ықпалын Coursera платформасының мысалында қарастыру. 2021-2024 жылдар аралығындағы әдебиеттерді жан-жақты зерттеу және Coursera пайдаланушылары арасында жүргізілген сауалнаманың нәтижелерін талдау арқылы зерттеу цифрлық құралдардың көмегімен дамытылатын негізгі құзыреттерді айқындады. Олардың қатарында ақпараттық-коммуникациялық, әдістемелік, психологиялық, педагогикалық және коммуникативтік дағдылар бар.

Coursera платформасының кәсіби даму мүмкіндіктерін кеңейтуге қосқан үлесін әсіресе Қазақстанда ерекше назар аударуға болады. Үкіметтің серіктестік бағдарламасының арқасында педагогтерге Coursera платформасына тегін қолжетімділік беріліп, бұл оқытушылардың біліктілігін арттыруға айтарлықтай жағдай жасады. Зерттеу барысында платформаның артықшылықтарымен қатар, педагогтердің уақыт тапшылығы және ұзақ сараптамалық шолу процестері сияқты қиындықтарға тап болатыны анықталды. Бұл мәселелер пайдаланушылардың жүйелі қатысуы мен алынған білімді практикада уақытылы қолдану мүмкіндіктерін шектейді.

Зерттеу нәтижелері АКТ және жасанды интеллект құралдарын, сондай-ақ аралас оқыту модельдерін мұғалімдерді оқыту үдерісіне енгізудің маңыздылығын көрсетеді. Бұл технологиялар тез өзгеретін білім беру саласында үздіксіз кәсіби даму мен бейімделуді қамтамасыз етуге септігін тигізеді. Сонымен қатар, blended learning моделін қолдану педагогикалық икемділікті арттырудың және кәсіби дамудың тиімді стратегиясы ретінде сипатталады. Мақала инновациялық технологиялардың, соның ішінде Coursera платформасының, педагогтердің кәсіби өсуіне ықпалын түсінуге үлес қосады. Қазақстанда және әлем бойынша білім беру саясатының қолдауымен осындай платформалардың тиімділігін арттыру мақсатында қолданыстағы қиындықтарды жою және күшті жақтарын пайдалану маңызды болып табылады.

Мақалада кіші мектеп оқушыларының психологиялық-педагогикалық ерекшеліктерін ескере отырып, музыкалық студияда вокалдық дағдыларды қалыптастырудың теориялық аспектілері келтірілген. Музыкалық білім кіші мектеп жасындағы балалардың музыкалық мәдениеті мен жеке дамуының үйлесімділігін қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Зерттеудің негізгі мақсаты – музыкалық білім берудің психологиялық-педагогикалық принциптері негізінде музыкалық мәдениет пен ән айту өнеріне баулу процесінде кіші мектеп оқушыларының вокалдық дағдыларын қалыптастыру мәселесін зерттеу, оның нәтижелері мақаланың мазмұнында ұсынылған. Зерттеу аясында қосымша білім беру жағдайында кіші мектеп оқушыларының вокалдық дағдыларын қалыптастырудың тұжырымдамалық негіздеріне талдау жүргізілді, ҚР-да және шетелде музыкалық білім берудің қазіргі тенденцияларына сәйкес балалардың вокалдық шығармашылығын дамытудың теориялық негіздері айқындалды.

Кіші мектеп жасындағы балалардың вокалдық дағдыларын қалыптастыру тәжірибесі 6-10 жастағы балаларда анықталған психологиялық-педагогикалық ерекшеліктер негізінде құрастырылған және музыкалық жаттығулардың авторлық кешенінің музыкалық студиясында вокалдық дағдыларды дамыту процесінде іске асырылған, вокалдық дағдылардың қалыптасуын бағалау критерийлері бар мысалмен келтірілген.

Зерттеу нәтижелері музыкалық студияда арнайы әзірленген музыкалық жаттығуларды қолдану арқылы кіші мектеп оқушыларының вокалдық дағдыларын жақсартуға ықпал ететінін көрсетеді. Эксперименттік деректер оқу процесі барысында балалардың вокалдық қабілеттерін айтарлықтай арттырғанын көрсетті. Сонымен қатар, оқушылардың оқу мотивациясының жоғары деңгейі байқалды, бұл олардың сабақтарға белсене қатысуы мен вокал саласында өзін-өзі жетілдіруге деген ұмтылысымен расталады.

Regional Educational Laboratory Central ғалымдар қауымдастығының ғылыми зерттеу жұмыстарының нәтижесінде интегративті әдіс ең тиімді педогогикалық әдіс есебінде танылды. Білім беру саласының жаһандық өзгеріске бейімделуі оқыту процесін күрделендіреді. Бұл әдіс оқушы мен мұғалім арасындағы тұлғааралық байланыстың қалыптасуына бағытталып, білім берудің парадигмасын қалыптастырады. Оқушының алған білімді өңдеуі арқылы жаңа функционалдық қабілеттері дамиды. Бұл білім беру жүйесінде функционалдық сауаттылық терминімен анықталады. Білім алушылардың биология сабағында интегративті әдісті қолдану арқылы белсенділік, еркін түрде білім алу, өмірлік принциптері пайда болады. Бұл оқушыларға өз мамандығын жаңылмай таңдауға, сауаттылық деңгейі артып, көзі ашық, көкірегі ояу азамат болып қалыптасуға ұмтылады.

Мақала мақсаты - білім алушылардың интегративті әдісті қолдану арқылы функционалдық сауаттылығын зерттеу және оны биология сабағында қолдану ерекшеліктерін нақтылау және дамыту. Интегративті оқытудың биология саласы бойынша Integration Biology Leaning (BIL) әдісімен ұштастыра отырып, оқушыларға басқа пән салаларымен байланысы айшықталды. Зерттеу нысаны ретінде Түркістан облысы, Түркістан қаласы, Әл-Фараби атындағы №10 жалпы орта мектебінде 9-сынып оқушыларына интегративті әдіс және интербелсенді әдістерді біріктіру арқылы зерттеу сабағы өткізілді. Оқушылардың таным қабілеттерін, білік дағдыларын біріктіре отырып, жеке құзіреттілікке ие болуына көмектеседі.

Зерттеу жұмыстары теориялық және эмпирикалық әдістер арқылы жүргізілді. Зерттеу бөлімінің тақырыбы ретінде 9-сынып биология оқулығы бойынша «Координация және реттелу» бөлімі тандалып алынды. Оқушылар биология пәніне басқа пән саларын кіріктіре отырып, біртұтас оқу жоспарын құруға болатындығын анықтады. Эмипиркалық әдістерді қолдану нәтижесінде, оқушылар биология пәнінде басқа пәндерді кіріктіре отырып, біртұтас білім алуға болатындығын дәлелдеді.

Мақалада педагогтің үздіксіз кәсіби даму аспектілері қарастырылады және оның білім беру сапасын арттырудағы рөлі талданады.

Педагогтардың үздiксiз кәсiби дамуы - бұл формальды, формальды емес және ақпараттық оқытуды ықпалдастыруға, педагогтардың бейімделу құзыреттіліктері мен рефлексиялық тәжірибесін дамытуға, олардың заманауи білім беру жүйесіндегі талаптарға тиімді жауап беруге дайындығын қамтамасыз етуге бағытталған тұтас тұжырымдама.

Мақалада мұғалімнің үздіксіз кәсіби дамуының мазмұнын терең түсіну мақсатында парадигма, концепция, жүйе және модель арасындағы байланыс көрсетілген. Педагогтарды үздіксіз кәсіби дамыту тұжырымдамасы - заманауи күрделі әлемнің талаптарына сәйкес келетін педагогикалық білім беруді трансформациялау қажеттілігінен туындаған әлемдік педагогикалық қоғамдастықта ең көп талқыланатын проблемалардың бірі. Бүгінгі білім берудің сан қырлы міндеттеріне ойдағыдай жауап беру үшін мұғалім өзінің құзыреттілігін, педагогикалық шеберлігін үздіксіз жетілдіріп, кәсіби деңгейін жүйелі, үздіксіз көтеріп отыруы қажет. Педагогтің үздіксіз кәсіби дамуы-білім беру сапасын арттырудың маңызды тетігі, негізгі факторы болып табылады.

Мақаланың мақсаты - педагогтардың үздiксiз кәсiби дамуының білім беру процесінің тиімділігіне, білім беру сапасын жақсартуға ықпал ететін маңызды фактор ретінде қажеттілігін дәлелдеу.

Мақалада қазіргі білім беру жүйесінің алдында болашақ педагогтардың гендерлік мәдениетін қалыптастыру міндеттері тұрғаны және оны жүзеге асыру тек гендерлік компонентті білімге интеграциялау арқылы ғана емес, сонымен қатар гендерлік педагогикалық мәдениеттің білім беру саясатына интеграциялау арқылы мүмкін болатыны айтылады.

Сонымен қатар, мақалалардың мазмұнымен танысу барысында автор кәсіби бағдар беру, академиялық жазу мәдениеті, авторлардың эрудициясы, жариялау этикасын сақтау, шетелдік және ресейлік дереккөздерге сілтемелер, деректерді талдау сапасы және т. б. сияқты сипаттамаларды зерттеді. Қазіргі экстенсивті даму кезеңіндегі әйелдер мен гендерлік зерттеулердің дамуы, XX ғасырдың 90-жылдардың аяғы мен 2000-жылдардың басында тез көтеріліп, гүлденгеннен кейін, жалпылама сипаттама береді.

Гендерлік зерттеулер мен кәсіби бағдар берудің басты міндеттерінің бірі - қоғамдық стереотиптердің қаншалықты шындыққа жанасатынын, яғни олардың қаншалықты қате немесе дұрыс екенін анықтау. Бұл ретте орта білім беруді дамытуда қайшылықтар әлі тұжырымдалмаған, оларды шешу мұғалімнің педагогикалық мәдениетінің оны дамыту үдерісіндегі гендерлік ерекшеліктерін есепке алу негізінде мүмкін болады. Гендерлік компонентті есепке алу негізінде мұғалімнің кәсіби-тұлғалық өзін-өзі сәйкестендіруін және өзін-өзі жүзеге асыруын қамтамасыз ететін мұғалімнің педагогикалық мәдениетін жетілдірудің педагогикалық жағдайларын негізделеді.

Зерттеудің басты мақсаты ағылшын тілін арнайы мақсатта оқыту бағдарламасына шынайы цифрлық материалдарды интергациялау үшін арнайы тапсырмалар стратегиясының тиімділігін зерттеу болды. Оқытушылардың жаңа оқу ортасын қалай басқарып, олардың оқыту барысында кезіктірген қиындықтарға басты назар аударылды. Зерттеу жұмысында аралас әдіс-тәсілі қолданылып, стандартты тест жүргізу арқылы сандық база деректері мен білім алушылармен сұхбаттасып, оларды бақылау барысында сапалы база деректері жинақталды. Зерттеу барысында Қазақстанның екі жетекші университетіндегі тіл бөлімінің 35 тіл маманы қатысты. Алынған маңызды нәтижелер сыни медиа сауаттылықты оқыту және тіл үйретуде шынайы аутентивті материалдарды қолдану студенттердің тілді меңгеру деңгейін және белсенділігін айтарлықтай арттыратынын көрсетті.

Бұл студенттердің цифрлық ақпаратты бағалау, басқара алу үшін қажетті дағдыларын қамтамасыз етеді. Зерттеуден алынған нәтижелер тілдік оқытудағы аутентивті цифрлық материалдардың әлеуетін көрсетіп,тілдік білім берудегі перспективті болашақты меңзейді. Зерттеу жұмысының нәтижелері тиімді кәсіби даму бағдарламасын жасақтау барысында саяси және мүдделі тараптар үшін маңызды инсайт - түсініктерді ұсынады. Бағдарлама оқытушыларға кезіккен қиындықтарды жеңуге, негізгі мазмұнды білімді игеруге, педагогикалық сараптама жасауға,технологиялық құзыреттілік қалыптастыруға көмектеседі.

Мақалада білім беру орнын басқару жүйесінің бір бөлігі ретіндегі мектепішілік бақылау туралы түсінік беру көзделген. Кез келген мектептің педагогикалық қызметі жинақталған жұмыс тәжірибесін түсінумен, жаңа идеяларды іздеумен, оқу-тәрбие қызметін ұйымдастырудағы педагогикалық шеберліктің жоғары деңгейіне жетуімен, педагогикалық, ата-аналық, басқарушылық ортада пайда болуымен және таралуымен, өскелең ұрпақтың өмірінде білім басымдыққа айналған кезде білім құндылықтарын жаңаша түсінумен сипатталады. Ал әрбір мектепте мұндай дамудың нақты бір тұтқасы – мектепішілік бақылау аппараты. Мектепішілік бақылау оқу үдерісіне барлық қатысушылардың мүмкіндіктері мен қызығушылықтарын білуге негізделген уәжді және ынталандырушы болуы керек. Бір жағынан, оның нәтижесі белгілі бір топ ішіндегі және олардың арасындағы қарым-қатынастардың сапалы жақсаруы, екінші жағынан, мұғалімдер мен оқушылардың кәсіби өсу дәрежесі мен жетістіктерінің болуына септігін тигізеді.

Мақала мақсаты - мектепішілік бақылауды білім беру орнын басқару жүйесінің бөлігі ретінде жан-жақты қарастыру. Зерттеу барысында контекстік-түсіндірмелі, салыстырмалы, концептуалды талдау, сипаттау, оның ішінде бақылау, салыстыру, жалпылау сынды методологиялық әдістер қолданылды. Жүргізілген зерттеулердің негізінде автор тарапынан білім беру саласындағы мектепішілік бақылау ұғымының мәні ашылды, қазіргі отандық және шетелдік ғылыми білім парадигмасындағы «мектепішілік бақылаудың» типтік сипаттамалары анықталды, педагогикалық аспектідегі мектепішілік бақылаудың маңызды белгілері қарастырылды, мектепішілік бақылаудың білім беру орнын басқару жүйесі ретіндегі мақсат-міндеттері, формалары мен әдістері, принциптері мен кезеңдері тұжырымдалды.

Жұмыстың өзектілігі қазіргі кезде дамыған мемлекеттердегі ғылым мен технологияларды дамытудың әлемдік трендінде де, сондай-ақ Қазақстан үкіметінің де елдегі инновацияларды дамыту жолына түсуінен көрініс табады. Мысалы, кәсіпорындардың ғылыми әлеуетін дамыту үшін бағдарламалар енгізілді, мемлекет есебінен инновациялық кәсіпорындарды қаржыландыру, әсіресе гранттар, салықтық жеңілдіктер және т.б. жүргізілуде. Мақаланың мақсаты Қазақстанның тұтастай және оның өңірлеріндегі инновациялылығының дамуына шолу жасау, нарықтағы инновациялық өнімнің проблемалары мен перспективаларын талдау болып табылады.

Мақаланың мақсаты – барлық аймақтардың инновациялық дамуын талдау арқылы елдегі инновацияның қазіргі жағдайын және болашақ перспективаларын зерделеу. Осы зерттеумен жұмыс істеудің негізгі әдісі Қазақстандағы жалпы экономикалық ахуал туралы қолжетімді ақпаратты талдауға; елдер мен өңірлердегі инновацияларды дамытуға; эмпирикалық деректер негізінде өңір мен елдің инновациялық дамуын салыстыруға мүмкіндік беретін талдамалық әдіс болды. Мақалада әлемде және Қазақстанда инновацияның қазіргі даму ерекшеліктері қысқаша сипатталған. Сондай-ақ, осы өңірдің нарығындағы инновациялық өнімнің жай-күйі көрсетілген еліміздің өңірлеріне баса назар аударылды. Мақала ғылым мен технологияларды дамытудың әлемдік үрдістерін, әсіресе Қазақстанда (елдегі инновацияны дамытудың перспективалары мен жай-күйі): инновацияны дамытудың проблемалары, артықшылықтары мен перспективалары, инновациялық өнімнің жай-күйі туралы үстірт түсінуді дамыту үшін пайдалы болады.

Қазақстан «Бір белдеу, бір жол» бастамасын алғаш көтерген ел. Бұл бастаманы ұсынудың бастапқы мақсаты - ежелгі Жібек жолынан сабақ алу, негізгі бағыт ретінде өзара байланыс пен саяси коммуникацияны дамыту, нысандардың байланысын, кедергісіз сауданы, қаржылық интеграцияны, басқа елдермен адамдар арасындағы байланысты нығайту, әлемдік экономикалық өсуге жаңа серпін енгізу және халықаралық ынтымақтастықтың жаңа платформасын құру үшін жаһандық дамудың жаңа кеңістігін ашу. 1992 жылы Қытай мен Қазақстан арасында дипломатиялық қарым-қатынас орнағаннан бері Қытай мен Қазақстанның халықаралық экономикалық ынтымақтастығы тамаша жетістіктерге жетті. Ол екі халықтың әл-ауқатын арттыруға өте маңызды негіз салды. Болашақта сауда мен инвестицияны жеңілдету деңгейін үздіксіз жақсарту, Қазақстаннан жоғары сапалы ауылшаруашылық өнімдерінің импортын кеңейтуді жүзеге асыру, жасыл энергетика саласындағы ынтымақтастықты кеңейту, әсіресе ынтымақтастық үшін жаңа өсу тетіктерін құру, «Цифрлық Жібек жолы» және «Цифрлық Қазақстан» құрылысында стратегиялық түйісу және цифрлық экономикалық ынтымақтастықты ілгерілету жолдары екі ел арасындағы экономикалық және сауда ынтымақтастығының стратегиялық басымдықтары болып табылады. Қытай мен Қазақстан қарым-қатынасындағы салауатты, тұрақты және серпінді саясат екі елдің дамуы мен жандануына, сондай-ақ аймақтық бейбітшілік пен тұрақтылыққа ықпал етеді.

Мақалада астық, ет және сүт өндірісінің көлемін, сондай-ақ өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы өнімдерінің импортының көлемін талдай отырып, аграрлық сектордың ағымдағы жай-күйін қарастырады. Мақала авторлары технологиялық және экономикалық қиындықтардан туындайтын мәселелерге және ауа-райына тәуелділікке де назар аударады. Мақаланың мақсаты – Қазақстандағы азық-түлік қауіпсіздігінің жағдайын талдау, дамуға кедергі келтіретін проблемаларды анықтау және стратегиялық жоспарлау қажеттілігін ұсыну. Осы аспектілерді қарастыру азық-түлік қауіпсіздігін жақсарту жолындағы қазіргі кедергілерді түсінуге көмектеседі және авторлар оларды жеңу жолдарын ұсынады. Сондай-ақ мақала 2017 жылдан 2023 жылға дейінгі кезеңдегі өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы салаларында және ауыл шаруашылығы қызметтерінің көлемінің тұрақты өсуіне тоқтала отырып, ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы шығарылымының динамикасына шолу жасайды. Дәнді дақылдар, ет, сүт және басқа да өнімдер өндірісінің едәуір ұлғаюы аграрлық қызметтің кеңеюі мен қарқындылығын көрсетеді, бұл жаңа технологияларды енгізу және өңдеу әдістерін жақсарту арқылы ғана болуы мүмкін.

SWOT талдауы арқылы мақалада елдің азық-түлік қауіпсіздігінің күшті және әлсіз жақтары, мүмкіндіктері мен қауіптері анықталған. Күшті жақтары арасында агроклиматтық әртүрлілік және өндірістік қуаттылықтың өсуі байқалады, ал негізгі әлсіздіктер импортқа жоғары тәуелділік және технологиялық дамудың жеткіліксіздігі болып табылады. Талдау агротехнологияға экспорт пен инвестицияны ұлғайту мүмкіндіктерін көрсетеді және климаттың өзгеруі мен экономикалық тұрақсыздыққа байланысты қауіптерді де көрсетеді.

Мақалада ауыл шаруашылығы секторының тұрақты дамуын қамтамасыз ету және Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін нығайту үшін аграрлық саясаттағы стратегиялық жоспарлау мен инновациялардың қажеттілігі туралы қорытынды жасалған. Бұл тәсіл импортқа тәуелділікті азайтуға, сыртқы күйзелістерге төзімділікті арттыруға және ұлттық экономиканың ұзақ мерзімді дамуына ықпал етуге мүмкіндік береді.

Қаржы секторын цифрлық трансформациялау үдерісі аясында ЕАЭО елдері арасында Қазақстанның банктік секторындағы цифрлық қаржылық қызметтердің қолжетімділік деңгейін талдау осы саладағы ағымдағы жағдайды және даму перспективаларын түсінудің маңызды аспектісі болып табылады. Бүгінгі таңда Қазақстанның банк секторы үшін қаржылық технологиялардың маңыздылығы артып келеді. Қазақстандық банктердің көпшілігі қазірдің өзінде клиенттерге қызмет көрсету сапасын жақсарту және бизнес-процестерін оңтайландыру үшін мобильді қосымшалар, онлайн төлемдер, блокчейн және басқа да инновациялар сияқты жаңа технологияларды белсенді түрде енгізуде.

Мақаланың мақсаты – ЕАЭО елдері арасында Қазақстанның банк секторындағы қаржылық технологияларды дамытудың ағымдағы тенденциялары мен перспективаларын зерттеу. Зерттеу әдістері: талдау және синтез, статистикалық, кестелік, графикалық бейнелеу. Зерттеу пәні ЕАЭО елдеріндегі заманауи қаржылық технологиялардың әсері болып табылады. Зерттеу нәтижелері: ЕАЭО елдерінде, атап айтқанда

Қазақстан Республикасында цифрлық қаржылық қызметтердің қолжетімділік деңгейі талданды; Қазақстан Республикасының банк секторында финтех қызметтерін дамытудың оңтайлы бағыттары жөнінде тиісті шаралар бойынша ұсыныстар берілді. Жалпы, қазіргі заманғы қаржылық технологиялар Қазақстанда және басқа ЕАЭО елдерінде банк секторын дамытуда барған сайын маңызды рөл атқаруда. Олар банктердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға, клиенттерге қызмет көрсетуді жақсартуға және бизнес-процестерін оңтайландыруға көмектеседі. Болашақта ЕАЭО елдерінің банк секторындағы технологиялар мен жаңа инновациялардың бұдан да жылдам дамуын күтуге болады.

ХХ ғасырдың ортасында экономикалық әдебиеттерде "өмір сапасы" категориясы қолданылады. Дәл осы кезеңде бұл тұжырымдаманы белсенді ғылыми зерттеулер жүргізіле бастады. Бастапқы кезеңде талданатын тұжырымдама халықтың денсаулығымен, қоршаған ортаны қорғаумен, қалалардың дамуымен байланысты болды.

«Өмір сапасы» тіркесін алғаш рет Нобель сыйлығының лауреаты экономист Дж. Гэлбрейт өзінің әйгілі «молшылық қоғамы» монографиясында (1958) қолданды. Әлеуметтік-экономикалық әдебиеттерде бұл категория 1963 жылдан кейін АҚШ президенті Джон Кеннеди «ұлттың жағдайы туралы баяндамада» айтқан кезде жиі қолданыла бастады.

Мақаланың негізгі мақсаты бірнеше көрсеткіштерден тұратын, сондай-ақ мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік саясатымен айқындалатын Интегралдық көрсеткіш ретінде Қазақстан халқының өмір сүру сапасын талдау болып табылады. Халықтың өмір сүру сапасының көп қырлылығын ескере отырып, мемлекеттің Қазақстан халқының өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі экономикалық және әлеуметтік саясаты ұзақ мерзімді болуға, тиісінше көпжақты сипатқа ие болуға және жан басына шаққандағы табысты ұлғайтуға бағытталуға тиіс. Жұмыстың ғылыми маңыздылығы - Қазақстан халқының өмір сүру сапасын талдау, ал оның мәні халықтың әл-ауқатын жақсарту жөніндегі нақты ұсыныстардағы практикалық маңыздылығы болып табылады.

Кәсіпкерлік белсенділік экономикалық дамуға әсер ететін маңызды фактор болып табылады. Бұл үдеріс жаңа кәсіпорындарды құруды, инновациялық қызметті, жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды кеңейтуді және бизнес-үдерістерді жетілдіруді қамтиды. Бұл мақалада осы үдерістерді тиімді қамтамасыз ету арқылы экономикалық дамуға қол жеткізуге болатындығы қарастырылды. Мақалада кәсіпкерлік қызметтің экономикалық дамуға қалай ықпал ететіндігі, оның деңгейіне қандай факторлар әсер ететіні аталды. Мақаланың негізгі мақсаты: Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің деңгейі елдегі экономикалық даму деңгейіне барынша оң әсер ететіндігін көрсету. Кәсіпкерлікті экономикалық дамудың жеке факторы ретінде қарауға болатындығы қарастырылды.

Зерттеу әдістемесі: мақалада ғылыми ақпараттар жүйелі түрде талданып, бір құрылымға келтірілді. Шетелдік ғалымдардың зерттеулеріндегі кәсіпкерліктің экономикалық дамуға тигізетін әсерлерінің әдістемелерін негізге алатын дедукция әдісі де қолданылды. Зерттеу барысында авторлар деректерді талдау, салыстыру, корреляциялық-регрессиялық талдау әдістерін пайдаланды.

Зерттеу ерекшелегі / құндылығы: мақала қолданыстағы теориялар мен эмпирикалық зерттеулерге шолу жасау арқылы экономикалық дамудағы кәсіпкерлік қызметтің рөлін түсінуге мүмкіндік береді. Бұл кәсіпкерліктің экономикалық өсуді ынталандыратын механизмдері мен шарттары туралы білімді тереңдетуге көмектеседі. Мақаланың теориялық және практикалық маңыздылығы кәсіпкерлік қызметтің экономикалық дамудағы рөлі туралы ғылыми зерттеулерге өз үлесімізді қосуда.

Зерттеу нәтижелері: осы мәселе бойынша отандық және шетел әдебиеттерін зерттеу арқылы кәсіпкерлік қызметтің қазіргі таңдағы өте маңызды рөлін атап көрсете отыра, осы қызмет нәтижелерінің экономикалық дамуға әсері көрсетілген. Кәсіпкерлік қызметтің экономикалық дамуға әсерін бағалау бойынша кейбір зерттеулерге сүйене отырып, аймақтар бойынша панельді деректер регрессиясы бағаланды. Мақаланың негізгі мақсатына сәйкес Қазақстан Республикасының экономикалық даму деңгейіне аймақтардағы түрлі экономикалық көрсеткіштердің қаншалықты және қалай әсер ететіндігі анықталды, соның ішінде тіркелген кәсіпорындар саны, жұмысбастылық, инфляция, сауда ашықтығы сияқты бірнеше факторлар арасыдағы байланыстар көрсетілді.

Ғылыми зерттеу Қазақстанның құс шаруашылығына инновациялық технологияларды енгізу мәселелерін анықтап, инновациялық дамудың ғылыми негізделген теориялық және практикалық ұсыныстарын әзірлеуге арналған. Зерттеудің мақсаты: Қазақстандағы құс шаруашылығының негізгі даму үрдістерін экономикалық талдау негізінде саланың дамуына кедергі келтіретін факторларды анықтап, инновациялық даму басымдықтарын әзірлеу. Зерттеу нәтижелері: авторлар Қазақстандағы құс шаруашылығын жаңғыртудың басты шектеулерін зерттеп, оның инновациялық әлеуетін анықтады. Жетекші трансұлттық компаниялардың экспорттық мүмкіндіктерін ретроспективті талдау арқылы нақтылап, отандық құс фабрикаларының нарықтағы үлесін және отандық ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының өндірістік әлеуетін бағалады. Зерттеу нәтижелері аймақтық және республикалық деңгейде құс шаруашылығын инновациялық дамыту бағдарламаларын әзірлеуге негіз бола алады. Зерттеу қорытындысы: құс шаруашылығына инновациялық технологияларды енгізу келешекте Қазақстан құс шаруашылығын дамытудың басым бағыты болуы керек. Бұл еңбек өнімділігін арттыруға, материалдық, қаржылық және кадрлық ресурстарды үнемдеуге, экспорт көлемін және ішкі тұтынуды арттыруға, сондай-ақ құс шаруашылығы өнімдері арқылы импортты алмастыру есебінен импорт көлемін азайтуға мүмкіндік береді. Нәтижесінде, аталған үрдістер отандық құс өнімі саласының бәсекеге қабілеттілігін арттыруға және оның инвестициялық тартымдылығын күшейтуге ықпал етеді.

Бүгінде қалдықтарды төгу орны болып табылатын қалалық қоқыс полигондары күрделі экологиялық және әлеуметтік мәселеге айналып отырғандықтан қалдықтарды тиімді басқару мәселесі өзекті болып табылады. Ақтөбе қаласы Қазақстанның ең ірі қалаларының бірі ғана емес, сонымен қатар аймақтың маңызды экономикалық және өнеркәсіптік орталығы болғандықтан бұл мәселе ерекше маңызға ие болып отыр.

Зерттеудің мақсаты – қоршаған ортаға және жергілікті тұрғындарға тигізетін экологиялық зиянды азайту үшін Ақтөбе қаласындағы қалдықтарды басқару жүйесіндегі негізгі мәселелерді анықтау және оларды оңтайландыруға бағытталған нақты ұсыныстар әзірлеу болып табылады. Ақтөбе қаласындағы қалдықтардың пайда болуы және оларды қайта өңдеу деңгейі туралы статистикалық деректерге талдау жасалды. Сондай-ақ, тұрғындардың пікірлері мен осы мәселені тиімді басқару бойынша ұсыныстарын анықтау мақсатында сауалнама жүргізілді. Сауалнама мәселелерді анықтауға, оның жиілігіне, қолданыстағы бағдарламалардың тиімділігін бағалауға және жетілдіру бойынша ұсыныстарға қатысты әртүрлі сұрақтарды қамтыды.

Жүргізілген зерттеу жұмысы қоқыс полигонындағы мәселелер, атап айтқанда, жағымсыз иістердің ауа сапасы мен өмір сүру деңгейіне теріс әсер ететінін растады. Осы зерттеудің нәтижелері Ақтөбе қаласындағы қоқыс полигондарын басқаруды жетілдіру бойынша іс-шараларды әзірлеу және жүзеге асыру үшін тәжірибеде қолдануға негіз бола алады. Сондай-ақ, бұл аталмыш мәселені жақсырақ түсінуге және болашақ ұрпақтың игілігі үшін оны шешудің тиімді стратегиясын әзірлеуге көмектеседі.

Мақалада авторлар тұрақты даму жағдайындағы Қазақстан экономикасындағы шағын және орта кәсіпкерліктің (ШОБ) рөлін ашып көрсетеді және бұл сектордың елдің экономикалық дамуы тікелей тәуелді болатын негізгі мәселелерді шешу үшін айтарлықтай әлеуеті бар екенін атап көрсетеді.

Ғылыми мақаланың мақсаты ағымдағы жағдайды кешенді зерделеу негізінде Қазақстан өңірлерінде шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың тиімді құралдарын жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлеу болып табылады. Жүргізілген зерттеудің ғылыми және практикалық маңыздылығы тұрақты даму жағдайында Қазақстанда шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту үшін ұсынылған жалпы экономикалық өсуге және халықтың өмір сүру деңгейін арттыруға ықпал ететін ұсынымдарды пайдалану мүмкіндігінде жатыр. Ғылыми зерттеудің құндылығы экономиканың орнықты даму категориясын нақтылаудан, сондай-ақ Қазақстанның әртүрлі өңірлеріндегі экономикалық, әлеуметтік және институционалдық жағдайларға кешенді диагностика жүргізуден және олардың шағын және орта кәсіпкерліктің серпінді дамуына елеулі әсерін анықтаудан тұрады.

Мақаланың ғылыми жаңалығы – пандемиядан кейінгі қалпына келтіру, цифрландыру және жасыл экономикаға көшу сияқты заманауи сын-қатерлерді ескере отырып, Қазақстан экономикасының тұрақты дамуындағы ШОБ рөлін талдауы. Жұмыс қорытындыларының практикалық маңыздылығы тұрақты даму жағдайында шағын және орта бизнесті қолдауға және ынталандыруға бағытталған құралдардың тиімділігін жетілдіру бойынша сындарлы ұсынымдар әзірлеуден тұрады, олар бәсекелестіктің күшеюі және қазіргі экономикалық ортаның белгісіздігі жағдайында бизнесті дамыту үшін ісін жаңа бастаған және жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлерге қажетті және уақтылы қолдау көрсете алады.

Ауылдық туризм қазіргі заманғы жаһандық сын-қатерлер жағдайында ауыл шаруашылығы аймақтарының тұрақтылығын арттыруда маңызды рөл атқарады. Осындай проблемалардың қатарында урбанизацияның күшеюі, климаттың өзгеруі, экономикалық тұрақсыздық, жұмыссыздықтың өсуі, халықты жұмыспен қамту қажеттілігі, сонымен қатар биоәртүрлілікті, ресурстарды және ұлттық тарихи мұраны сақтау жатады. Алайда, ауылдық аумақтарды қарқынды және жан-жақты дамытудың, оның ішінде көрсетілетін қызметтердің сапасын арттырудың айқын қажеттілігіне қарамастан, ауылдық туризм саласындағы бірыңғай мемлекеттік саясат әлі анықталған жоқ, осы саладағы мемлекеттік реттеу мен нарықтық тетіктер арасындағы теңгерімді қамтамасыз етудің әзірленген параметрлері жоқ. Мәселелер ұлттық саясатқа бейімдеу мақсатында ауылдық туризмді мемлекеттік қолдаудың табысты әлемдік тәжірибесін зерттеу қажеттілігін көрсетеді.

Мақалада ауыл туризмін мемлекеттік қолдау түрлерінің алуан түрлілігін көрсететін әлемдік көшбасшылардың әртүрлі үлгілері қарастырылады, оның ішінде институционалдық, реттеуші және экономикалық шаралар бұл тәсілдер мен модельдер әртүрлі елдерде сәтті қолданылады; Зерттеу Қазақстанда белсенді қалыптасу сатысында тұрған ауылдық туризм саласындағы мемлекеттік саясатты шетелдік тәжірибені енгізу арқылы айтарлықтай күшейтуге болатынын көрсетті, бұл өсуді жеделдетуге, ауылдық аймақтардың институционалдық дамуына, елдегі ауыл туризмінің бәсекеге қабілеттілігі мен тартымдылығын арттыруға, инвестиция тартуға, дәстүрлерді сақтай отырып, жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді.

Халықтың ауыл туризміне деген қызығушылығының артып отырғанын ескере отырып, мемлекеттік қолдау кешенді шараларға, соның ішінде инфрақұрылымды дамытуға, маркетингтік стратегияларға, кәсіпкерлікті қолдауға, инвестициялық тартымды жағдайлар жасауға бағытталуы тиіс.

Зерттеудің мақсаты – ауылдық туризмді мемлекеттік реттеудің озық шетелдік тәжірибесін зерделеу және Қазақстанның ауылдық аймақтарының экономикалық жағдайын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу. Мақалада әлеуметтік-экономикалық процестерді талдаудың жалпы ғылыми және арнайы әдістері, оның ішінде жүйелік, құрылымдық-функционалдық және салыстырмалы тәсілдер, сондай-ақ экономикалық модельдеу қолданылды.

Зерттеу нәтижелерінің теориялық және практикалық маңызы бар, олар ауыл туризмін мемлекеттік қолдаудың тұжырымдамалық негіздері мен әдіснамалық тәсілдерін жүйелеуге ықпал етеді; Тәжірибелік жағынан олар Қазақстанның ауылдық аймақтарының әлеуметтік-экономикалық деңгейі мен бәсекеге қабілеттілігін арттыруға, оның ішінде оларда туризмді дамытуды жандандыруға бағытталған мемлекеттік саясатты жетілдіру құралдарын ұсынады.

Мақалада Қазақстан Республикасының құрылыс саласын дамытудың салалық трендтерін - оның қазіргі жағдай мен дамуының перспективалық бағыттарын талдау ұсынылған. Мақаланың мақсаты-дамудың ықтимал перспективаларын анықтау және оның инвестициялық тартымдылығын негіздеу үшін отандық құрылыс индустриясының жағдайын зерттеу. Зерттеудің статистикалық деректері және саладағы жағдайды зерделеу бәсекеге қабілеттіліктің экономикалық өсуі үшін бір қатар жұмыстарды жүргізіп, іс-шараларды қабылдау қажеттілігі туралы қорытындыға әкеледі. Еліміздің құрылыс секторын дамыту және қолдау мақсатындағы қабылданған шаралар саладағы проблемаларды толық шешпейді, яғни келісілмеген бастамалардың айтарлықтай өсуі, көптеген тәсілдердің тек жасақталу сатысында екегндігі, ал кейбіреулерінің өзектілігі ескіргені байқалады.

Мақалада отандық құрылыс индустриясының даму динамикасы мен тенденцияларына әсер ететін экономикалық бірқатар мәселелер қарастырылып, талданады. Бұл шешімдер тікелей Үкіметтің араласуынсыз мүмкін емес екені анық. Құрылыс индустриясының кәсіпорындары қазіргі жағдайда Ұлттық бастамаларды орнықты негізде қабылдаудан елеулі нәтижелер бере алады, Заманауи құрылыс материалдарының тапшылығынан саланы дамыту және қолдау үшін арнайы әзірленген импортты алмастыру саясатын іске асыру қажет. Бұлардан басқа құрылыс секторына орнықты даму мақсаттарына, ұлттық, әлеуметтік және экономикалық даму міндеттеріне сәйкестікті қамтамасыз ететін кешенді саясат қажет.

Мақалада әлеуметтік қақтығыстардың Қазақстанның экономикалық дамуына әсері және еңбек құқықтарын қорғаудағы мемлекеттік саясаттың жалпы жағдайы еңбек даулары психологиялық және әлеуметтік тұрғыдан талданып, сондай-ақ дауларды тиімді шешуге кедергі келтіретін институционалдық мәселелер қарастырылады. Соның ішінде еңбек даулары негізіндегі келіспеушіліктердің алдын алу мен шешудегі мемлекеттік қызметшілердің рөлі мен мемлекеттік саясатқа ерекше назар аударылды. Қазақстанда әртүрлі кезеңдерде туындаған әлеуметтік шиеленістің, соның ішінде еңбек дауларының наразылық әлеуетінің қалыптасуы мен жұмысшыларға қатысты мемлекеттің басқару тұрғысынан ұстаным әсері талданды.

Әлеуметтік теңсіздік пен еңбек құқықтарының бұзылуы – елдің экономикалық тұрақтылығына теріс әсер етіп, өндіріс көлемінің төмендеуіне, жұмыссыздықтың өсуіне және инвестициялық тартымдылықтың төмендеуіне әкелуі ықтимал факторлар. Мақалада еңбек құқықтарын қорғаудағы сот тәжірибесі зерделеніп, заңнамалық құжаттар, сот статистикасы талданып, әлеуметтік қақтығыстардың алғышарттары мен негізгі себептері қарастырылды.

Мақала мақсаты – Қазақстандағы әлеуметтік қақтығыстардың экономикаға әсерін талдау және тиімді басқару жолдарын ұсыну. Мақалада нормативтік-құқықтық құжаттарды талдау және статистикалық деректерді салыстыру әдістері қолданылды. Зерттеу объектісі ретінде мақалада Қазақстан Республикасында әлеуметтік-еңбек қақтығыстарын мемлекеттік реттеудің рөлі мен оның елдің экономикалық дамуына тигізетін әсерін талдау көзделді.

Мақалада тұтынушылардың экологиялық таза көкөністерге деген сұранысы мен қалауын зерттеу мақсатында жүргізілген маркетингтік зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Зерттеу Атырау облысы халқының әртүрлі сегменттері арасында сауалнама және нарықты талдау әдістерін пайдалана отырып жүргізілді. Мақалада тұтынушылардың қалауына, баға факторларына, органикалық көкөністердің сапасы мен сеніміне қатысты негізгі нәтижелер мен қорытындылар берілген. Бұл нәтижелер органикалық көкөністерді өндірушілер мен сатушылар үшін, сондай-ақ маркетингтік стратегияларды әзірлеу және нарықта органикалық өнімдерді жылжыту үшін практикалық маңызды.

Мақсаты-Атырау облысының құрғақ егіншілік аймағындағы экологиялық таза көкөністерге қатысты тұтынушылардың сұранысы мен қалауын зерттеуге арналған маркетингтік зерттеу нәтижелерін ұсыну. Зерттеудің негізгі мақсаты тұтынушылардың қалауын, органикалық көкөністерге қатынасын, баға мен сапаның сатып алу мінез-құлқына әсерін анықтау және органикалық көкөністерді сатып алуға әсер ететін факторларды анықтау болды. Зерттеу нәтижелері Органикалық көкөніс өсірушілер мен дүкендер үшін тұтынушылардың қажеттіліктері мен қалауларын дәлірек түсіну және Атырау облысының нарығында экологиялық таза көкөністерді ілгерілету үшін тиімді маркетингтік стратегияларды әзірлеу үшін пайдалы болуы мүмкін.

Органикалық көкөністердің маркетингтік зерттеулері бойынша осы зерттеуде келесі әдістер қолданылды: сауалнама (жеке «көшелік» сұхбат), статистикалық талдау, ауыл шаруашылығы құрылымдарының пікірлері мен рейтингтерін талдау.

Мақаланың мақсаты – ұлттық мүдделерді қорғауға және ауыл шаруашылығының тұрақты дамуына ықпал ететін күріш бағасын реттеудің тиімді тетігін әзірлеу және ұсыну. Басты мақсат – бәсекелестік күшейген ортада күріштің әділ және қауіпсіз бағасын алуға мүмкіндік беретін сауда мен нарықтық жағдайларды ескеретін формуланы ұсыну.

Мақаланың әдістері stat.gov.kz сияқты ресми дереккөздерді және сандық талдау әдістерін пайдалана отырып, 2022-2024 жылдарға арналған күріш саудасы және оның құны туралы көтерме саудагерлерден статистикалық деректерді жинау және өңдеуді қамтиды. Үлгілер мен тенденцияларды анықтау үшін сипаттамалық және қорытынды статистика қолданылды, бұл экономикалық көрсеткіштерге салыстырмалы талдау жүргізуге және негізделген қорытындылар мен болжамдарды тұжырымдауға мүмкіндік берді.

Зерттеу қорытындысы көрсеткендей, ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасы өскен кезде оңтайлы бағаны (ОР индексі) анықтау үшін факторлар кешенін ескеру қажет, бұл экономика мен нарық үшін жағымсыз салдарларды болдырмайды. ЕАЭО елдері мен үшінші елдер өнімдерінің өзіндік құнын есептеудің әзірленген формулалары өндірушілер мен мемлекеттік органдарға ішкі нарықты қорғау және ұзақ мерзімді тұрақты даму үшін негізделген шешімдер қабылдауға көмектеседі.

Мақаланың тұжырымдамалары оның практикалық және әдістемелік салдарын көрсетеді. Әзірленген формула тек күріш өндірушілер үшін ғана емес, аграрлық сектордың басқа қатысушылары үшін де, сондай-ақ нарықты талдау, өнім тапшылығының алдын алу және бағаны тұрақтандыру, ғалымдар мен сарапшыларға есептеулер жүргізуге көмектесу және қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік органдар үшін пайдалы болуы мүмкін. импорт пен экспортты реттеу бойынша ұсыныстар.

Мақалада авторлар Қазақстандағы цифрландырудың қазіргі жағдайы мен проблемаларына қатысты мәселелерді қарастырып, талданды. Қазақстанда бүгінгі күні мықты және ғылымды қажетсінетін экономиканы құру, елдің «цифрлық үкіметін» жетілдіру және т. б. үшін инновациялық экожүйелерді қалыптастыру процесі жүріп жатқаны белгілі. Жүргізілген талдауға сәйкес, соңғы жылдары Қазақстандағы технологиялық инновациялар бойынша компаниялардың инновациялық белсенділігінің деңгейі өскені анықталды, бұл елдегі цифрландыру процесінің оң серпінін көрсетеді.

Зерттеудің мақсаты - бизнестегі цифрлық трансформация процестерінің Қазақстан Республикасындағы экономикалық көрсеткіштер мен инновациялық дамуға әсерін талдау. Осы мақсатқа жету үшін 2014-2023 жылдарға арналған деректер пайдаланылды, статистикалық талдау әдістері қолданылды. Зерттеу әдістемесі аясында кәсіпорындардың цифрлық белсенділік деңгейіне талдау жасалып, инновациялық қызмет көрсеткіштеріне бағалау жүргізілді. Статистикалық модельдер цифрлық трансформацияның экономика мен инновацияға әсерін егжей-тегжейлі зерттеу үшін қолданылады.Талдау барысында бизнестің ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану деңгейі, интернет-ресурстарға қол жетімділігі, фирмалардың онлайн режимінде тапсырыс беруге және алуға қатысуы басты назарда болды. Сонымен қатар, жалпы ішкі өнімдегі инновациялық өнімдердің үлесі қарастырылады. Цифрландыру ел экономикасына ғана емес, әлеуметтік қатынастарды да өзгертетіні анықталды. Бұл жаһандық цифрландыру халықтың әртүрлі топтары арасындағы цифрлық алшақтықты азайтатыны көрсетілген.

Цифрландырудың бизнеске статистикалық маңызды әсерін көрсететін интернетке қосылу және АКТ-ны пайдалану сияқты негізгі көрсеткіштер анықталған. Зерттеу барысында цифрландыру арқылы инновацияларды ынталандыру, ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың дамуын қолдау, сондай-ақ Қазақстан Республикасында цифрлық және инновациялық дамуды қолдау бойынша мониторинг және реттеу шараларын қоса алғанда, бірқатар шаралар ұсынылады.

Мақалада қылмыстық құқық бұзушылықтар нәтижесінде келтірілген мүліктік зардаптарды өтеу мәселелері Қазақстан Республикасының құқықтық жүйесі тұрғысынан қарастырылады. Автор Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қылмыстық және Қылмыстық ісжүргізу кодекстерінде бекітілген, азаматтармен заңды тұлғалардың меншік құқықтарын қорғауды реттейтін заңнамалық нормаларға жан-жақты талдау жасайды. Қылмыстық іс-әрекеттермен келтірілген зиянды қалпына келтіру тетіктеріне, оның ішінде қылмыстық сот ісін жүргізу шеңберінде азаматтық талап қою мүмкіндігіне, сондай-ақ оларды соттарда қарау тәртібіне ерекше назар аударылады. Мақалада қылмыстық процесте анықталған мүліктік және моральдық залалды дәлелдеу мәселелері қарастырылған.

Автор кінәлі тұлғаларды мүліктік жауапкершілікке тартудың заңды негіздерін, оның ішінде жәбірленушілерге өтемақы өндіру тәртібін, сондай-ақ залалды өтеу туралы сот шешімдерін орындау тетіктерін жан-жақты қарастырған. Мақалада өтемақы төлемдерімен сақтандыру төлемдерін қаржыландырудың халықаралық тәжірибесі, сондай-ақ қылмыс құрбандарының құқықтарын қорғау бойынша мемлекеттік органдардың қабылдап жатқан шаралары қарастырылған. Шығындарды өндіріп алу, жол-көлік оқиғалары салдарынан келтірілген залалды өтеу, өтемді төлемегені үшін жауапкершілік тәртібін реттеуге байланысты қолданыстағы заңнаманы жетілдіру мәселелеріне ерекше назар аударылады. Құқық қорғау және сот органдарының осы саладағы тиімділігін арттыру мақсатында нормативтік-құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу бойынша ұсыныстар қарастырылуда. Қорытындылай келе, автор қылмыстық процесте мүліктік залалды өтеу тетіктерін одан әрі дамыту қажеттілігі туралы қорытынды жасайды, сондай-ақ заңнамалық реттеуді жетілдіру бойынша нақты шараларды ұсынады.

Азаматтардың мүліктік мүдделерін қорғауға бағытталған құқық қолдану тәжірибесінің маңыздылығы және келтірілген залалдың орнын толтырумен санкциялардың мөлшерін анықтау кезінде заманауи экономикалық шындықтарды ескеру қажеттілігі атап өтілді.

Мақалада шартты түрде мерзімінен бұрын босату институтын іске асырумен байланысты қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеу саласындағы әртүрлі шет мемлекеттердің тәжірибесі қарастырылады.

Заңнаманы жетілдіру және оған тиісті ережелерді енгізу мүмкіндігі мақсатында зерттелетін қылмыстық құқық институтын қолдану тәжірибесін жетілдірудің прогрессивті тәсілдерін анықтау үшін әртүрлі саяси режимі, құқықтық жүйесі, экономикалық дамуы бар мемлекеттердің заңнамалық тәжірибесін есепке алу қажеттілігі айқындалады. Жұмыста жазаны өтеуден мерзімінен бұрын босату институтының негізгі принциптері мен мазмұнын белгілейтін халықаралық ұйымдардың құжаттары келтірілген. Мақаланың мақсаты: шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды құқықтық реттеудің шетелдік тәжірибесін қарастыру, оның озық үлгілерін қазақстандық тәжірибеде қолдану. Жазаны өтеудің міндетті мерзімін айқындау бөлігінде шет елдердің заңнамалық реттеуін талдай отырып, сотталушының қазіргі өмір шындығына үйренуіне қатысты теріс салдарларды қысқарту үшін Қазақстанның қылмыстық заңнамасында осы мерзімді қысқартудың орындылығы айқындалады. Сонымен қатар, АҚШ-тың кейбір штаттарының сотталушы берген өтінішхатқа қатысты комиссиялық қарау және сот органы үшін қорытынды беру бөлігіндегі тәжірибесі қызығушылық тудырады. Кеңес Одағының құрамында Қазақстанмен ортақ тарихи тамыры бар мемлекеттердің заңнамалық тәжірибесінің өзіндік ерекшеліктері бар, олар тек ортақ сәттерде ғана емес, сонымен қатар әр елге тән аспектілерде де көрінеді. Атап айтқанда, жазаны мерзімінен бұрын өтеуден босату мүмкіндігі пайда болатын жазалау шараларына қатысты сараланған тәсіл; осы институт қолданылатын қылмыстық жазалау шараларының тізімі. Мақалада ғалымдардың басқа мемлекеттер заңнамасының ережелерін ұлттық заңнамаға енгізу қажеттілігі туралы пікірлері келтірілген. Мақала авторлары ғылыми негіздеме жүргізген кезде және оның құқық қолдану тәжірибесіндегі ықтимал салдарын зерттеген кезде имплементация мүмкіндігін анықтайды.

Қазіргі уақытта әлемнің жетекші университеттері мен ғылыми мекемелері тұрақты даму мен инновацияға қол жеткізу үшін эндаумент қорларын белсенді пайдаланады. Бұл қорлар ұзақ мерзімді перспективада оқу орындарының қаржылық тұрақтылығын сақтай отырып, коммерциялық емес және инвестициялық қызметтің бірыңғай құрылымын қамтамасыз етеді. Алайда, Қазақстанда мұндай қорларды құру және дамыту үшін құқықтық негіздерінің болмауы қаржыландырудың бұл моделінің тиімділігін төмендетеді. 2023 жылғы 12 сәуірде Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Ғылым және технологиялар жөніндегі ұлттық кеңестің бірінші отырысында Эндо-қорларды реттейтін жеке заң құру қажеттігін тағы да атап өтті. Бұл мақалада Қазақстанда эндовентиляциялық қорларды құру мен басқарудағы заңнамалық қажеттіліктер және олардың университеттер мен басқа да ғылыми-білім беру мекемелерінің тұрақты дамуына әсері қарастырылады. Зерттеудің мақсаты-Эндаумент-қорларға қатысты жеке заң қабылдау арқылы Қазақстанның ғылыми және білім беру мекемелерінің қаржылық және институционалдық тұрақтылығын қамтамасыз ету. Эндаумент-қорларды реттеу туралы заң жобасы Қазақстанның жоғары білім беру секторын сапалы және тұрақты қаржыландыруды қамтамасыз етуге, сондай-ақ ғылыми зерттеулерді ынталандыруға мүмкіндік береді. Бұл заң жетекші университеттердің ұзақ мерзімді даму стратегияларын әзірлеуге және іске асыруға ықпал етеді. Жеке заң жобасын әзірлеу туралы ұсыныс әлеуетті салымшылардың уәждемесін арттыруға және олардың қаражатын тиімді және ашық басқаруға бағытталған ережелерді енгізуге негізделген. Жүргізілген талдау эндаумент-қорлардың қызметін реттеуге арналған жеке заңнама әлеуетті салымшылардың сенімін арттыруға және олардың қаражатын бақылау мен тиімді басқаруды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретінін көрсетті. Бұл Қазақстанның ғылыми және білім беру жүйелерінің ұзақ мерзімді тұрақты дамуына ықпал ететін шешуші қадам болып табылады. АҚШ, Ұлыбритания және басқа да көптеген елдердің үздік тәжірибелері бұл тәсілдің тиімділігін дәлелдейді және қаржылық тұрақтылық пен инновацияға серпін береді.

Мақалада әйелдерге қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылықтың салдары қарастырылады. Авторлар тұрмыстық зорлық-зомбылықтан зардап шеккендер гендерлік стереотиптер мен билік органдарының сенімдеріне кез-келген кезеңде оларды қарау бойынша сот ісін жүргізуі мүмкін екендігі атап өтілді. Авторлар тұрмыстық зорлық-зомбылықтан аман қалған әйелдердің денсаулығының нашарлауы, психологиялық жарақат алуы, үйден кетуге мәжбүр болуы, ажырасуға өтініш беруі туралы айтады. Сонымен қатар жәбірленушілерге көмек көрсету және белгілі бір қолдау көрсету үшін мемлекеттік және жеке сипаттағы мекемелер жүйесі бар екендігі атап өтілді. Сондай-ақ қалалар мен аудан орталықтарында болуы тиіс дағдарыс орталықтарының санына, оларға қойылатын талаптарға, тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына көрсететін қызметтердің көлеміне қатысты бірыңғай стандарттардың жоқтығы көрсетілген. Сонымен қатар, авторлар жәбірленушілерге көмек қорының мүмкіндіктерін арттыру үшін азаматтық бастамаларды жандандыру қажеттілігін негізге алады.

Мақаланың мақсаты - тұрмыстық зорлық-зомбылықтың салдарын анықтау. Деректерді өңдеу және талдау үшін жүйелеу, салыстыру, саралау әдістері қолданылды. Бұл зерттеудің нәтижесі авторлардың осы саладағы нормаларды жетілдіруге бағытталған жеке ұсыныстары болып табылады.

Зерттеу заңнамалық өзгерістерге және олардың ұжымдық келіссөздер жүргізуге ықпалына баса назар аудара отырып, Қазақстандағы еңбек қатынастары мен әлеуметтік әріптестіктегі соңғы өзгерістерді қарастырады. Мақаланың мақсаты – еңбек қатынастарын еуропалық елдердің тәжірибесімен салыстыра отырып, әлеуметтік серіктестік жүйесі тұрғысынан қарастыру. Талдау әлеуметтік әріптестік тұжырымдамасының аясын кеңейтіп, еңбек дауларын шешу тетіктерін жақсартқан және жұмысқа орналастырудың жаңа үлгілерін енгізген 2020 және 2023 жылдары енгізілген Қазақстанның Еңбек кодексіндегі түзетулерді қамтиды. Негізгі өзгерістерге орталықтандырылған еңбек шартын қадағалау жүйесін құру, бірлесіп жұмыс істеу және сағаттық жалақы туралы ережелер, сондай-ақ жұмыс аптасының құрылымы мен үстеме жұмыс ережелеріндегі өзгерістер кіреді.

Зерттеу Ресей, Беларусь, Армения және Қырғызстан сияқты Еуразиялық экономикалық одаққа (ЕАЭО) мүше басқа мемлекеттердің тәжірибесімен салыстыра отырып, Қазақстанның әлеуметтік әріптестікке деген көзқарасын қарастырады. Жұмыста басқа елдердегі құқықтық дәстүрлер мен нормативтік-құқықтық базаның әртүрлілігі атап өтіледі, еңбек заңнамасын кодификациялаудағы айырмашылықтар, кәсіподақтардың рөлі және Үкіметтің еңбек қатынастарына қатысуы атап өтіледі.

Зерттеу сонымен қатар Еуропалық әлеуметтік модельді салыстырмалы мысал ретінде қарастырады, оның әлеуметтік серіктестер арасындағы ашық диалог пен ынтымақтастыққа баса назар аударады. Зерттеу қорытындысында ЕАЭО елдеріндегі, атап айтқанда, жұмыскерлердің құқықтарын қорғауды күшейту және ұжымдық шарттардың тиімділігін арттыру саласындағы еңбек заңнамасын келісудің мәселелері мен мүмкіндіктері қаралады. Сондай-ақ, кәсіподақ ішіндегі құқықтық жүйелердегі айырмашылықтарды ескеретін және сонымен бірге еңбек қатынастарының біртұтас жүйесін құруға ұмтылатын теңдестірілген тәсілдің маңыздылығы атап өтіледі.

Мақалада азаптаудың жауапкершілік шараларын қатаңдату мәселелері, енгізілген жаңашылдықтарды және қылмыстық-құқықтық шараларды қолдану мүмкіндіктерін, азаптаудың алдын алу проблемасына қатысты өзекті мәселелер қарастырылады. Ғылыми зерттеудің мақсаты - аталған тақырыпқа сәйкес қоғамдық қауіптілігі зор болатын қылмыстардың аумақта жасалуының жиілілігі жоғары болуы мүмкін деген тұжырымдарды зерттеуді қамтамасыз етеді. Негізгі бағыттары азаптаудың алдын алу үшін қылмыстық құқықтық шараларды пысықтауды талдау, қылмыстық заңнамаға енгізілген толықтырулар салдарын орындау үшін құқық қорғау органдары қолданатын әдістерді пысықтау қажеттілігі бағыттарын анықтайды.

Ғылыми зерттеу идеясы қылмыстық-құқықтық шараларды қолдануға арналған азаптаудың қоғамдық қауіптілік мәселелерін зерттейді деген гипотезаға негізделеді. Жұмыстың ғылыми және практикалық маңызының қысқаша сипаттамасы. Жүргізіліп отырған жұмыстарды тиімді қолдана білу, бағалау, талдау, жүйелеу. Жұмыс нәтижелерінің практикалық маңыздылығы қорытындылары мен ұсыныстарындағы тұжырымдар қылмыстарға қарсы тұруға ықпал етуі мүмкін. Зерттеу әдістемесінің қысқаша сипаттамасы - эмпирикалық талдау. Қазақстан Республикасының қылмыстық, қылмыстық іс жүргізу заңнамасының қағидаттарын бекіту, сот ісін жүргізу барысында орындалатын әрекеттердің құқықтық дәрменсіздігін көрсететініне байланысты ғылыми зерттеулерді ұсынады. Зерттеу жұмысының негізгі нәтижелері - жағдайды жақсарту үшін азаптау қылмысының қоғамдық қауіптілік мәселелерін, адам мен азаматтың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға, пәрменді шаралар қабылдауға, жолын кесуге, жауапкершіліктер туралы мәселені шешуге тиіс неғұрлым мақсатты шаралар қабылдау. Талдаулары - құқық қорғау органдары тарапынан қолданылатын шараларды жүзеге асыру барысында сотқа дейінгі тергеп - тексерудің жекелеген түрлерін қолдана білу, олардың тиімді алгоритмін көрсету.

Қорытындылары - азаптау мәселесі бойынша азаптауға және қатыгездікке тыйым салудың абсолюттілігі, жауапкершілікке тартудың маңыздылығын, жауапкершілікке тарту жүйесіндегі олқылықтарды анықтайтын құқықтық, практикалық проблемаларды айқындайды, жауапкершілікке тартудың, залалды өтеудің тиімділігін арттыруға ұсыныстар жасалады. Жүргізілген зерттеудің мәні - жедел-іздестіру іс-шаралары мен қылмыстық істі тергеу барысында азаптаулардың алдын алу, лауазымды тұлғамен азаптауларды қолдану туралы өтініштердің тексерілу тәртібін жетілдіру маңызды болып табылады. Зерттеу жұмысының практикалық мәні құқықтық базаны, профилактикалық жұмысты жандандыру үшін, сондай-ақ тергеу тактикасы мен әдістемесін оңтайландыру және осындай қылмыстық құқық бұзушылықтарды ашуға көмектесетін әдістемелік ұсыным дайындау және оны оқу процесіне енгізу қажет.

Қазіргі уақытта экологиялық проблемалардың өзектілігі азаматтардың қоршаған ортаға құқығын іске асырумен, қоршаған ортаны адамның теріс әсерінен және басқа факторлардан қорғаумен, сондай-ақ болашақ ұрпаққа қамқорлықпен байланысты. Мақаланың мақсаты: «экологиялық қолайсыз аумақтар» ұғымының тұжырымдамалық аппаратын қарастыру және оны «ерекше құқықтық режимі бар табиғи-антропогендік кешендер» авторлық түсіндірмесіне ауыстыру туралы ұсыныс. Белгілі бір көрсеткіштер бойынша экологиялық қолайсыз болып табылатын аумақтардың болуы оларға экожүйені қалпына келтіру, олардың жай-күйін жақсарту, олардың адам денсаулығы мен өміріне әсерін азайту жөніндегі іс-қимылдарды жүзеге асыруды талап етеді. Сондықтан экологиялық қолайсыз жерлерге қатысты қоғамдық қатынастарды тиімді құқықтық қамтамасыз ету үшін заңнамалық актінің ережелерін тиімді іске асыру үшін институттың мазмұнын дәл көрсететін тұжырымдамалық аппаратты, терминологияны қолдану қажет. «Экологиялық қолайсыз аумақтар» институтына қатысты түсініксіз жағдай байқалады: атауы Арал өңіріндегі экологиялық апат салдарынан зиян келтірілген адамдарды әлеуметтік-құқықтық қорғауды қарастыратын заңда енгізілген. Бұл ретте зерттелетін институттың мазмұны ашылмайды. Экологиялық кодексте мүлдем жоқ. Мақалада салыстырмалы аспектіде Экологиялық қолайсыз аумақтар мен оның аумақтарына қатысты Қазақстан Республикасының және кейбір жақын елдердің заңнамасы зерделенеді. Қазақстан мен Өзбекстан заңнамасымен «Экологиялық қолайсыз террориялар» институтын еске түсірмеу мұндай аумақтардың болуын, сондай-ақ оның сорттарын бөлуді жоққа шығармайды. Оларға қатысты Қазақстан заңнамасында оларды қолдану тетігін қолдануда түсінбеушілік пен шатасуды тудыратын институттардың алуан түрлілігі байқалады. Сондықтан авторлар осындай табиғи объектілердің мазмұнын түсіну және сәйкестендіру үшін «экологиялық қолайсыз аумақтардың» орнына «ерекше құқықтық режимі бар табиғи-антропогендік кешендер» ұғымын енгізуді ұсынады. Сонымен қатар, авторлар зерттелетін институттың жіктелуін нақтылау және бөліп көрсету қажеттілігін атап өтеді.

Туриндустрия еліміз үшін шағын және орта бизнесті дамыту, халықтың өмір сүру сапасын жақсарту, жұмыспен қамтуды және өзін-өзі жұмыспен қамтуды арттыру, барлық деңгейдегі бюджеттерге салық түсімдерін ұлғайту, тарих және туризм мәдениетін белсенді ұстану, дәстүрлі қолөнерді ілгері жандандыру және т.б. сияқты маңызды факторларға оң әсер ететін сала болып табылады.

Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, 2024 жылдың қаңтар-маусым айлары аралығында елімізге 566,5 мың турист саяхаттаған. Бұл 2023 жылмен салыстырғанда 50,7 мың адамға көп. 2023 жылдың алғашқы жартыжылдығында Қазақстанға 515,8 мың шетелдік турист келген.

Зерттеудің мақсаты – туристік қызмет саласындағы әкімшілік-құқықтық реттеудің теориялық-құқықтық негіздеріне кешенді талдау жүргізе отырып, отандық және шетелдік тәжірибені зерделеу, салыстырмалы талдау болып табылады. Туризм саласы әлем елдерінің әсіресе, Түркия, Малайзия, Египет, Үндістан, Таиланд, БАӘ, Испания, Франция, Греция және т.б. елдердің экономикасын дамытып отырған жетекші салаларының бірі болып табылады. Осы аталған елдердегі мемлекеттік қолдау есебінен туристік саланы дамытудың оң тәжірибесін алу және алмасу өз еліміздегі туристік инфрақұрылымды дамытуға және туристер үшін қолайлы жағдай жасау, сервистік қызмет көрсету сапасын арттыруға септігін тигізері анық.

Туризмді әкімшілік-құқықтық реттеу механизмінде уәкілетті органдардың қолданыстағы туристік қызмет саласына қатысты заңнаманы қолданудың тиімділігі, сондай-ақ, олардың тарапынан мемлекеттік ықпал ету нысандары мен тәсілдерінің объективтілігі маңызды рөл атқарады.

Мақалада авторлар тарапынан туризмді әкімшілік-құқықтық реттеудің нормативтік базасын жетілдіру ұсынылады. Сондай-ақ, туризм саласындағы Қазақстан мен Түркия мемлекетінің заңнамалық актілерінің қолданылу аясына қатысты ерекшеліктері сараланады, сондай-ақ, туристік қызметті реттеуде елімізде мемлекеттік органдардың атқаратын қызметі мен құзыретіне көңіл бөлінеді.

Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, жаһандық экологиялық проблемаларды табысты шешу әлемнің көптеген елдерінің белсенді әрекеттесуі мен ынтымақтастығын талап етеді. Экология саласындағы халықаралық құқықтық қатынастар күш-жігерді үйлестірудің және ортақ мақсаттарға жетудің маңызды құралы болып табылады. Париж климаттық келісімі сияқты көпжақты келісімдер бірлескен іс-қимыл платформаларын жасайды және елдерді өз міндеттемелерін орындауға ынталандырады. Алайда, қолданыстағы бастамаларға қарамастан, ластану мәселесі өзекті болып қала береді. Көмірқышқыл газының негізгі көздерінің бірі болып табылатын ормандарды кесу биоәртүрлілік пен климатқа қауіп төндіруді жалғастыруда. Экологиялық жағдайдың одан әрі нашарлауына жол бермеу үшін түбегейлі шаралар қабылдау қажет. БҰҰ, ДДҰ және IUCN сияқты халықаралық ұйымдар тұрақты даму стратегияларын әзірлеу мен енгізуде шешуші рөл атқарады. Олардың қызметі қоршаған ортаның жай-күйін бақылауға және бағалауға, ғылыми зерттеулерге, өзгерістерді модельдеуге және болжауға, сондай-ақ табиғатты қорғауға ықпал ететін инновациялық технологияларды құруға бағытталған. Өсіп келе жатқан экологиялық сын-қатерлер жағдайында халықаралық ынтымақтастықты дамытуды жалғастыру және планетамыздың тұрақты болашағын қамтамасыз ету үшін кешенді шаралар қабылдау қажет.