Қазіргі Түркияның халықаралық қатынастардағы рөлі мәселесі маңызды фактор болып табылады. Түрік мемлекетінің әлемдік саясаттағы рөлі жылдан жылға артып келе жатқанын байқау қиын емес. Халықаралық субъектілер Түркия сияқты ірі және тәжірибесі мол мемлекетпен халықаралық қарымқатынасты дамытуға қызығушылық танытуда. Сондықтан Түркиямен халықаралық қоғамдастықтағы ынтымақтастықтың болашағы көптеген факторларға байланысты. Қазіргі күрделі геосаяси жағдайда халықаралық қатынастарды дамытудың негізін айқындайтын жобаларды іске асыру жөніндегі бұл шаралар кешені барлық күш-жігерді біріктіру және шарттық-құқықтық базаның тиімділігін арттыру қажеттілігін тудырады.
Бүгінде Түркия АҚШ, Таяу Шығыс, Ресей, Араб және Орталық Азия мемлекеттерімен өзінің саяси және экономикалық мүдделерін жүзеге асыруға мүдделі.
Түркия Республикасы ішкі және сыртқы саясатын қайта құру процесінде. Бұл түрік мемлекетінің саяси және экономикалық маңыздылығынан, халықаралық саясатта ортақ ұстанымдарға жетуінен көрінеді. XX ғасырдың басында тәуелсіздік алғаннан кейін Түркия нарықтық экономикаға көшу туралы шешім қабылдады. Ал нарықтық экономиканы ашық экономика деп те атауға болады. Оны тек елге ғана емес, сыртқы нарыққа да бағыттау керек. Кемал Ататүрік түрік мемлекетінің нақты саяси және экономикалық шарттарын, жанжақты және ашық сыртқы саяси стратегияны айқындап берді. Түркияның қазіргі сыртқы саясаты мен экономикалық стратегиясында Еуропадық Одақ пен АҚШ бірінші орында тұрғаны белгілі.
Зерттеудің мақсаты-Түркияның сыртқы саясатына жан-жақты талдау жасау.

Мақалада авторлар Кеңес Одағы кезеңіндегі Қазақстандағы мемлекет пен дін арасындағы қарымқатынастарды нормативтік-құқықтық реттеу мәселесін қарастырады. Қазақ КСР-і, Кеңес мемлекетінің республикаларының бірі ретінде, атеистік қоғам құру жолындағы бүкілодақтық күрестен тыс болмады. Қазақстанда қарастырылып отырған кезеңде қабылданған антирелигиоздық нормативтік-құқықтық база КСРО-ның жалпы дінге қарсы саясатының құрамдас бөлігіне айналды. Мақала мақсаты - кеңес дәуіріндегі Қазақстандағы дін саласындағы нормативтік-құқықтық актілерді құжаттық деректерді дискурсивті талдау әдісімен зерттеуге. Нәтижелер: авторлар, КСРО-да қабылданған дінге қатысты заңдар Қазақстан халқының діни сеніміне терең әсер еткенін, көптеген адамдардың тек діни қызметі үшін ғана емес, сенімі үшін де жапа шеккенін қорытындылайды. Республикадағы дін саясатының нормативтік-құқықтық базасы одақтық деңгейде әзірленгенімен, халықтың полиэтникалық және поликонфессиялдық құрамы, қазақтардың ұлттық дәстүрлері мен діни көзқарастарының тығыз байланысы сияқты аймақтық ерекшеліктер де ескерілді. Қорытынды: 1940–1980 жылдары мемлекеттің дін саласындағы заң шығарушы саясаты соғысқа дейінгі жылдардағы саясаттың логикалық жалғасы болды, яғни ол атеизм идеологиясына негізделіп, халықтың діни санасын жоюға бағытталды. Осы жылдары қабылданған заң актілері мен нормативтік-құқықтық құжаттар діндарлардың діни объектілерін (мешіттер, шіркеулер, намаз үйі және т.б.) ашу мен тіркеу құқықтарын шектеді, олардың рухани практикаларын жүзеге асыруына кедергі келтіріп, барлық конфессиялардың діни қызметкерлерінің қызметін қатаң бақылауға алды. Заң деңгейінде діни білім беру жойылып, медресе мен басқа да діни оқу орындары жабылды. Кеңес Одағының діни заңнамасының соңғы мақсаты дінді дүниетанымдық жүйе ретінде жою болды.

Мақала авторлары Қазақ Кеңестік автономиясының (1930 жылдар) тарихындағы маңызды кезеңдегі Қазақстандағы қала өмірінің күнделікті өмірін қарастырады. Зерттеудің мақсаты – Е.Г.Брусиловскийдың естеліктерінің маңыздылығын анықтау және 1930 жылдардағы Кеңестік Қазақстандағы күнделікті өмір тарихының дереккөзі ретінде Қазақстанның әртүрлі аймақтарындағы және әртүрлі тарихи жағдайлардағы қала өмірінің күнделікті өмірін зерттеу. 1930 жылдардағы саяси жағдайға қызығушылықпен назар аудара білген Қазақстан Республикасының мәдениеті мен өнерінің ірі қайраткері, кеңестік дәуірдегі қазақ композиторы және суретшісі Е.Г. Брусиловскийдың естеліктері осы кездің сипаттамасын жасауға және шындықты жаңғыртуға ғылыми негіздеме бола алды. Сонымен қатар, композитордың естеліктері республика Тарих және археология ~ История и археология ~ History and archeology К.В.Черепанов, А.С. Уалтаева, қалалары мен оның тұрғындарының қарапайым, күнделікті өмірінің көптеген аспектілерінен жан-жақты ақпарат береді. Авторлар М.Фуконың генеалогиялық әдісіне сүйеніп, арнайы тарихи әдістерді пайдаланды: салыстырмалы талдау, тарихи-типологиялық, проблемалық-хронологиялық, тарихи-жүйелік. Қала тұрғындарының да, ауыл тұрғындарының да күнделікті процестерін зерттеуге маңызды үлес қосқан американдық, еуропалық және ресейлік тарихшылардың еңбектеріне тарихнамалық талдау жасаудың маңызды тұжырымдамалық мәні болды. Зерттеу нысанын зерделеу кезінде Ф.Браудель мен А.Людткенің күнделікті тарихқа арналған жалпы теориялық еңбектері ерекше рөл атқарды. Адамның тәжірибесі мен рефлексиясы арқылы қоғамды және қоғамдағы адамды зерттеудің әдістемелік тәсілдері орыс ғалымдарының еңбектерінде көрініс тапқан. Алынған ғылыми нәтижелер Е.Г.Брусиловскийдың естеліктерінің дереккөз ретінде сапасы мен маңыздылығын анықтауға мүмкіндік берді, сонымен қатар 1930 жылдардағы Қазақстанның қалалық тұрмысы туралы жаңа материалдар ғылыми айналымға енгізілді.

Ғылыми мақалада Солтүстік Қазақстан облысы аумағындағы Ботай қонысы және мәдениетіндегі халықаралық зерттеулердің қысқаша нәтижелері ұсынылған. Ботай қонысындағы 2000 жылдан бастап зерттеу жұмыстары көрнекті ғалым, тарих ғылымдарының докторы, археология ғылымының профессоры, Герман археологиялық институты корреспондент мүшесі Виктор Федорович Зайберттің және археология ғылымдарының докторы, профессор Алан Оутрам (Ұлыбритания, Эксетер университеті) халықаралық топты басқарған ғалымдардың еңбектеріне шолу жасалды. Солтүстік Қазақстан өңірінде өзінің тарих мектебін қалыптастырып, республика және әлемдік деңгейінде күрделі зерттеулер жүргізіп Ботай, Красный Яр, Баландино және Васильковка қоныстарын зерттеуде білікті мамандар даярлады, біршама істер атқарды. Еуразия және Қазақстанның көне энеолиттік қонысын кешенді зерттеу ісінде де алда болып, шетелдік және отандық ғылыми басылымдарда еңбектері жарияланды. Мақаланың мақсаты-Виктор Зайберт пен Алан Оутрамның археология ғылымындағы тұлғалар ретіндегі шығармашылығы мен ғылыми еңбектерін зерттеу, аймақ тарихын ғылыми тұрғыдан терең қарастыру және сипаттау және ұрпақтар сабақтастығын ғылыми тұрғыдан түсіну. Отандық және халықаралық археологияны зерттеуге үлкен үлес қосқан ғалымның іргелі ғылыми пайымдаулары қарастырылатын болады. Ботай қонысынан табылған жылқы сүйектерінің кешенді талдау барысында қолға үйретілгендігі дәлелденген.

Мақалада діннің қоғамдағы рөліндегі өзгерістерді көрсететін ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы секуляризация процесімен байланысты әлеуметтік-мәдени және саяси қайта құрулар қарастырылады. Секуляризацияның тарихи тамырларына, оның көріністері мен қоғамға әсеріне басты назар аударылады. Авторлар революциялық идеялар мен секуляризацияның дәстүрлі құндылықтар жүйесіне әсерін ерекше атап көрсетеді. Атап айтқанда, Ресей империясының саясатына байланысты Қазақстандағы қоғамдық-саяси қозғалыстардың қалыптасуының тарихи алғышарттары қарастырылады. Зерттеудің негізгі мақсаты – ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы секуляризация процестеріне талдау жасау, сонымен қатар олардың қазақ халқы өмірінің әлеуметтік, мәдени және саяси аспектілеріне әсерін анықтау. Зерттелген құжаттар мен материалдар ұлттық бірегейліктің қалыптасу динамикасын және оның тарихи жағдайын, оның ішінде Алаш қозғалысының пайда болуына ықпал еткен сыртқы саяси оқиғалар мен қоғамның отаршылдық саясатқа деген ішкі реакциясын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Секуляризациямен байланысты ең маңызды мәдени өзгерістер Ағарту кезеңі идеяларының дамуы нәтижесінде болды. XVII-XVIII ғасырларды қамтыған бұл кезең діннің қоғамдағы рөлі туралы жаңа көзқарастардың қалыптасуына, сонымен бірге рационализмге, еркін ойлауға және шіркеуді зайырлы институттардан бөліп қарауға байланысты философиялық концепциялардың дамуына негізгі болды. Секуляризацияның қазіргі интерпретациялары мәдени және тарихи контексттердің ерекшеліктерін ескере отырып, Ағарту кезеңінде айтылған идеяларды дамытуды жалғастыруда. 

Қазақстан территориясында қимақ кезеңі археологиялық ескерткіштерінің зерттелу мәселесі шешімін таппаған, кешенді зерттеуді қажет ететін тақырыптардың бірі. XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың ортасына дейінгі аралықта қимақ ескерткіштері туралы мәліметтер әр түрлі экспедиция есептерінде біренсаран ғана кездессе, XX ғасырдың 50-жылдарынан бастап Ертіс бойы, Тарбағатай, Алакөл аймағында Ф.Х. Арсланова кешенді зерттеу жұмыстарын жүргізіп, ерте ортағасыр түркілерінің жерлеу ғұрыптық ескерткіштерін жіктеп, қимақ типіндегі ескерткіштерді жеке шығарады. Осы аралықта А.Г. Максимова, Е.И. Агеева да ерте түркілердің кезеңдемесін жасайды. XX ғасырдың 80-жылдарына дейін қимақ жерлеу ескерткіштеріне байланысты мол мәлімет жиналса, одан кейінгі 30 жыл бойы бұл тақырып мүлдем ұмыт болды. Қазіргі уақытта да Қазақстан археологиясында қимақ жерлеу-ғұрыптық ескерткіштері ең зерттелмеген тақырыптардың бірі болып табылады.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: зерттеу жұмысының мақсаты археологиялық деректер негізінде қимақ кезеңінің материалдық және рухани мәдениеті бойынша деректерді жүйелеу және жинақтау болып табылады. Мақсатқа жету үшін жерлеу-ғұрыптық ескерткіштерінен мәліметтер жиналды және талданды. Зерттеуге салыстырмалы-тарихи, салыстырмалы-типологиялық әдістер қолданылды. Нәтижелері: зерттеу нәтижесінде Қазақстанда қимақ кезеңінің жерлеу-ғұрыптық кешендерін анықтау үшін кешенді археологиялық жұмыстар жетіспейтіні анықталды.
Жұмыста XX ғасырдың 60-жылдарынан бастап бүгінгі күнге дейінгі аралықтағы зерттеулер қолданылған.

Мақалада Қазақстандағы Бірыңғай іс жүргізудің мемлекеттік жүйесін ендіру тәжірибесін алғаш рет зерттеу және бағалау талпынысы жасалды. Ғылыми әдебиеттер мен архив құжаттарының жиынтығын талдау негізінде авторлар жүйені әзірлеу мен ендірудің алғышарттарының тарихын зерттеді, біртұтас жүйе ретінде Бірыңғай іс жүргізудің мемлекеттік жүйесін құрайтын элементтердің әртүрлілігін анықтады және Қазақстандағы осы жүйені ендіру тәжірибесін қорытындылап, оны ендіруге байланысты негізгі жетістіктер мен қиындықтарды анықтады. Отандық құжат туралы ғылым қағаз құжаттармен және ғылыми-техникалық құжаттармен жұмыс тәжірибесін зерттеу және қорытындылауға қатысты тапшылық сезіледі. Бұл зерттеу іс жүргізудің өзекті мәселелерінің бірінің тарихи негізіне, оны анықтамай, іс жүргізу, сондай-ақ архив ісі саласындағы зерттеушілердің алдында тұрған қазіргі жағдай мен өзекті міндеттерді дұрыс түсіну мүмкін еместігіне назар аудартады. Құжаттармен жұмыс істеу үдерістерінің кешенін жаңғыртуды білдіретін Бірыңғай іс жүргізудің мемлекеттік жүйесі құжат нысандарын біріздеу, бірізді құжаттар жүйелерін, сондайақ оларға және терминологияға арналған мемлекеттік стандарттарды әзірлеу, құжаттың жасалған немесе мекемеге түскен кезден бастап архивке тапсырғанға дейінгі «тіршілік ету циклін» ұйымдастыру тәрізді бірқатар жағымды тұстары болды. Зерттеу нәтижесінде іс жүргізу мемлекеттік басқару жүйесінің құрамдас бөлігі және қызметтің белгілі бір түрі екені анықталды. Бірыңғай іс жүргізудің мемлекеттік жүйесін барлық салаға ендіру құжаттармен жұмысты ғылыми негізде ұтымды ұйымдастыруды қамтамасыз еткені көрсетілген. Бірыңғай іс жүргізудің мемлекеттік жүйесінің ауқымдылығына, оны Қазақстанда ендірудің толық жүзеге аспауы мен қиындықтарына қарамастан жүйе басқаруды автоматтандыру жағдайында құжаттармен жұмыс істеудің дәстүрлі әдістерін, сондай-ақ ғылыми-техникалық құжаттармен жұмыс жасауды саралауға ықпал еткендіктен өзін-өзі ақтаған жүйе. Мақала мақсаты – ғылыми әдебиеттер мен архив құжаттары негізінде кеңестік Қазақстанда басқару аппаратының серпінді жұмысы үшін құжаттармен жұмысты оңтайландыруға бағытталған Бірыңғай мемлекеттік іс жүргізу жүйесін ендіру ерекшеліктеріне талдау жасау және баға беру.

Қазба жұмыстары нәтижесінде музейде топтастырылған археологиялық жәдігерлер өткен дәуірлер тарихының бастапқы дереккөздері ретінде үлкен ғылыми маңызға ие. Осыған орай, бұл мақала «жалаулы көмбесін» зерттеуге бағытталған. Көмбе 1988 жылы Алматы облысы, Кеген (қазір Райымбек) ауданы аумағындағы шағын елді мекеннен табылған. Зерттеу мақсаты артефактлердің ғылыми сипаттамасы, ұқсас аналогтарын табу, сондай ақ, ядро-физикалық тәсілімен зерттеу, металдың химиялық құрамын анықтап, музеефикациялаудың өзектілігіне мән беріледі
Зерттеудің маңызды міндеттерінің бірі археолог мамандарымен музей ортасындағы ынтымақтастықты арттыру, өйткені қазіргі таңда бірегей мұраны сақтап, келер ұрпаққа халықтың тарихы мен мәдениетін сақтап жеткізуде музейлердің рөлі артып келеді.
«Жалаулы көмбесі» коллекциясын зерттеуде алғашқы рет ВВР-К (сумен жұмыс жасайтын реактор) құрылғы көмегімен анықталған нейтронно-томографиялық, химиялық сараптама (нақты сараптама) нәтижелері ғылыми айналымға енді. Аталмыш артефактлер Жалаулы ауылы жанынан кездейсоқ табылған бұйымдар болғандықтан оның функционалдық міндеті белгісіз. Қазіргі таңда, көмбеден алынған артефактлерді зерттеуде жаңа ғылыми мағлуматтар жинақталған. ҚР Орталық музейі ұқсастықты табу мақсатында Кеген алқабында орналасқан археологиялық ескерткіштерде зерттеу жұмыстарын жүргізіп келеді

Еуропадан Үндістанға теңіз сауда жолдарының дамуы континенттік көлік жолдарының құлдырауына әкелді. Теңіз жолдары континент арқылы өтетін көлік жолдарына қарағанда ұзағырақ болғандықтан, XIX ғасырдың екінші жартысында еуропалық және ресейлік инженерлер Ресей империясының территориясы арқылы Ауғанстаннан Үндістанға өтетін темір жолдар салу арқылы Еуропа мен Үндістанды байланыстыратын бірнеше жобаларды ұсынды. Мақаланың мақсаты-Арал-Каспий темір жол жобасының даму тарихы мен экономикалық жағдайларын қарастыру. Мақалада 1917 жылғы төңкеріске дейінгі кезеңде Батыс Қазақстан, Қарақалпақстан, Өзбекстан, Ауғанстан аумағы арқылы өтуі тиіс темір жол құрылысының жоспарлы бағыттары көрсетілген. Мақалада қарастырылып отырған жобаның бір ғана бөлігінің экономикалық мүмкіндіктері талданады, бұл Арал-Каспий теміржол жобасы. Арал-Каспий темір жолы жобасын жүзеге асыруға кедергі болған себептер қарастырылды. Бұл жобаның кеңестік кезеңдегі жоспарлары мен жүзеге асырылуы талданып, КСРО ыдырағаннан кейінгі қазіргі кезеңде, Орталық Азияның жаңа республикаларында оны жүзеге асыру мәселелері зерделенеді. Ауғанстанның өз аумағы арқылы көліктік жобаларды жүзеге асыру арқылы ашылған мүмкіндіктерді ескере отырып, ел ішіндегі әлеуметтік шиеленісті азайтуға мүдделілігіне талдау жасалады.

Мақала зерттеуінің басты мақсаты ортағасырлық Сарайшықтағы архитектуралық құрылыс нысаны моншаларды өзге алтынордалық қалалармен салыстырмалы түрде саралай зерттеуді көздейді. Онда ортағасырлық шығыстық моншалардың сәулеттік ерекшеліктері, олардың мәдени және әлеуметтік маңызы қарастырылады. Орта Азия мен Алтын Орда қалаларындағы моншалардың жоспарлануы, жылыту және сумен жабдықтау жүйелері, сондай-ақ сәндік элементтері талданады. Соның ішінде ортағасырлық Сарайшықтағы моншаларға назар аударылған. Археологиялық деректерге сүйене отыра, Сарайшық моншасының римдіквизантиялық құрылыс дәстүрлерінің әсерімен салынғаны және оның ішкі бөлігінде шикі кірпіштің қолданылуы жылу сақтауда тиімді шешім болғаны айқындалады.
Моншалардың құрылысындағы инженерлік шеберлік, олардың қоғамдық өмірдегі рөлі, сондай-ақ шығыс пен батыс сәулет дәстүрлері тоғысқан, Алтын Орда дәуіріндегі мәдениетаралық байланыстың айғағы ретінде көрсетіледі. Ортағасырлық шығыстық моншалар тек гигиеналық қажеттіліктерді өтеумен ғана шектелмей, әлеуметтік және мәдени өмірдің орталығы ретінде де ерекше рөл атқарған. Бұл зерттеу шығыстық моншалардың Орта Азия мен Алтын Орда дәуірінің сәулеттік мұрасындағы орнын терең түсінуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, қалаларда моншалардың мешіттердің жанында орналасуының әлеуметтік, мәдени және діни маңызы қарастырылады. Моншалар тек гигиеналық орын ғана емес, сонымен бірге мешіттермен байланысты рухани тазалықты қамтамасыз ететін маңызды мекен болған. Ислам діні тазалыққа үлкен мән бергендіктен, мешіттердің жанында монша салу қала тұрғындарының намазға дайындық рәсімдерін жеңілдетуге ықпал еткен.

Мақалада орта мектеп оқушыларының жасанды интеллект құралдары мен мобильді құрылғыларды қалай пайдаланатыны қарастырылады. Оқушылар өздері қалаған бейнелерді көріп, мәтіндерді оқиды және көбінесе тапсырмаларын тезірек аяқтау үшін ChatGPT қолданады. Бұл тәжірибе білім алу сапасы мен сыни ойлаудың дамуы туралы ойлануға мәжбүр етеді. Мақалада төрт ЖИ құралы — Perplexity, Phind, Microsoft Copilot және Google Bard — білім беруде қалай қолдануға болатыны зерттеледі. Онда орта мектеп оқушыларына медиасауаттылық пен ақпараттық сауаттылықты (MIL) үйрету қажет екені айтылған, өйткені олар көрген ақпараттарды дұрыс бағалап, технологияны қауіпсіз пайдалана білуі тиіс. TRIC дәуірі (технология, қарым-қатынас, ақпарат және мәдениет) назарды технологияның өзінен оны қалай пайдалану жолына аударады. Мұғалімдерге ЖИ-ды сабақтарында тиімді қолдану үшін арнайы дайындықтан өту қажет, және олар тек ақпарат беріп қана қоймай, сол деректерді талқылауға арналған тақырыпқа айналдыра алуы керек. Мақсат — ЖИ-ға тыйым салу емес, керісінше, оқушыларға оны шынайы білім алу құралы ретінде дұрыс пайдалануды үйрету.

Мақалада бастауыш білім беруде жасанды интеллектті (ЖИ) қолданудың артықшылықтары мен білім берудегі рөлі туралы баяндалады. Атап айтқанда, дербес оқытуды, бағалауды жақсартуды, мұғалімдердің жоспарлау уақытын үнемдеуді және білім беруде ЖИ пайдаланудың ықтимал артықшылықтары мен тәуекелдері қарастырылады. Сонымен қатар мақалада білім беру саласында ЖИ қолдануға қатысты маңызды этикалық және қауіпсіздік мәселелері көтеріліп және оларды шешу бойынша ұсыныстар берілген. Мектептегі білім беруде ЖИ қолданудың сәтті жағдайларын талдау арқылы мақалада оқу процесін жетілдірудегі осы технологияның артықшылықтары мен әлеуеті көрсетілген.
Мақаланың мақсаты - бастауыш білім беруде жасанды интеллектіні қолданудың артықшылықтары мен тәуекелдерін сипаттау және оның тиімділігін эмпирикалық әдіс арқылы анықтап, нәтижесін көрсету. Сондай-ақ, жасанды интеллект құралдарын тиімді пайдалану үшін қажетті дағдылар мен білім және жасанды интелекттің жеке артықшылықтарын анықтауға арнылған көрсеткіштері анықталған.
Мақаланың қорытындысында бастауыш білім беруде жасанды интеллектті қолданудың маңыздылығы туралы қосымша эмпирикалық зерттеулер нәтижесінің көрсеткіштері сипатталады және диаграммада беріледі. Жасанды интеллектті мектептерде қолданудың қазіргі перспективалары жинақталып, оның білім берудің болашағына қосқан елеулі үлесі көрсетіледі.

Бірінші курс студенттері үшін мықты зерттеу дағдыларын дамыту олардың академиялық жолының басталу кезеңінде аса маңызды. «Жоба фестивалі» студенттердің зерттеу дағдыларын жетілдіруге бағытталған құнды іс-шара болып табылады, өйткені ол жан-жақты және тәжірибеге негізделген оқыту тәжірибесін ұсынады. Мақаланың мақсаты-ұйымдастырылған және өткізілген жобалар фестивалі арқылы студенттердің ағылшын тілін оқытудағы зерттеу дағдыларын зерттеу. Бұл шара студенттерді әртүрлі зерттеу әдістемелерімен таныстырады, сыни ойлау мен мәселелерді шешу қабілеттерін дамытады, сондай-ақ ғылыми әдебиеттермен жұмыс істеу және деректерді талдау дағдыларын жақсартады. «Жоба фестивалі» барысында студенттер өз жобаларын таныстырып, кері байланыс алады, бұл олардың коммуникациялық қабілеттерін жетілдіруге және жобаларын кезең-кезеңімен жақсартудың маңыздылығын түсінуге көмектеседі. Бұл зерттеу 2023/2024 оқу жылында Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің (Қазақстан) тілдік емес мамандықтарында оқитын бірінші курс студенттерінің зерттеу дағдыларын дамытудағы «Жоба фестивалінің» әсерін зерттеуге бағытталған. Іс-шараға 120 студент қатысып, 50 жоба ұсынылды. «Жоба фестивалі» студенттерге зерттеу қызметімен тәжірибелік түрде айналысуға мүмкіндік беретін платформа ұсынды, сыни ойлау, аналитикалық қабілеттер және коммуникациялық дағдыларды дамытуға ықпал етті. Зерттеу барысында студенттердің тәжірибесі мен пікірлерін зерттеу үшін ашық сұрақтардан тұратын сауалнамалар мен жартылай құрылымдалған сұхбаттарды қамтитын сапалы әдістер қолданылды. Нәтижелер көрсеткендей, «Жоба фестивалі» зерттеу құзыреттіліктерін айтарлықтай жақсартып, студенттердің академиялық қабілеттеріне деген сенімін нығайтып, интеллектуалдық қызығушылықтарын арттырды. Іс-шара сонымен қатар ынтымақтастықты, конструктивті кері байланысты дамытуға және тиімді презентация дағдыларын игеруге ықпал етті, бірінші курс студенттеріне зерттеу жұмыстарымен айналысуға арналған мүмкіндіктердің шектеулігін толықтырды. Интерактивті білім беру ортасын қалыптастыра отырып, «Жоба фестивалі» студенттердің жоғары білімге бейімделуін қолдайды, зерттеу мәдениетін дамытуға ықпал етеді және студенттерге академиялық және кәсіби жетістіктерге қажетті маңызды дағдыларды игеруге көмектеседі.

Мақала ата-аналардың, мұғалімдердің және психологтардың өзара әрекеттесуін терең зерттеу арқылы қашықтықтан оқытуға қатысты мәселелерді талдауға және шешуге арналған. Сапалық және сандық мәліметтерге сүйене отырып, авторлар қашықтықтан оқытудың негізгі қиындықтарын, соның ішінде технологиялық шектеулерді, оқу материалдарын бейімдеуді және оқушылардың психоэмоционалды әлауқатын қарастырады. Көпсалалы тәсіл арқылы мақала қашықтықтан білім беру үдерісін оңтайландыру үшін гибридті оқытуды, технологиялық оңтайландыруды, психоэмоционалды қолдауды және мұғалімдердің кәсіби дамуын біріктіретін инновациялық стратегияларды ұсынады. Қашықтықтан оқытудың негізгі проблемалары технологиялық шектеулерге, оқу материалының бейімделуіне, психоэмоционалды күйзеліске және ата-аналар, мұғалімдер мен оқушылар арасындағы өзара әрекеттесуді күшейту қажеттілігіне байланысты екені анықталды. Осы мақалада келтірілген пәнаралық стратегиялар гибридті оқытудың, технологиялық оңтайландырудың, психоэмоционалды қолдаудың және мұғалімдердің кәсіби дамуының маңыздылығын көрсетеді. Оқыту тиімділігі мен мүдделі тараптардың пікірлерін талдау нәтижелері енгізілген стратегиялардың қашықтықтан оқытудың сапасы мен тиімділігін жақсартуға әсерін растайды. Оқушылардың, ата-аналардың және мұғалімдердің нақты қажеттіліктері мен жағдайларына негізделген жекелендірілген тәсілдерді әзірлеу сәтті қашықтықтан оқытудың орталық бөлігіне айналады. Авторлар өзара әрекеттесуге, бейімделуге және инновацияға назар аудару қашықтықтан білім берудің тұрақты және өзгермелі жағдайына тез бейімделу жүйесін құруға ықпал ететінін атап көрсетеді. Қорытындылай келе, авторлар өзгермелі білім беру және әлеуметтік контексттерде олардың өзектілігі мен тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін қашықтықтан оқыту стратегияларын үздіксіз бейімдеу және оңтайландыру қажеттілігін атап көрсетеді.

Зерттеудің мақсаты – отбасылық зорлық-зомбылықтың бір түрі ретінде ата-аналық агрессияның психоэмоциялық және мінез-құлықтық детерминанттарын айқындау. Зерттеу шеңберінде балалық шақта бастан кешкен психологиялық жарақаттың, оның ішінде эмоционалдық және физикалық зорлықзомбылықтың, сондай-ақ эмоционалдық қауіпсіздіктің жетіспеушілігінің ата-аналық агрессивті мінез-құлық үлгілерін қалыптастырудағы әсері қарастырылды. Жұмыста ата-аналық агрессия басқа зорлық түрлерімен қатар тек құқықтық-қылмыстық құбылыс ретінде ғана емес, сонымен қатар мінез-құлықтық денсаулықтың бұзылуы ретінде де қарастырылуы мүмкін екендігі дәлелденеді. Мұндай тұжырымдама агрессиялық мінезқұлықтың аффективті дисрегуляциямен және жарақаттық бұзылыстармен байланысты екенін көрсететін DSM-5 және ICD-11 жүйелерінің қазіргі ұстанымдарына сәйкес келеді.
Зерттеудің әдіснамалық негізі ретінде авторлық сауалнама (Childhood Emotional and Physical Experience Assessment Questionnaire and Its Behavioral Outcomes in Parenting) қолданылды. Ол балалық шақтағы психологиялық жарақаттар мен ата-аналық мінез-құлық стратегиялары арасындағы байланысты бағалауға арналған. Зерттеуге 398 ата-ана қатысты. Мәліметтерді өңдеу үшін Jamovi бағдарламасында корреляциялық және регрессиялық талдау әдістері қолданылды.
Нәтижелер балалық шақтағы эмоционалдық депривация мен физикалық жаза тәжірибесінің агрессияға төзімділікпен және ата-аналық зорлық-зомбылық үлгілерін қайталауға бейімділікпен оң байланыста екенін көрсетті. Жоғары жарақаттану деңгейі, эмоционалдық тұйықтық және агрессивті тәрбиелеу сценарийлерін ішкі қабылдау ата-аналық агрессияның маңызды предикторлары ретінде анықталды. Зерттеу нәтижелері отбасылық психопрофилактика және психотерапия бағдарламаларын әзірлеу үшін маңызды практикалық мәнге ие.

Мақалада педагогикалық мамандықтардың магистранттарында цифрлық білім беру мазмұнын бағалау саласындағы сарапшылық құзыреттерді қалыптастыру әдістемесі ұсынылады. Зерттеудің мақсатыболашақ педагогтарды цифрлық білім беру мазмұнын сараптауға оқыту әдістемесін зерделеу және әзірлеу. Зерттеудің өзектілігі – білім беру үдерісінде қолданылатын цифрлық ресурстарды сыни тұрғыда талдап, бағалай алатын педагогтарды даярлау қажеттілігімен айқындалады. Жұмыста теориялық және практикалық дайындықты, цифрлық платформаларды талдауды, сондай-ақ авторлық білім беру өнімдеріне сараптама жүргізуді қамтитын элективті курс құрылымы сипатталады. Әдістеме құзыреттілікке бағдарланған және пәнаралық тәсілдерді, квалиметриялық әдістер мен сараптамалық бағалау құралдарын қолдануға негізделген. Әдістемені оқу процесіне енгізу нәтижелері болашақ педагогтардың сарапшылық құзыреттерін дамытуда оң өзгерістерге қол жеткізілгенін көрсетті. Ұсынылған материалдар білім беруді цифрландыру жағдайында педагог кадрларын даярлайтын жоғары оқу орындары үшін пайдалы болуы мүмкін.

Бұл мақала темекі тартудың адам ағзасына әсері, электронды темекінің таралуы және жастар арасындағы темекіге деген бейімділік мәселелеріне арналған терең зерттеу болып табылады. Мақала сондай-ақ, қозғалыс белсенділігінің денсаулыққа әсері және зиянды әдеттердің қалыптасуына ықпал ететін факторларды да талдайды. Студенттер арасында жүргізілген сауалнамалар мен зерттеулерден алынған мәліметтер арқылы қозғалыс белсенділігінің жоғары деңгейі мен темекі тарту әдетінің арасындағы байланыс айқын байқалады.
Темекі түрлерін (оның ішінде электронды темекі түрлерін) тартудың түрлі ауруларға, әсіресе жүрекқан тамырлары және өкпе ауруларына, сондай-ақ қатерлі ісікке әкелетіні туралы дәлелдер келтірілген. Сонымен қатар, қозғалыс белсенділігі мен спортпен шұғылданудың бұл зиянды әдеттермен күресудегі маңызы зор екендігі көрсетілген. Электронды темекі мен оның жастар арасында таралуы да алаңдаушылық тудырады, себебі оның зиянды әсері толық зерттелмеген және көп жағдайда адамдар оны әдеттегі темекіге қарағанда зиянсыз деп санайды.
Бұл зерттеулер жастар мен студенттер арасында темекі тартудың алдын алу және салауатты өмір салтын қалыптастыру мақсатында тиімді шараларды енгізу қажеттігін көрсетеді.

Scratch визуалды бағдарламалау ортасын қолдану мектеп оқушыларының цифрлық сауаттылығын дамытуға тиімді ықпал етеді. Scratch интуитивті интерфейсті және бағдарламалауға блоктық көзқарасты қамтамасыз етеді, бұл оқушыларға алгоритмдеу, логикалық ойлау және шығармашылық дизайн негіздерін меңгеруге мүмкіндік береді, білімдерін жетілдіреді. Оқушылардың цифрлық сауаттылығын дамыту 4-сыныптарға арналған авторлық бағдарлама арқылы жүзеге асырылып, есептеуіш ойлау мен мәселелерді шешу дағдыларын дамытуға бағытталған теориялық және практикалық тапсырмаларды қамтиды. Экспериментке бастауыш мектеп жасындағы Алматы, Астана, Павлодар қалаларынан 152 оқушы қатысты, эксперимент екі кезеңнен тұрды: бастапқы білім деңгейін (prе-тест) анықтау, сондай ақ қорытынды (postтест) тест сұрақтары алынды. Бұл бағдарламаның практикалық қолданудағы тиімділігін бағалауға мүмкіндік берді. Scratch визуалды бағдарламалау ортасы арқылы цифрлық сауаттылықты дамытуға арналған авторлық бағдарлама оқушылардың когнитивтік, шығармашылық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға оң әсерін тигізеді. Оқушыларды заманауи технологияларды табысты меңгеруге дайындайды және жеке әрі кәсіби өсуге жаңа мүмкіндіктер ашады. Бағдарламада ұлттық құндылықтарды интеграциялау оқушылардың мәдени мұраны тереңірек түсінуге және оны заманауи технологиялар арқылы дамытуға мүмкіндік береді. Бұл оқушыларды болашақта өздерінің ұлттық ерекшелігін сақтай отырып, жаһандық бәсекеге қабілетті тұлға болуға даярлайды.
Мақала мақсаты – Scratch визуалды бағдарламалау ортасын пайдалану арқылы оқушылардың цифрлық сауаттылығын дамыту мүмкіндіктерін айқындау. Мақалада Scratch визуалды бағдарламалау ортасының көмегімен цифрлық сауаттылықты оқытудың әдістемелік аспектілері, оның оқушылардың когнитивті дамуына әсері, сондай-ақ оны бастауыш мектептің білім беру үрдісінде қолдану мүмкіндіктері қарастырылады.

Мақалада физика және басқа да жаратылыстану пәндерін оқыту процесінде бақылау, эксперимент, математикалық әдістердің қолданылуымен қатар, ғылыми таным әдісі және шығармашылық қызмет түрі ретінде аналогиялар менмодельдерді жүйелі қолданудың қажеттілігі қарастырылады.
Физикалық заңдылықтар мен құбылыстарды және олардың абстрактілі ұғымдарын түсінудегі аналогия мен модельдер әдісін қолданудың маңыздылығы айқындалған. Заманауи техникалық оқыту құралдары – компьютер және физика бойынша мультимедиялық оқыту бағдарламаларын қолданып, аналогиялар мен модельдер әдісін тиімді пайдалануға болады. Білім сапасын арттыруға және оқушыларға психологиялық жүктемесін азайтуға ықпал ететін аналогиялар мен модельдер физика пәнін оқытудағы таным объектісі және таным құралы ретінде талданған. Авторлар физика пәнін оқытудағы жасақтаған компьютерлік модельдерді ұсынады.
Оқушылардың іскерлік дағдыларын калыптастыратын, шығармашылық қабілетін дамытуға негізделген аналогия мен модельдеу әдісінің тиімділігі эксперимент жүзінде тексеріліп, нәтижесі берілген.
Мектептегі физика курсында аналогия мен модельдеуді оқу танымы әдісі ретінде қолдану мектептегі физикалық білім берудің негізгі міндеттерінің бірі. Әлемнің қазіргі ғылыми бейнесі туралы дұрыс идеялардың, ғылыми дүниетанымның қалыптасуына, білім алушылардың шығармашылық ойлауына, құбылыстар, процестер, объектілер туралы ғылыми зерттеулер жүргізуіне мүмкіндіктер береді. Мақала мақсаты - мектепте физика курсын оқытуда ғылыми таным әдістері: аналогия мен модельдеуді қолдану қарастыру, зерттеу.

Мақалада гидронимдерді (су объектілерінің атаулары) қоғамдық-жаратылыстану пәндерімен кіріктіре оқытудың әдіснамалық негізі жан-жақты қарастырылған. Өзге тіл білімі салаларына қарағанда топонимика саласы поликешенді сипатта, жаратылыстану, гидрология, жер туралы ғылымдармен, басқа да ғылым салаларымен тығыз байланысты болғандықтан, топонимиканың бір саласы - гидронимдерді кіріктіре оқытудың өзектілігі туындайды. Осы тұрғыда жекелеген пәндік білімнен гөрі пәнаралық байланыста берілген білімнің маңызы гидронимдерді «Тарих», «География», «Биология», «Туризм және сервис», «Экология» бакалавриаттық білім беру бағдарламаларына кіріктіре оқудың әдіснамалық негізі мен тиімділігі арқылы айқындалды. Білім алушылардың су атауларына қатысты лингвокогнитивті білімдерін жетілдіру, өзен-көл атауларының астарындағы ұлттық кодты таныту, тілді адам тәжірибесінің символдық көрінісі ретінде қарастыру дағдыларын дамыту тапсырмаларының үлгілері ұсынылды. Кейбір елдімекен атауларына негіз болған гидронимдер танымдық тұрғыда зерттеліп, қазіргі таңда қолданыстағы көмескі мағынасына қатысты ақпарат жинақталды. Сонымен қатар мақалада гидронимдік индикатор-терминдерді тек тілдік бірлік емес, мәдени, тарихи, географиялық код ретінде оқытудың маңызы мен гидронимдердің табиғатын тануда тілдің когнитивтік, танымдық қызметі ерекше екені жан-жақты қарастырылды.
Зерттеу әдістері ретінде анализ, синтез, ассоциативті эксперимент, семантикалық карта, когнитивті талдау әдістері қолданылды. Зерттеу жұмысының ғылыми маңыздылығы гидронимдердің пәнаралық сипатта оқытудың әдіснамалық негізін қарастыруда болса, практикалық маңызы гидронимдердің басқа ғылым салаларымен байланыста, поликешенді сипатта алынуында.

Мақалада Қазақстан мектептерінде геймификацияланған білім беру ортасын қалыптастырудың негізгі тәсілдері мен қағидаттары жан-жақты талданады. Мақаланың мақсаты – Қазақстанның мәдени және білім беру контексін ескере отырып, тұжырымдаманы ұсыну. Цифрлық технологиялар мен мультимедиялық контенттің қарқынды дамуы оқушылардың ақпаратты қабылдау, өңдеу және қолдану тәсілін түбегейлі өзгертті. Бұл жағдай дәстүрлі білім беру жүйесіне жаңа талаптар қоя отырып, оқытуда мотивация мен қызығушылықты арттырудың жаңа әдістерін енгізуді қажет етеді. Соның бірі – геймификация. Мақалада ойын элементтерін оқу процесіне енгізудің маңыздылығы мен артықшылықтары қарастырылады, атап айтқанда оқушылардың танымдық белсенділігі, ынтасы мен шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпалы ашып көрсетіледі.
Зерттеуде геймификацияның тиімділігімен қатар, оның қауіпсіздік аспектілеріне де ерекше назар аударылған. Авторлар ойын механизмдерінің психологиялық әл-ауқатқа, киберқауіпсіздікке және әлеуметтік өзара әрекетке әсер ету мүмкіндіктерін саралай отырып, оларды тиімділік пен қауіпсіздік критерийлері бойынша жіктейді. Сондай-ақ, бұл элементтерді ұлттық мәдениетке, жас ерекшеліктеріне және білім беру стандарттарына сай бейімдеу қажеттілігі негізделген.
Тұжырымдама мұғалімдерге арналған практикалық ұсынымдар мен жүйелі әдістерді ұсынады, сонымен қатар ата-аналармен жұмыс, педагог кадрларды даярлау, геймификация нәтижелерін мониторинг жасау мәселелерін де қамтиды. Осы зерттеу қорытындылары Қазақстандағы білім беру жүйесін жаңғыртуға, қауіпсіз әрі тиімді оқу ортасын қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Ғылыми мақала жоғары білім берудің модернизациялаудың үдерісінде көркем білім беру пәндерін академиялық белгіленген оқу мерзімінде болашақ педагогтің кәсіби шеберлігі мен құзыреттіліктерін дамыту үшін тиімді интеграциялық оқыту маңыздылығын зерттеу болып табылады. Зерттеу мақсаты-көркем білім беруде интеграциялық оқыту үдерісінің тиімділігін арттыру, мазмұны мен тетіктерін анықтап, оның жүзеге асуына кедергі келтіретін факторларды айқындау. Интеграциялық оқыту үрдісінде оқытушылардың ынтымақтастыққа қабілеттілігін, оқу бағдарламасында біріктіруін, педагогикалық үдерісте тиімді әдістерін қолдануы мен жүйелі жасалуында басшылықтан және ұжымда өзара қолдау табу мәселесіндегі негізгі кедергілерін анықтау.
Зерттеу ғылыми әдебиеттерден, диссертациялардан және мақалалардан тақырыпқа байланысты кілттік сөздер арқылы журналдардан алынып теориялық анализ, синтез, дедукция және индукция әдістері қолданған. Интеграциялық білім мәселелері бойынша көркем білім беру мамандығының оқытушыларынан педагогикалық ғылыми эмпирикалық әдісте сауалнама жүргізіліп эксперимент нәтижесіне талдау жүргізілген. Сауалнама нәтижесі мен ғылыми еңбектер тұжырымдарын салыстармалы талдаудан интеграциялы оқыту үрдісінде оқытушылардың сенімсіздік салдары, интеграция әдістерін толық түсінбеуі, академиялық пәндерді дәстүрлі оқытуды пайдаланудан шыға алмауы және оқытушылар арасында пәнаралық оқыту ынтымақтастығы мен ұжымдық жұмыстарындағы ортақ негізгі кедергілері зерттеледі. Мақалада көркем білім беруде интеграциялы оқыту үрдісінің және оны жүзеге асыруда алғы шарттарының тиімділігін анықтауға негізделген.

Мақалада білім беретін ұйымдарда шет тілдерін оқыту тәжірибесінде жасанды интеллект (AТ) технологияларын қолдану мүмкіндіктері мен тенденциялары қарастырылған. Зияткерлік оқыту жүйелері, чат-боттар, жазбаша тапсырмаларды автоматты түрде тексеру, жаттығулар мен дауыстық тапсырмаларды жасау сияқты AТ құралдарына ерекше назар аударылады. Оқытуды жекелендіру, оқушылардың ынтасын арттыру және мұғалім жұмысын оңтайландыру үшін AТ пайдаланудың артықшылықтары талданған. Интеллектуалды интеллектіні білім беру үдерісіне интеграциялау перспективалары, сондай-ақ технологияға тәуелділік, этикалық мәселелер және мұғалімдердің цифрлық сауаттылығының қажеттілігі сияқты ықтимал қиындықтар қарастырылған. Жұмыс заманауи цифрлық мектеп жағдайында шет тілдерін оқытудың тиімділігін арттыру құралы ретінде AТ енгізудің өзектілігін атап көрсетеді. Жұмыс дұрыс біріктірілген жағдайда, AТ әртүрлі салалардағы тиімділікті, дәлдікті және инновацияларды арттырудың қуатты құралы бола алатыны атап көрсетілген. Педагогиканың теориялық негізі білім беру контекстіндегі адам мен машинаның өзара әрекеттесу моделін әлі жеткілікті терең зерттелмегендіктен, мұғалім үшін жаңа рөлдердің пайда болуы, сабақты жоспарлау, топтық бақылау және жеке қолдау көрсету процедуралары қалай өзгереді, адамдар мен ЖИ арасында бірлескен шешім қабылдау қалай жүретіндігі талданады.

Мақала Қазақстанның аграрлық секторын Жасыл экономика қағидаттарына бейімдеу әдістерін жаһандық экологиялық сын-қатерлер мен елдің тұрақты дамуға ұмтылысы тұрғысынан зерттеуге арналған. Ауыл шаруашылығының өнімділігіне теріс әсер ететін жердің деградациясы, судың жетіспеушілігі және климаттың өзгеруі сияқты негізгі мәселелер қарастырылады. Зерттеу Қазақстанның ерекшелігін ескере отырып, аграрлық секторды Жасыл экономика қағидаттарына көшудің кешенді тәсілін әзірлеуге бағытталған. Осы мақсатта статистикалық талдау, халықаралық тәжірибені салыстырмалы талдау және сараптамалық бағалау қолданылды.
Мақаланың мақсаты Қазақстанның ауыл шаруашылығы секторын Жасыл экономика қағидаттарына бейімдеудің кешенді тәсілін әзірлеу болып табылады. Бұл мыналарды қамтиды:
- Экологиялық таза технологияларды енгізу;
- Су және жер ресурстарын ұтымды пайдалану;
- Органикалық егіншілік үлесін арттыру;
- Қазақстанның өңірлік ерекшеліктерін ескере отырып, экономикалық және экологиялық тұрақты даму моделін құру.
Зерттеу нәтижесінде қаржыландырудың жетіспеушілігі, мемлекеттік органдар арасындағы үйлестірудің әлсіздігі және ауыл шаруашылығын цифрландырудың төмен деңгейі сияқты негізгі кедергілер анықталды. Жүргізілген талдау негізінде нақты егіншілік технологияларын енгізу, органикалық ауыл шаруашылығын дамыту, жаңартылатын энергия көздерін пайдалану және заңнамалық базаны жетілдіру сияқты практикалық ұсыныстар ұсынылады.
Ғылыми жаңалығы Қазақстанның өңірлік ерекшеліктері мен климаттық жағдайларын ескере отырып, инновациялық технологиялар мен орнықты тәжірибелерді ауыл шаруашылығы секторына интеграциялау жөніндегі кешенді шараларды әзірлеуден тұрады. Жұмыстың практикалық маңыздылығы мынада: ұсынылған әдістер мен ұсыныстарды мемлекеттік органдар, ауылшаруашылық кәсіпорындары мен фермерлер ауыл шаруашылығының тиімділігін арттыру және қоршаған ортаға әсерді азайту үшін пайдалана алады. Зерттеу нәтижелері Ұлттық тұрақтылық саясатын қалыптастыруда да пайдалы болуы мүмкін.
Мақалада Қазақстанның ауыл шаруашылығы секторын "жасыл" экономикаға бейімдеу әдістері мен тәсілдері қарастырылады. Тұрақты тәжірибелерді енгізуге байланысты негізгі кедергілер мен тәуекелдер бөлінеді: экономикалық шектеулер, білікті кадрлардың жетіспеушілігі, климаттың өзгеруі және заңнамалық базаның жетілмегендігі. Талдау технологиялық инновацияларды енгізу, Органикалық егіншілікке көшу және қаржы құралдарын әзірлеу аграрлық сектордың экологиялық, экономикалық және әлеуметтік көрсеткіштерін айтарлықтай жақсарта алатынын көрсетті.

Заманауи климаттық өзгерістер мен жаһандық экономикалық сын-қатерлер Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенін жаңғырту міндетін қойып отыр. Азық-түлікке әлемдік сұраныстың өсуі және экологиялық тәуекелдердің артуына байланысты ауыл шаруашылығының тұрақты дамуы стратегиялық маңызға ие болуда.
Зерттеудің мақсаты – климаттың өзгеруіне бейімделуге және экономикалық қиындықтарды жеңуге бағытталған агроөнеркәсіптік кешенді жаңғырту стратегиясының негізгі элементтерін анықтау. Зерттеу статистикалық деректерді, ғылыми жарияланымдарды және халықаралық тәжірибеден алынған табысты тәжірибелердің мысалдарын талдауға негізделген. Жұмыс аясында қазақстандық агроөнеркәсіптік кешеннің негізгі проблемалары, оның ішінде, топырақтың деградациясы, өнімділіктің төмендеуі, су тапшылығы және климаттық жағдайларға жоғары тәуелділік анықталды. Бұл ретте саланың дамуына әсер ететін ішкі және сыртқы факторлар, мысалы, әлемдік нарықтардағы бағаның тұрақсыздығы, қаржыландыруға қолжетімділіктің шектелуі, цифрлық трансформацияның қажеттілігі талданды.
Зерттеу нәтижелері модернизацияның тиімді стратегиясы келесі негізгі бағыттарды қамтуы керек екенін көрсетеді:
- Тұрақты технологияларды енгізу: дәлме - дәл егіншілік жүйелеріне көшу, энергия мен суды үнемдейтін технологияларды қолдану, органикалық ауыл шаруашылығын дамыту.
- Саланы цифрландыру: ауылшаруашылық өндірісін бақылау және басқару үшін платформалар құру, операциялардың дәлдігін арттыру үшін дрондарды, спутниктік деректерді және Заттар Интернетін пайдалану.
- Мемлекеттік қолдауды күшейту: экологиялық таза технологияларды, соның ішінде салықтық жеңілдіктер мен субсидияларды енгізетін фермерлер мен кәсіпорындарды ынталандыруды дамыту.
- Өңдеу және сақтау инфрақұрылымын дамыту, бұл дақылдардың шығынын азайтуды және экспорттық әлеуетті арттыруды қамтамасыз етеді.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы технологиялық инновацияларды, климаттың өзгеруіне бейімделуді және экономикалық тұрақтылықты біріктіретін ауыл шаруашылығын жаңғыртудың кешенді тәсілін әзірлеуде жатыр.

Қазіргі жағдайда өнеркәсіптік өндірісті дамыту қажеттілігі артып келеді. Қазақстан шикізаттың үлкен қоры бар шағын экономика ретінде "голландиялық ауруды" жеңу үшін өңдеу өнеркәсібінің үлесін ұлғайту бөлігінде құрылымдық қайта құруларды реттеу құралдарын пайдалануы қажет. Бұл қазақстандық қоғамның одан әрі дамуының минералды ресурстарға, оның ішінде мұнайға әлемдік бағалардың ауытқуына тәуелділігі проблемасын шешу үшін маңызды. Сондықтан өңдеу өнеркәсібіндегі өндірістің озық қарқынын қамтамасыз ету, жаңа технологияларды кеңінен қолдану, ғылымды қажетсінетін өндірістердің қарқынды өсуі есебінен орнықты экономикалық өсуге қол жеткізу проблемасы бүгінгі күнге дейін өзекті болып отыр. Бұл ретте болып жатқан құрылымдық өзгерістер экономиканың ғана емес, қоғамдық өмірдің барлық салаларының дамуына ықпал етеді.
Мақаланың мақсаты - Қазақстанның өңдеу өнеркәсібінің құрылымдық процестердегі орнын қарастыру және 2018-2023 жылдардағы жай-күйін талдау. Мақалада авторлар 2018-2023 жылдар аралығындағы Қазақстан экономикасын құрылымдық қайта құру процестеріндегі өңдеу өнеркәсібінің орнын талдайды.
Талдау көрсеткендей, жалпы қосылған құнның өңдеу өнеркәсібінің үлесі өсті, бұл өнеркәсіп пен жалпы экономиканың құрылымына әсер етті, сондай-ақ машина жасаудың үлес салмағының өсуіне пайдасына осы сектордың ішкі құрылымы өзгерді. Бұл өзгерістерді оң деп санауға болады. Авторлардың пікірінше, одан әрі өзгерістердің қозғаушы факторы табыстылықтың жоғары деңгейі және еңбек өнімділігінің өсуі болады. Алайда, зерттеу көрсеткендей, рентабельділік пен өнімділік сияқты сипаттамалар өндіруші секторда әлі де жоғары, бұл құрылымдық өзгерістерді тежейді.

Еңбек қатынастарын цифрландыру Қазақстанда гендерлік теңдікке қол жеткізудің негізгі факторына айналуда. Мақалада гендерлік теңсіздікті төмендету құралы ретінде цифрлық технологияларды еңбек саласына біріктіру мүмкіндіктері қарастырылады. Зерттеудің мақсаты цифрландырудың еңбек жағдайларын жақсартуға, әйелдер үшін мүмкіндіктерді кеңейтуге және еңбек нарығындағы кемсітушілік кедергілерді жоюға әсерін талдау болып табылады. Жұмыста статистикалық деректерді талдау, сондай-ақ еңбек саласына цифрлық шешімдерді енгізудің халықаралық тәжірибесін зерделеу әдістері пайдаланылды.
Зерттеу нәтижелері цифрландыру қашықтан жұмыс істеудің қолжетімділігін, жұмыс кестесінің икемділігін және әйелдер мен ерлер үшін білім беру және мансап ресурстарына тең қолжетімділікті арттыруға ықпал ететінін көрсетеді. Дәстүрлі стереотиптерді жеңудегі және инклюзивті жұмыс ортасын құрудағы цифрлық платформалардың рөліне ерекше назар аударылады. Жұмыстың практикалық маңыздылығы мемлекеттік органдар мен бизнес үшін гендерлік теңдікті қамтамасыз етуге бағытталған цифрлық технологияларды енгізу бойынша ұсынымдар әзірлеу болып табылады.
Мақала еңбек қатынастарын трансформациялаудағы цифрландырудың рөлін теориялық тұрғыдан түсінуге үлес қосады және Қазақстанда гендерлік бағдарланған саясатты іске асыру үшін нақты қадамдар ұсынады. Зерттеу еңбек қатынастары, гендерлік зерттеулер және цифрлық экономика саласындағы мамандарға, сондай-ақ әлеуметтік және еңбек саясаты саласындағы шешім қабылдаушыларға қатысты.

Зерттеудің мақсаты - Астанадағы ағылшын тіліне оқытуға дайындық бизнесін бағалау, саладағы мәселелерді анықтау және алға қарай жетілдіру бойынша ұсыныстар беру. Мақсатқа жету үшін тақырып бойынша жарияланған мақалалардың мазмұнын талдау және кейс-стади жеке білім беруді зерттеу әдістері қолданылды. Осы зерттеуді дайындау барысында Қазақстандағы жеке репетиторлық нарықтың экономикалық аспектілері бойынша зерттеулердің жоқтығы анықталды.
Нәтижелер: жеке және мемлекеттік мектептерде ағылшын тілін үйренудің тиімділігі қайшылықты болғанымен бұл зерттеу үшін қажет тақырыпқа айналды. Мысал ретінде, 2023 жылы Қазақстанның астанасы Астанада 151 тілдік мектеп жұмыс істеді. Олардың ішіндегі ең табыстыларының бір қалада немесе ел ішінде 4-6 филиалы бар.
Топтардағы оқушылардың оңтайлы санының сақталуы, оқыту мазмұны мен оқыту әдістерінің әр түрлілігі мен тартымдылығы, оқытуда қолдау көрсетілуі және өзара достық қарым-қатынастың болуы мемлекеттік мектептердегі ағылшын тілі пәндерін оқытуға қарағанда ағылшын тілін жеке оқытудың нәтижелі болуына мүмкіндік берді. Біздің тілді оқыту бойынша мемлекеттік мектептерге арналған ұсыныстарымыз әкімшілік тұрғыдан жақсарту және оқытуды жетілдіру болып бөлінеді. Әкімшілік шараларға басшылық қабылдаған шаралар жатады және олар сабақтарды ұйымдастыруға, қолайлы орта құруға, кестеге, кездесулерге, тренингтерге, маркетингке қатысты. және т.б.
Оқыту шараларына оқу жоспарын, оқу жоспарларын, технологияларды, бағалауды және кері байланысты әзірлеу кіреді.

Мақалада Қазақстан Республикасының 2019-2024 жылдардағы көлік-логистикалық жүйесінің жұмыс істеуі мен дамуы қарастырылған. Зерттеу статистикалық мәліметтерге, халықаралық тәжірибелермен салыстырмалы талдауға, сараптамалық бағалауға және негізгі дәліздердің картографиялық визуализациясына негізделген. Мұндай көп әдісті тәсіл саладағы сандық көрсеткіштерді де, сапалық өзгерістерді де бағалауға мүмкіндік берді. Талдау Қазақстанның Еуразиялық сауда ағындарының тоғысқан жерінде стратегиялық тұрғыдан тиімді позицияны иеленетінін көрсетеді, бұл оның негізгі транзиттік торап ретіндегі рөлін алдын ала анықтайды. 2019-2024 жылдар аралығында транзит көлемі, әсіресе Қытай–Еуропа дәлізі бойында айтарлықтай өсті, бұл елдің халықаралық логистикалық желілердегі өзектілігінің артып келе жатқанын растайды. Сонымен қатар, жүк тасымалының модальді таралуы салыстырмалы түрде тұрақты болып қалды, теміржол және автомобиль көлігі тұрақты түрде басым болды.
Инвестициялық белсенділік 2023-2024 жылдары күрт өскенін көрсетті, бұл ретте қаражат бірінші кезекте теміржол және автомобиль инфрақұрылымын жаңғыртуға бағытталды. Дегенмен, цифрлық шешімдер мен экологиялық инновацияларды қаржыландыру деңгейі қарапайым болып қалды. Бұл теңгерімсіздік ұзақ мерзімді тәуекелдерді тудырады, өйткені жаһандық логистикалық тенденциялар "жасыл" трансформациялар мен цифрлық платформалар арқылы көбірек қалыптасуда. Мультимодальды және экологиялық таза көліктегі пилоттық жобалар іске қосылды, бірақ олардың ауқымы жүйелік өзгерістерді қамтамасыз ету үшін әлі де жеткіліксіз.
Зерттеу сонымен қатар негізгі құрылымдық шектеулерді атап өтті: инфрақұрылымның нашарлауы, білікті мамандардың жетіспеушілігі, логистикалық орталықтардың дамымауы және цифрландырудың жеткіліксіздігі. Бұл факторлар жетекші транзиттік экономикалармен салыстырғанда Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
Бұл зерттеудің жаңалығы тұрақты салалық дамудың әлеуетті стратегияларын анықтауға мүмкіндік беретін бірыңғай аналитикалық шеңберде инвестициялар динамикасын, цифрландыруды және экологиялық басымдықтарды байланыстыруда жатыр. Қорытындылардың практикалық маңыздылығы олардың дәліздерді әртараптандыруды, жүк тасымалдау режимдерін теңгерімді бөлуді және цифрлық және экологиялық таза логистиканы мақсатты түрде ілгерілетуді қоса алғанда, саясатты әзірлеу мен бизнес стратегияларына қолданылуында жатыр.

Мақала университеттер мен бизнес арасындағы өзара әрекеттесудегі олардың институционалдық ортасының өзгеруіне байланысты туындайтын кедергілерді қарастырады. Институционалдық бос орындарға, дәйекті тиімді ынтымақтастыққа, білімді трансфертке, ғылыми әзірлемелерді коммерцияландыруға және инновациялық экожүйені дамытуға, сондай-ақ ғылым мен бизнестің ынтымақтастығын қаржыландыру мәселелеріне ерекше назар аударылады.
Мақаланың мақсаты-университеттер мен бизнестің өзара әрекеттесу процесінде туындайтын кедергілерді зерттеу және талдау, олардың институционалдық қатынастарындағы айырмашылықтарын анықтау. Басқару тәсілдеріндегі айырмашылықтар, корпоративтік мәдениет ерекшеліктері, мотивациялық ұсыныстар және стратегиялық басымдықтар сияқты негізгі факторлар талданады. Мақалада университеттер мен бизнестің өзара әрекеттесуінің заманауи үлгілері, соның ішінде білім беру тетіктері, бірлескен ғылыми жобалар, тағылымдамадан өту бағдарламалары және ғылыми әзірлемелерді коммерцияландыру әдістері қарастырылған. Тиімді ынтымақтастықтың негізгі кедергілері анықталды, соның ішінде реттеудің жоқтығы, серіктестік мүмкіндіктері туралы нашар хабардар болу және ұйымдық құрылымдардағы айырмашылықтар. Зерттеу осы кедергілерді жою және академиялық қауымдастық пен іскерлік орта арасында тиімдірек ынтымақтастықты құру үшін шаралар қабылдауға бағытталған.
Зерттеуде институционалдық олқылықтарды жою, соның ішінде нормативтік базаны жетілдіру, серіктестік үлгілерін әзірлеу, сектораралық өзара әрекеттесуді ынталандыру және цифрлық шешімдерді енгізу бойынша практикалық ұсыныстар берілген. Бұл шаралар ғылымды, білім беруді және инновациялық экономиканы дамытуға жәрдемдесетін университеттер мен бизнес арасындағы ынтымақтастықтың тиімділігін арттырады деп күтілуде.

Жаһандану және қарқынды технологиялық прогресс жағдайында әлемдік технологиялар нарығы мемлекеттер арасындағы экономикалық қатынастардың негізгі элементіне айналуда. Мақалада нарықтың негізгі көрсеткіштері:ғылыми әзірлемелерге инвестиция көлемі, патенттік белсенділік, сондай-ақ жоғары технологиялық тауарлармен сауда динамикасы болып табылады. Тұтынушылардың қалауындағы өзгерістерді, инфрақұрылымды дамытуды және мемлекеттік реттеуді қоса алғанда, технологиялық сектордың өсуі мен өзгеруіне ықпал ететін факторларға ерекше назар аударылады. Зерттеу әлемдік технологиялар нарығының алдында тұрған негізгі трендтер мен сын-қатерлерді анықтауға, сондай-ақ нарыққа қатысушылар үшін ұсыныстарды тұжырымдауға бағытталған. Соңғы онжылдықта әлемдік жоғары технологиялық нарық өте жылдам қарқынмен дамыды, сонымен қатар елдің жоғары технологиялық нарықтарда бәсекеге қабілеттілігі ұлттық экономиканы жаңа деңгейге көтеру үшін және жеке фирмалар үшін де, жалпы ұлттық экономика үшін де бәсекеге қабілеттілікті арттыру үшін өте маңызды болып табылады
Мақаланың негізгі мақсаты-әлемдік технологиялар нарығының мәні мен құрылымын зерттеу, нарық дамуының жай-күйі мен динамикасын көрсететін негізгі көрсеткіштерді талдау, әлемдік технологиялар нарығын дамытудың негізгі тенденциялары мен перспективаларын анықтау, сондай-ақ елдің халықаралық аренада бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін оның жұмыс істеуін оңтайландыру бойынша ұсыныстар беру.

Мақаланың мақсаты Қазақстан Республикасының әр өңіріндегі жеке тұлғалар үшін банктік ипотекалық несие өнімдерінің қол жетімділік деңгейін бағалау. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, ресми орташа жалақы мөлшері статистикасына сүйене отырып талдау кейбір өңірлерде ипотека шарттарымен тұрғын үй сатып алу шартты түрде қолжетімді екенін көрсетті. Алайда нақты деректерге сәйкес ипотекалық өнімдердің шамамен 90 пайызы халықтың басым көпшілігі үшін қол жетімсіз болып шықты. Бұл жағдайды тудыратын негізгі себептер қатарында жоғары пайыздық мөлшерлеме, бастапқы жарнаның көп болуы, табысты ресми түрде растай алмау және өңірлер арасындағы экономикалық-әлеуметтік теңсіздік аталады.
Зерттеу нәтижелері тұрғын үй саясатын жетілдіруге және ипотекалық несие қолжетімділігін арттыруға бағытталған нақты шаралар әзірлеу ғана емес, сонымен қатар елдегі тұрғын үй бағдарламаларының тиімділігін арттыруға да теориялық және практикалық негіз болып табылады. Мысалы ұсыныстар арасында пайыздық мөлшерлемелерді субсидиялау, бастапқы жарнаны төмендету, табысты растайтын талаптарды жеңілдету сияқты шаралар қарастырылуы мүмкін.
Зерттеуде салыстырмалы және сандық талдау әдістері қолданылып, аймақтар бойынша тұрғын үй бағасының табысқа қатынасы (PIR), отбасының табысындағы ипотекалық төлемнің үлесі (MPI) және тұрғын үй қол жетімділігі индексі (HAI) сияқты негізгі көрсеткіштер есептелді. Сонымен қатар осы көрсеткіштер көмегімен Республика өңірлеріндегі ипотекалық өнімдердің қол жетімділік деңгейі жан-жақты бағаланды. Зерттеудің шектеулері ретінде бейресми табыстар мен көлеңкелі экономиканың есепке алынбауын, сонымен қатар кейбір өңірлердің (Абай, Жетісу, Ұлытау облыстары) талдау аясынан тыс қалуын, кейінгі зерттеулерде ескерілуі керектігін айтуға болады.

Зерттеу агроөнеркәсіптік кешендегі цифрландыруға арналған ғылыми еңбектердің библиометрикалық талдауын жүргізуге бағытталған. Web of Science деректер базасындағы жарияланымдар негізінде VosViewer бағдарламасы арқылы негізгі зерттеу бағыттары, ғылыми ынтымақтастық құрылымы және басым трендтер анықталды. Зерттеу барысында кілттік сөздердің өзара байланысы, елдер арасындағы кооперация, сондай-ақ әр елдің аталған тақырып бойынша жарияланымдық белсенділігі бағаланды. Сонымен қатар, ең көп сілтеме жасалған журналдар мен авторлар анықталып, олардың зерттеу бағыттары талданды. Қазақстандық ғалымдардың Web of Science базасындағы үлесі мен олардың еңбектеріне жасалған сілтемелер де қарастырылды.
Зерттеу нәтижелері агроөнеркәсіп кешенін цифрландыру саласындағы жаһандық және аймақтық ғылыми даму үрдістерін жүйелі түрде бағалауға мүмкіндік береді. Анализ көрсеткендей, цифрлық технологияларды агроөнеркәсіптік кешенге енгізу тақырыбы бойынша жарияланымдар саны соңғы онжылдықта айтарлықтай өскен. Әсіресе, дамыған елдерде ғылыми белсенділік жоғары деңгейде қалыптасқан, бұл салада қарқынды зерттеулер жүргізілуде. Сонымен қатар, дамушы елдерде, оның ішінде Қазақстанда, бұл бағыттағы зерттеулердің қарқын алуы байқалады, алайда халықаралық кооперация деңгейі әлі де шектеулі. Библиометрикалық талдау көрсеткендей, агроөнеркәсіп кешенінің цифрлануына арналған зерттеулер негізінен цифрлық платформалар, ақылды ауыл шаруашылығы жүйелері және инновациялық технологиялар бағытында шоғырланған.
Бұл зерттеу агроөнеркәсіп кешеніндегі цифрландырудың ғылыми негіздерін түсінуге және саланың стратегиялық дамуын қалыптастыруға септігін тигізеді. Алынған нәтижелер саладағы негізгі ғылыми орталықтарды, ықпалды зерттеушілерді және жетекші ғылыми басылымдарды айқындауға ықпал етіп, болашақ зерттеулер үшін маңызды теориялық және әдістемелік негіз бола алады. Сонымен қатар, бұл жұмыс Қазақстандағы агроөнеркәсіптік кешеннің цифрлануын жетілдіруде ғылыми негізделген шешімдер қабылдауға көмектеседі. Зерттеу цифрландыру үрдістерін терең түсінуге, оның дамуы мен болашақ бағыттарын бағалауға мүмкіндік береді.

Мақаланың зерттеу мақсаты цифрландырудың тиімділігін талдау мен бағалаудың теориялық және әдістемелік тәсілдеріне сүйене отырып, агроөнеркәсіптік кешен кәсіпорындарында цифрландырудың тиімділігін бағалау әдістемесін әзірлеуге арналды. Зерттеу объектісіне агроөнеркәсіптік кешен кәсіпорындарындағы цифрландыру процестері алынды. Цифрландырудың негізгі міндеті – ресурстарды тиімді пайдалану және ғылыми негізделген тәсілдер негізінде өнімнің өзіндік құнын төмендету, оның сапасы мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру.
Цифрландыру кезеңі экономиканы индустрияландыру, механикаландыру және автоматтандыру кезеңдерінің заңды жалғасы болып табылады және олармен тікелей жүреді. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігінің цифрландыру саясаты негізінен екі негізгі бағытқа шоғырланған: бірі – техникалық тұрғыдан толық дайындалған, екіншісі – сала үшін жедел қажеттілік тудырып отырған бағыттар. Сонымен қатар ауыл шаруашылығының негізгі салаларында толық цифрландырудың мүмкін еместігі негіздемесі келтірілген. Ғылыми зерттеу агроөнеркәсіптік кәсіпорындарды цифрландырудың тиімділігін бағалау әдістемесін әзірлеуге бағытталған. Ол кешенді тәсілге сүйенеді және статистикалық, сондай-ақ сараптамалық бағалау әдістерін қолдануды қамтиды. Зерттеу шеңберінде цифрландыру деңгейін айқындау мен интегралдық әсер индексін есептеу қарастырылады. Әдістеме компаниялардың салалық ерекшеліктерін ескере отырып, цифрлық технологияларды енгізудің нәтижелілігін бағалауға мүмкіндік береді. Зерттеу бағытының дамуын бағалау, оны цифрландыру динамикасын қадағалау және саладағы басқа кәсіпорындармен салыстырмалы талдау жүргізу үшін әзірленген әдістемені пайдаланудан тұрады. Ұсыныстардың экономикалық және экологиялық тиімділігі - агроөнеркәсіптік кешен, оның ішінде өсімдік шаруашылығы кәсіпорындарындағы тиімділікті бағалау үшін авторлар ұсынған әдіс ұйымдардың бизнеспроцестерін цифрлық түрлендіру процесінде ресурстарды пайдаланудың ұтымдылығын бағалауға мүмкіндік береді.

Мақалада Қазақстанның Батыс өңірі бойынша адами капиталдың сапасын арттырудағы жүзеге асырылатын шаралардың тиімді стратегиялық бағыттары мен оны іске асыру тетіктері зерттеліп, тұжырымдар ұсынылады. Негізгі мақсат - Қазақстанның Батыс өңірі бойынша әлеуметтік – экономикалық даму және нақты өсу әлеуетімен өзара байланысына назар аудара отырып, адами капиталдың сапасын арттыруға бағытталған жүйелі шаралардың қолдану ерекшеліктері мен тиіміділігін анықтау. Зерттеу мақсатына сәйкес экономикалық дамудың ресурсы ретінде адам капиталының тұжырымын қолданудың маңыздылығын айқындау. Бұл адам ресурстарының әлеуетін қалыптастыру жағдайындағы маңызды жүйелі шаралардың негізгі бағыттарын талдай отырып, нақты болжамдық шаралардың жүйесін көрсетуге мүмкіндік береді. Зерттеу мәселесі – Қазақстанның Батыс аймағының өңірлері бойынша (Атырау, Маңғыстау, БҚО және Ақтөбе облыстары аймағында) адами капиталдың сапасын арттырудағы жүйелі шаралардың әлеуметтік – экономикалық дамуды қамтамасыз етудегі ролін анықтау және өңірлердің тұрақты даму талаптарына қаншалықты сәйкес келетіндігін талдау.
Адами капиталдын сапасын арттыру - бұл әлеуметтік қабілеттіліктерді нығайту және экономикалық өсуді қамтамасыз ету мақсатында адамдарға неғұрлым ауқымды және тиімді түрде жедел жүзеге асыру үшін жәрдемдесуге арналған бағыт. Осы орайда мақалада көрсетілген стартегиялық басымдықтар Қазақстанның Батыс өңіріндегі адами капиталдың сапасын арттыру бойынша жүйеленген шаралардың ауқымын біріктіреді. Мақалада Қазақстанның Батыс аймағы өңірлер бойынша адам капиталы тұжырымдамасының жағдайы мен даму әлеуеті бойынша SWOT-талдау жүргізіліп, осы талдау нәтижесі бойынша басымдықтар анықталды. Талдау жүргізу арқылы зерттеу аймақтарындағы инновациялық жүйелерді қалыптастыру мүмкіндіктерін жүзеге асыру ұсынылады. Мақаланы әзірлеу кезеңінде адами капиталдың қалыптасу факторларының жай – күйі үш негізгі нақты бағыттар бойынша талданып көрсетілді: білім беру саласы, денсаулық сақтау саласы және әлеуметтік даму салалары. Аталған салалар бойынша стратегиялық бағыттарының негізгі көрініс тауып отырған нақты қадамдары айқындалды. Мақала негізінен теориялық сипатқа ие, алайда ұсынылған мәселенің практикалық аспектілерін де қарастырады.

Білім беру үдерісінің жедел цифрлануы жағдайында қала мен ауыл студенттерінің цифрлық ресурстарға қолжетімділігі мен тартылу деңгейі арасында алшақтық туындап отыр, бұл оқу сапасының төмендеуіне және басқарушылық шешімдерді оңтайландыру қажеттілігіне әкеледі. Зерттеудің мақсаты – цифрландырудың білім беру сұраныстарына әсерін талдау және бағалау, сондай-ақ әртүрлі факторларды ескере отырып, студенттердің цифрлық қатысу деңгейін анықтау. Зерттеу нысаны – білім беру ортасының цифрлану үдерісі, зерттеу пәні – әртүрлі аумақтық топтардағы студенттердің білім беру талғамдары мен цифрлық белсенділігі. Мақалада 1263 респондентке (901 – қалалық, 362 – ауылдық) жүргізілген сауалнама нәтижелері және олардың дескриптивті статистика мен факторлық талдау әдістері арқылы салыстырмалы талдауы ұсынылған. Нәтижелер ауыл студенттерінің цифрлық платформаларға қолжетімділігінің шектеулігін және онлайн оқуға мотивациясының төмен екенін, ал қалалық студенттердің цифрлық сауаттылығы жоғары және оқыту формаларын таңдауда икемді екенін көрсетті. Зерттеу ұсынымдарына инфрақұрылымды дамыту, цифрлық құралдардың қолжетімділігін арттыру және студенттердің цифрлық құзыреттілігін арттыруға бағытталған бағдарламалар кіреді. Алынған тұжырымдар жоғары оқу орындары мен жергілікті басқару органдары деңгейінде білім беру бағдарламалары мен басқару стратегияларын әзірлеу кезінде пайдаланылуы мүмкін.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі әлемдік экономиканың дамуымен, сондай-ақ мемлекеттердің ұлттық экономиканы халықаралық экономикаға интеграциялау қажеттілігін тудыратын интернационалдануымен байланысты анықталады. Тақырыптың маңыздылығын соңғы онжылдықта Қазақстанның еліміздің сыртқы экономикалық әлеуетін дамытуға, әлемдік сауда жүйесіне интеграциялауға және ДСҰ-ға мүше болудан түсетін пайданы барынша арттыруға бағытталған стратегиялық бағдарламалар қабылданып, жүзеге асырылуы дәлелдейді. Осылайша, 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарында және Қазақстан Республикасының 2020–2030 жылдарға арналған Сыртқы саясат тұжырымдамасында сыртқы экономикалық байланыстарды тереңдету, сауда кедергілерін жою, ДСҰ қағидаттарына негізделген халықаралық сауда жүйесінің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету маңыздылығы атап өтілген. Зерттеу пәні Қазақстанның ДСҰ-ға кіру процесі болып табылады.
Мақала мақсаты – Қазақстан Республикасының ДСҰ-ға қызметін талдау, экономикалық және әлеуметтік салдарын анықтау және осы ұйымның оған кірген мемлекеттерге беретін мүмкіндіктерін бағалау.

Зерттеу посткеңестік мемлекеттердегі азаматтық-құқықтық инфрақұрылымның цифрлық трансформациялау үдерістерін смарт-келісімшарттар технологиясын енгізу мәселесіне және ілеспе заңнамалық сын-қатерлерге баса назар аудара отырып, кешенді талдау болып табылады. Мақалада қолданыстағы құқықтық шеңберлерді терең зерделеу жүргізіледі, жүйелік реттеушілік олқылықтар анықталады және дәстүрлі азаматтық-құқықтық
механизмдерді қазіргі цифрлық шындық талаптарына бейімдеу бойынша негізделген ұсыныстар тұжырымдалады. Мақала мақсаты смарт-келісімшарттар технологиясын енгізу призмасы арқылы посткеңестік мемлекеттердегі азаматтық-құқықтық инфрақұрылымды технологиялық жаңғырту процестеріне кешенді ғылыми талдау жүргізу, құқықтық реттеудің негізгі проблемаларын анықтау және заңнаманы жетілдіру бойынша ғылыми негізделген ұсынымдар әзірлеу болып табылады. Зерттеу әдіснамасы қолданыстағы заңнаманы кешенді талдауға, құқық қолдану тәжірибесін зерделеуге және салыстырмалы-құқықтық зерттеулер жүргізуге негізделгендіктен жаһандық цифрландыру жағдайында классикалық азаматтық-құқықтық институттардың эволюциясын түсінуге елеулі үлес қосуға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері посткеңестік мемлекеттердің құқықтық жүйелерінің цифрлық технологияларды интеграциялауға дайындық дәрежесіндегі айтарлықтай дифференциацияны көрсетеді, смарткелісімшарттарды құқықтық реттеудің іргелі мәселелерін ашады және заңнаманы жаңғырту бойынша практикалық ұсыныстарды негіздейді. Жұмыстың ғылыми жаңалығы цифрлық технологиялардың ықпалымен азаматтыққұқықтық қатынастардың трансформациялану заңдылықтарын анықтауда және посткеңестік кеңістік шеңберінде құқықтық реттеуді үйлестірудің тұжырымдамалық тәсілдерін әзірлеуде жатыр.

Мақалада климаттық (экологиялық) мигранттардың, экологиялық босқындардың және халықаралық және ұлттық заңнамаларға мәжбүрлі түрде қоныс аударған азаматтардың құқықтық қатынастарын реттеуге байланысты мәселелер, сондай-ақ экологиялық жағдайдың нашарлауына байланысты тұрақты тұру орындарын қалдыруға байланысты қазіргі тенденциялар қарастырылады.
Зерттеудің мақсаты климаттық (экологиялық) мигранттардың, экологиялық босқындардың және халықаралық және ұлттық заңнамаларға мәжбүрлі түрде қоныс аударған азаматтардың құқықтарын реттейтін халықаралық және ұлттық құқық нормаларын жетілдіру болып табылады. Халықаралық және ұлттық заңнаманың қазіргі жағдайы адамзат алдында тұрған қазіргі сын-қатерлерге жауап бермейді және климаттық мигранттармен байланысты ұғымдарға нақты анықтама бермейді. Халықаралық заңнаманың нормалары едәуір ескірген, өйткені қолданыстағы редакцияны қабылдау кезеңінде әлемдік қоғамдастық әскери сипаттағы проблемаларға тап болды. Сонымен қатар, әлем және оның проблемалары соңғы бірнеше онжылдықта айтарлықтай өзгерді. Демек, қазіргі тенденциялар мен сын-қатерлерге жауап беретін нормативтік реттеу қажеттілігі туындады.
Зерттеу нәтижелері климаттық (экологиялық) мигранттарға, экологиялық босқындарға және мәжбүрлі түрде қоныс аударған азаматтарға қатысты халықаралық және Ұлттық заңнамадағы мәселелерді анықтауға мүмкіндік берді. Климаттық мигранттар туралы халықаралық шарттың жобасы және «Босқындар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына және «Халықтың көші-қоны туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер дайындалды. Адамның қалыпты өмір сүруі үшін жарамсыз экологиялық жағдайлардың нашарлауына байланысты халықтың ең көп көші-қонына ұшыраған әлемнің және Қазақстан Республикасының негізгі өңірлері туралы қолда бар статистикалық ақпарат жинақталды.

Ғылыми жұмыс ТМД елдерінің, сондай-ақ басқа да шет мемлекеттердің қылмыстық заңнамасындағы шартты түрде мерзімінен бұрын босату институтын зерттеуге бағытталған. Зерттеу объектісі ретінде шартты түрде мерзімінен бұрын босату институты болып табылады, осыған байланысты зерттеу нысаны ТМД құрамына кіретін, сондай-ақ Кеңес Одағының бұрынғы құрамындағы және Қазақстанмен құқықты дамытудың ортақ тарихи тамыры бар мемлекеттердің заңнамасы бойынша осы институтты құқықтық қамтамасыз ету болып табылады. Мақаланың мақсаты-қылмыстық заңнамада шартты түрде мерзімінен бұрын босату институтына талдау жүргізу, оның жалпы және ерекше белгілерін анықтау, сондай-ақ Қазақстан Республикасында шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды құқықтық реттеуді жетілдіру бойынша ғылыми негізделген ұсыныстар әзірлеу. Жұмыста зерттелетін институттың мазмұнына қатысты ғалымдардың пікірлері берілген. Сонымен бірге, мақала авторлары институтты пайдаланудың шартты шара, санкция немесе гуманизм қағидасының салдары ретінде қарастырмай, ынталандыру сипатына қатысты пікірмен келіседі. Шартты түрде мерзімінен бұрын босату институты қылмыстық жаза қолданылатын адамдарға ықпал етудің тиісті құралы болып табылады. Ол сотталғандарды заңды мінез-құлықпен айналысуға, қоғамдық тәртіпті және түзеу мекемесінің режимін сақтауға шақырады. Қаралып отырған елдердің заңнамалық тәжірибесінің ерекшеліктері шартты түрде мерзімінен бұрын босату институтын қолданудың материалды және формальды негіздері, сондай-ақ сот үкiмiмен белгiленген мерзiмдi мерзiмiнен бұрын өтеу үшiн сот органына өтінішхат беруге мүмкіндігі бар субъектілер тұрғысынан Қазақстан Республикасының заңнамасына ортақ белгілерді анықтауға мүмкіндік береді. Кейбір елдерде кәмелеттік жасқа толмаған адамдарға ерекше көңіл бөлінеді. Осыған байланысты қылмыстық жазаны мерзімінен бұрын өтеу туралы сот актісін шығарудың формальды негізі сотталған адамның оқуына, оқу тәртібіне қатынасы болып табылады. Кейбір мемлекеттердің қылмыстық заңнамасы келесідей ерекшеленеді, онда сот үкімімен белгіленген мерзімнен бұрын аяқталу мүмкіндігі белгіленген субъектілерге қатысты елеулі шектеулер бар: онша ауыр емес қылмыстар үшін сотталғандар және нақты өтеу мерзімі ішінде заңды мінез-құлық танытқандар. Мақалада Қазақстан Республикасында шартты түрде мерзімінен бұрын босату институтын қолдануды құқықтық реттеуді жетілдіру үшін қарастырылатын елдердің заңнамалық тәжірибесін талдауға негізделген ұсыныстар бар. Мақаланы жазу барысында салыстырмалы құқық әдісі, логикалық және жалпы ғылыми әдістер қолданылды.

Мақалада Қазақстандағы мемлекеттік кадр саясаты мен мемлекеттік қызмет жүйесінің құқықтық негізі талданып, жас мемлекет үшін жаңартылған кадрлық құрамды қалыптастыру қажеттігі атап өтіледі. Мақаланың мақсаты-Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік кадр саясаты мен мемлекеттік қызмет жүйесіне кешенді құқықтық және институционалдық талдау жүргізу, оның жұмыс істеуінің түйінді проблемаларын анықтау, нормативтік-құқықтық базаның қазіргі конституциялық қағидаттар мен халықаралық тәжірибеге сәйкестігін бағалау, сондай-ақ мемлекеттік қызметті жетілдіру және оның тиімділігін арттыру жөнінде ғылыми негізделген ұсынымдар әзірлеу. Конституциядағы құқықтық, демократикалық, зайырлы және әлеуметтік мемлекет қағидалары мемлекеттік қызметтің сапасын арттыруды талап етеді. Аймақтық бөлімшелерде маманданған кадрлардың жетіспеушілігі, орталық органдардағы қызметкерлердің жоғары айналымы жалақының төмендігіне байланысты екенін көрсетеді. Мемлекеттік қызметкердің қызметінің тиімділігін бағалау жүйесінің жоқтығы, еңбектің нәтижесі мен қаржылық, лауазымдық, рухани көтермелеу арасындағы өзара байланыстың әлсіздігі мәселелері сөз болады. Мақалада «мемлекеттік қызметші» заңдық анықтамасы беріліп, саяси және әкімшілік лауазымдардың бөлінуі талданады. Отандық және шетелдік ғалымдардың (Ю.Н. Старилов, Э.Э. Дуйсенов, З.З. Турисбек, В.М. Манохин және т.б.) еңбектері сараланып, мемлекеттік лауазым мен қызметшінің құқықтық статусына әр түрлі көзқарастар ұсынылады. Мақалада сондай-ақ, мемлекеттік қызметтің нормативтік-құқықтық негіздері, мемлекеттік лауазымдардың жіктелуі, кадрлық саясат, сондай-ақ шетелдік тәжірибені ескере отырып, мемлекеттік қызметті жетілдіру жолдары қарастырылған. Зерттеу нәтижелері мемлекеттік қызмет жүйесінің қазіргі жағдайын бағалауға және оны реформалау бағытында нақты ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді. Зерттеу әдістері – философиялық, тарихи-құқықтық, социологиялық, статистикалық және салыстырмалы-құқықтық талдау. Қорытындысында мемлекеттік қызметті реттеуді жетілдіру, талант-менеджмент жүйесін енгізу, сыбайлас жемқорлыққа қарсы шараларды күшейту және кадрларды әлеуметтік-құқықтық қолдау ұсынылады.

Мақалада ғылыми әдебиеттерде «көші-қон» және «көшіп-қонушы» терминдерін түсінуде бірліктің болмауына байланысты көші-қон мәселелерінің категориялық аппаратына талдау жасалады. Авторлар бұл ұғымдарды ғылымның әр түрлі салаларында тұжырымдалған әр түрлі тәсілдерді талдау арқылы қарастырады. Авторлардың пікірінше, бұл жағдай осы санаттарды қолданудың кең ауқымына және оларды зерттеудің әр түрлі тәсілдеріне байланысты дамыды. Категориялық аппаратқа көп көңіл бөлу қажеттілігі қазіргі ғылым көші-қонды қазіргі заманның жаһандық сын-қатерлерінің бірі ретінде қарастыратындығымен байланысты. Бұл сынақ онымен бірге жүретін оң және теріс факторларға әсер етудің инновациялық әдістері мен технологияларын әзірлеуді талап етеді. Сондай-ақ, бұл реттелетін құқықтық қатынастардың құқықтық аспектілерін нақты көрсететін нақты және тура анықтамаларды әзірлеуді қажет етеді.Осы баптың шеңберінде негізгі мақсат-оларды жақсартуды талап ететін бағыттарды анықтау үшін көші-қон мәселелерін талдау. Сонымен қатар, авторлар көші-қон заңнамасын одан әрі дамытуды осы саладағы заңнаманы жүйелеуге тиіс. Көші-қон кодексін қабылдауарқылы көші қон процесін реттейтін барлық нормалар үшін бірыңғай нормативтік актіні қалыптастыру мен байланыстырады. Бұл зерттеудің нәтижесі авторлардың осы саладағы нормаларды жетілдіруге бағытталған жеке ұсыныстары болып табылады.

Қазақстан мен басқа елдердің жоғары білім беру жүйесіндегі әйелдердің қатысуын арттыру мәселесі өзекті болып қалуда. Елдегі университеттердің маңызды шешімдеріне әйелдердің қатысуы да маңызды. Бұл салада әйелдердің басқарып отырған мекемелері мен компанияларына айтарлықтай табыс пен дивидендтер әкелетін бірегей ұйымдастырушылық қабілеттері қарастырылады. Осы мәселелердің шешімін табу өте маңызды. Қазақстан қоғамындағы және елдің жоғары білім беру жүйесіндегі әйелдердің рөлін арттырудың негізгі тәсілдерінің бірі - олардың саяси белсенділігін, саяси партиялар мен әйелдер ұйымдарына қатысуын және сайлауға қатысуын арттыру. Бұл тәжірибе әйелдерге, әсіресе жоғары білім беру саласында басшылық қызметтерге жол ашады. Қазақстандық заңдар мен халықаралық гендерлік конвенциялар арқылы олардың құқықтарын қорғау - Қазақстан мен одан тыс жерлердегі жоғары білім беру жүйесінде әйелдердің құқықтарын кеңейтудің тағы бір тиімді стратегиясы. Парламент, Үкімет, министрліктер (соның ішінде Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі), Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөніндегі уәкіл және кәсіподақ мекемелері сияқты мемлекеттік органдардың қолдауы әйелдерге өз құқықтарын, соның ішінде басшылық лауазымдарды атқару құқығын қорғауға көмектесе алады.

Мақалада Ұлы Отан соғысы кезіндегі қылмыстарды тергеу жөніндегі әскери прокуратура қызметінің ерекшеліктері қарастырылады. Майдан жағдайы, шектеулі уақыт пен ресурстар жағдайында әскери прокурорлар командирлермен, қарсы барлау органдарымен және әскери трибуналдармен тығыз байланыста әрекет ете отырып, қадағалау ғана емес, тергеу функцияларын да атқарды.
Мақаланың мақсаты-Ұлы Отан соғысы жағдайында әскери прокуратураның тергеу және қадағалау функцияларын іске асыру ерекшеліктерін зерттеу, экстремалды жағдайларда майдандық тергеу мен құқық қолдану практикасының ерекшеліктерін анықтау, сондай-ақ әскери прокуратураның тарихи тәжірибесінің отандық құқықтық жүйе мен тергеу институтының эволюциясы үшін маңыздылығын ашу. Архивтік деректер мен қазіргі ғылыми дереккөздер негізінде тергеу жүргізілген нақты жағдайлар қарастырылады: жауынгерлік іс-қимылдар, кадрлардың тапшылығы, стандартты іс жүргізу мүмкіндіктерінің болмауы. Қылмыстарды құжаттау әдістемесіне, қолбасшылықпен, қарсы барлау органдарымен және медициналық қызметпен өзара іс-қимылға ерекше назар аударылады. Сондай-ақ, іс-әрекеттердің біліктілігі, дәлелдемелік база және майдандық тергеудің ерекшелігі мәселелері қозғалды. Тарихи тәжірибенің объективі арқылы әскери прокуратураның соғыстан кейінгі құқықтық жүйені және төтенше жағдайларда тергеу институтын дамытуға қосқан үлесі ашылады. Зерттеу дәлелдемелерді жинау мәселелерін, іс жүргізу шешімдерінің жеделдігін және айыпталушыларды құқықтық қорғаудың шектеулі мүмкіндіктерін қоса алғанда, алдыңғы қатардағы тергеудің ерекшеліктерін көрсетеді.
Дезертирлік, тонау сияқты құқық бұзушылық түрлеріне ерекше назар аударылады. Автор әскери прокуратураның КСРО әскери машинасының тәртібін, заңдылығы мен тұрақтылығын қамтамасыз етуге қосқан үлесін объективті бағалауға мүмкіндік беретін нормативтік базаны, мұрағаттық материалдар мен тарихи-құқықтық әдебиеттерді талдайды. Жұмыс соғыс жағдайында да тергеу функциясы әскери тәртіп пен мемлекеттілікті нығайтуда маңызды рөл атқарған Құқықтық бақылау ерекшеліктерін сақтағанын атап көрсетеді.

Мемлекеттің құқықтық саясатының негізгі қағидаттарының бірі - адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын іске асырудың тиімді тетігін қалыптастыру. Осыған байланысты сайлау заңнамасының кейбір мәселелері, атап айтқанда, азаматтардың сайлау құқықтарына заңнамалық бекітуге және шектеулерді қолдануға қатысты өзектілігін жоғалтпайды. Жұмыстың мақсаты - сайлау құқығындағы шектеулердің дұрыстығын зерттеу және талдау, сондай-ақ осы шектеулердің шектерін анықтау. Құқықтарды қорғауға, соңғыларының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысты басқалардың құқықтарын қамтамасыз ету үшін кейбір адамдардың құқықтарын шектеудің орындылығы туралы мәлімдеме өзекті болып отыр. Зерттелетін мәселе бойынша ғалымдардың шектеулерді қолдану мүмкіндігі мен орындылығы, сондай-ақ мұндай тыйымдарға сыни сипаттағы пікірлері қарастырылады. Елдердің халықаралық тәжірибесін талдау белсенді және пассивті құқықты шектеудің әртүрлі тәсілдерін анықтауға мүмкіндік береді, бұл ортақ тарихи тамыры бар елдердегі құқықтық қатынастарды реттеудің әртүрлі әдістерін көрсетеді. Бұдан басқа, «Сайлау туралы» Заңның мазмұны оған енгізілген өзгерістер мен толықтырулармен, оның ішінде оған өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Конституциялық заң жобасына қатысты зерттелді және талданды. Ол қазірдің өзінде жария талқылауға шығарылды. Азаматтардың сайлау құқықтарына шектеулер енгізуге және адам мен азаматтың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға қатысты ұсыныстар берілді.

Мақалада ҚР 2014 жылғы жаңартылған қылмыстық іс жүргізу кодексімен (бұдан әрі-ҚР ҚІЖК) шешілмеген және сол арқылы құқық қолданудың жүйелі проблемаларын тудырған Қазақстан Республикасында сотқа дейінгі тергеп - тексеруді бастаудың өзекті мәселелері көтеріледі. Мақаланың мақсаты – Қазақстан Республикасының Қылмыстық процесінде сотқа дейінгі тергеудің бастапқы кезеңінің проблемаларына кешенді зерттеу жүргізу, олардың теориялық-құқықтық сипатын және 2014 жылғы ҚР ҚПК ережелеріне негізделген жүйелі қайшылықтарды анықтау, сондай-ақ Сотқа дейінгі іс жүргізудің нормативтік базасын тұжырымдамалық қайта қарау және жетілдіру қажеттілігін негіздеу. Авторлар ғылыми зерттеулердің әмбебап және құқықтық әдістеріне, қолданбалы аналитика құралдарына жүгінді. Қол жеткізілген нәтижелер тек олқылықтарды, қақтығыстарды немесе қолданыстағы заңнамалық жағдаяттар тиімділігінің жеткіліксіздігін қарастырып қана қоймай, оларды қазіргі алда тұрған міндеттер шеңберінде жою бойынша ұсыныстар енгізетіндігімен көрінеді. Бұл ретте, авторлар Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексіне соңғы новеллалар енгізілгеннен кейін отандық сот ісін жүргізудің кезеңдік құрылысы қайтадан өзгерді деп пайымдайды. Авторлар сотқа дейінгі іс жүргізуді үш негізгі кезеңді қамтитын тұтас кезең ретінде қарастыру керек деген қорытындыға келеді: сотқа дейінгі тергеуді бастау, анықтау және алдын ала тергеу шеңберінде іс жүргізу әрекеттерін орындау, сондай-ақ Сотқа дейінгі кезеңді аяқтау. Бұл тәсіл Ресейдің қылмыстық практикасында және посткеңестік кеңістіктің кейбір басқа елдерінде үстемдік етуді жалғастыратын қалыптасқан теориялық тұжырымдамалардан ерекшеленеді. Осыны ескере отырып, авторлар сотқа дейінгі тергеуді бастау үшін жүйені әзірлеу және негіздерді саралау мүмкіндігін, сондай-ақ тіркелген қылмыстық бұзушылықтардың жалпы тергелуінің өзіндік ерекшеліктерін ескере отырып, оларды тексерудің жаңа тетіктерін енгізуді зерттейді. Ғылыми мақалада қойылған теориялық және қолданбалы сипаттағы мәселелерді зерттеу мақала авторларын мақалада көрсетілген мәселелерді шешу үшін сотқа дейінгі тергеудің бастапқы кезеңін реттейтін ҚР ҚІЖК кейбір нормаларының қолданыстағы редакциясына бірқатар өзгерістер мен толықтырулар енгізу қажет деген қорытындыға әкелді.